افزایش چشم‌گیر بیماران الکلی؛ «شبی یکی دو بیمار با مسمومیت اتانول داریم»/ شیشه دارد جای هروئین را می‌گیرد

جواد مرشدی: مصرف الکل در ایران در حال افزایش است و هم‌زمان با نبود آمار دقیق، نبود پروتکل‌های درمانی و آموزش‌های پیشگیرانه سبب شده خطر مسمومیت‌های مرگبار ناشی از مشروبات تقلبی افزایش پیدا کند.

طبق اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، در سال 1403، 6 درصد و در پنج ماه اول سال1404، 5 درصد از مرگ و میرها به دلیل مسمومیت با الکل‌ها اتفاق افتاده است. براساس آمارهای دریافت شده از بیمارستان‌های مرجع مسمومیت در کشور، در سال 1403، 10 درصد و در شش ماهه اول سال 1404، 5/8 درصد از مراجعان مسمومیت به بیمارستان‌های سراسر کشور با الکل‌ها مسموم شده‌اند، همچنین در سال 1403 بیشترین مسمومیت با الکل به ترتیب در شهرهای کرج، تهران، مشهد، مازندران و اهواز گزارش شده است. به گواه وزارت بهداشت، مردان ایرانی دیگر مثل گذشته تریاک مصرف نمی‌کنند؛ حالا الکل جای آن را گرفته و روند مصرف هم رو به افزایش است. متخصصان نیزتأکید دارند که باید هرچه سریع‌تر راهکارهای جدی، علمی و عملی برای پیشگیری، درمان و آموزش عمومی در این حوزه تدوین شود.

محمد مشیری، عضو هیات علمی انجمن سم شناسی ایران درهمین‌باره به خبرآنلاین می‌گوید: «آنچه من از منظر میدانی مشاهده می‌کنم، افزایش چشمگیر بیماران الکلی است.»

متن کامل این گفت‌وگو در ادامه بخوانید.

افزایش قابل توجه مصرف الکل در کشور

اخیراً اخباری درباره