اظهار نظر کاندیداهای ریاست جمهوری درباره مهاجرت نخبگان و رویکرد معاونت علمی ریاست‌جمهوری
در حالی که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بر روند معکوس مهاجرت نخبگان تاکید دارد، برخی کاندیداهای ریاست جمهوری در مناظره‌های انتخاباتی خود اعلام کردند که "ما در کشور مشکل فناور و مشکل نبود دانشمند نداریم، اما دانشمندان و نخبگان ما چون زمینه رشد پیدا نمی‌کنند، مجبورند به کشورهای دیگر مهاجرت کنند" که هر چند بنیاد ملی نخبگان در این زمینه پاسخی منتشر کرد، ولی از سوی معاونت علمی هنوز...
به گزارش ایسنا، پدیده مهاجرت دانش آموختگان و نخبگان و اندیشمندان پدیده‌ای هر چند شناخته شده در دنیا است، ولی در ایران وضعیت دیگری دارد چراکه تاکنون دستگاه‌های رسمی و غیر رسمی مختلفی، آمارهای از میزان مهاجرت‌ها، بازگشته‌ها و میزان ماندگاری این افراد به کشور منتشر کرده‌اند که در برخی موارد باهم اختلاف دارند!
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری می‌گوید تعداد دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در آمریکا حدود 12هزار نفر است و معتقد است آمارهای مربوط به مهاجرت نخبگان در سایت‌ها وجود دارد و می‌گوید که آدم بدبینی نیست، ولی آمارهای نادرستی که در این زمینه ارائه می‌شود، با نیت خاصی است.
وی تعداد دانشجویان در داخل کشور در اول انقلاب را 170 هزار دانشجو و در مقابل تعداد دانشجوی ایرانی شاغل به تحصیل در خارج کشور را 100 هزار می‌داند که از این تعداد 56 هزار نفر در امریکا تحصیل می‌کردند و یادآور می‌شود در آن زمان که بیشتر از 37 درصد دانشجویان در خارج از کشور بودند، مهاجرت مغزها نداشته‌ایم و حالا که حدود 1.1 درصد در خارج دانشجو داریم، مهاجرت مغزها داریم؛ این جای تامل دارد.
بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف، شاخص تعداد دانشجویان ایران در خارج از کشور در فاصله سالهای 2000 تا 2012 روند افزایشی و در فاصله 2012 تا 2017 نوسان اندکی داشته و در بازه 50 هزار تا 52 هزار و 400 نفر باقی مانده است.
مقاصدی که بیشترین تعداد دانشجویان ایرانی را در سالهای اخیر در خود جای داده‌اند، به ترتیب تقریبی تعداد دانشجوی ایرانی در آنها عبارتند از: آمریکا، کانادا، ترکیه، ایتالیا، مالزی، امارات، استرالیا، انگلستان و هند. از میان این کشورها، روند تعداد دانشجویان ایرانی کشورهای آمریکا، ترکیه، ایتالیا و کانادا روند کلی افزایشی و کشورهای مالزی، امارات، استرالیا، انگلستان و هند روند کلی کاهشی را تجربه کرده‌اند.
تعداد دانشجویان ایرانی در آمریکا در سالهای اخیر در تراز 12500 ثابت مانده و تعداد ویزاهای صادر شده برای دانشجویان ایرانی کاهش داشته است. تعداد دانشجویان ایرانی در کانادا رشد نمایی داشته و به کانال 10000 وارد شده است. کانادا در حال گرفتن سهم آمریکا از دانشجویان ایرانی است. تعداد دانشجویان ایرانی در کشورهایی مانند ترکیه و گرجستان نیز رشد قابل توجهی داشته است.
تعداد دانشجویان ایران در خارج از کشور در فاصله سالهای 2000 تا 2017 در نمودار زیر نشان داده شده است. همان گونه که مشاهده می‌شود، این تعداد در فاصله سالهای 2000 تا 2012 روند افزایشی داشته؛ اما پس از آن در برخی سال‌ها مانند سال 2013 کاهش یافته است و در سالهای اخیر (از 2012 -2017) با نوسانات اندکی در حدود 50000 نفر تقریبا ثابت مانده است.
تعداد دانشجویان بین‌المللی ایران در 10 مقصد اول مهاجرتی دانشجویان ایرانی
علاوه بر این آمارها، اظهار نظرهایی از سوی سایر مقامات ارائه شده که در آنها آمارهای متفاوتی از خروج نخبگان و ابراز نگرانی‌هایشان ارائه شده است. به طوری که این موضوع حالا به موضوع بحث و مناظره 7 کاندیدای کرسی ریاست جمهوری تبدیل شده است، به گونه‌ای که در مناظره‌ها از سوی یکی از کاندیداها اعلام شد "زنجیره تولید علم تا تولید ثروت در کشور ما قطع است. ما در کشور مشکل فناور و مشکل نبود دانشمند نداریم، اما دانشمندان و نخبگان ما چون زمینه رشد پیدا نمی‌کنند، مجبورند به کشورهای دیگر مهاجرت کنند!"
وی با ابراز نگرانی از مهاجرت فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها، تاکید کرد که فرزندش که در رشته برق دانشگاه صنعتی شریف در حال تحصیل است، از مهاجرت بیشتر فارغ التحصیلان رشته برق این دانشگاه به خارج کشور سخن به میان می‌آورد "و این یعنی اینکه دانشگاه شریف به دانشگاهی که متخصص تربیت کند و به خارج از کشور بفرستد، تبدیل‌شده است. چرا باید اوضاع نخبگان علمی ما این گونه باشد؟ دلیلش آن است که نخبه ایرانی به این نتیجه رسیده است که آن دانش و مهارتی که کسب کرده، زمینه رشدش این‌جا نیست!"
این کاندیدای سیزدهمین دوره ریاست جمهوری همچنین تاکید می‌کند که "ما قبل‌از اینکه به خود علم و فناوری بپردازیم که حجم زیادی دانشمند در این حوزه داریم و بازهم این تعداد کم هم هستند، باید مرکز ورود تمام نوابغ کشورهای منطقه در مرحله اول، تمام جهان اسلام در مرحله دوم و تمام جهان در مرحله سوم شویم."
این گفته موجب شد که بنیاد ملی نخبگان که در تمام 8 سال گذشته در خصوص بحث "مهاجرت نخبگان" سکوت کامل اختیار کرده بود، طی اطلاعیه‌ای پاسخی هر چند کوتاه اما مفید به این اظهارات ارائه دهد.
در این اطلاعیه آمده است:
"این نامزدها بدون حتی یک اشاره به شکل گیری زیست بوم فناوری و نوآوری و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق از 55 عدد در سال 92 به بیش از 7 هزار شرکت (شما بخوانید 6033 شرکت) در حال حاضر که خود باعث توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش و جذب نخبگان داخل و خارج از کشور شده است و طرح شبهات بدون ذکر منبع و مرجع معتبر برای ادعای اشتباه خود چنین اظهاراتی را مطرح می‌کنند.
کاندیداها برای آگاهی به کتاب سالنامه مهاجرتی ایرانیان و گزارش‌های بنیاد ملی نخبگان که کلیه آمار مهاجرتی رتبه‌های برتر کنکور سراسری و المپیادهای علمی و نفرات برتر دانشجویی در آن به تفکیک سال ذکر شد، رجوع کنند.
مهاجرت نفرات برتر کنکور سراسری از سال 1392 تا کنون حدود 28 درصد و مهاجران المپیادهای علمی حدود 32 درصد کاهش یافته است و 2 هزار و 300 نفر از 200 دانشگاه برتر دنیا در طول 4 سال گذشته به کشور بازگشته‌اند و در استارت‌آپ‌های خود و یا شرکت‌های دانش بنیان مشغول هستند."
در این میان به نظر می‌رسد معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که همواره از معکوس شدن روند مهاجرت‌ها خبر داده و از آن حمایت کرده و می‌کند، جا دارد که بار دیگر برای روشن شدن اذهان عمومی آمارهای دقیقی در این زمینه ارائه کند. به نظر می‌رسد ارجاع افکار عمومی به انبوهی از آمارها و داده‌های مهاجرت موجود در سالنامه "مهاجرتی ایران" در مقابل موارد و ادعاهای مطرح شده کافی نباشد.
در واقع ارائه آمارهای به روز و شفاف از طرف معاونت علمی، علاوه بر آنکه موجب خواهد شد که کاندیدای منتخب در آینده با برنامه‌ریزی بهتری اقدام کند، باعث می‌شود تا جامعه نیز از زیر ساخت‌های ایجاد شده برای نگه داشتن نخبگان و محققان ایرانی مقیم خارج در کشور بهتر و دقیقتر آگاه شود.
این امر واضح و مبرهن است که جوامع نخبگان مهاجر می‌توانند نقش مهمی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورهای مبدا خود داشته باشند؛ از این رو در سایه سیاستگذاری‌های همه جانبه، دقیق و جامع است که امکان حفظ این سرمایه‌های انسانی بی‌بدیل در کشور فراهم خواهد شد.
انتهای پیام
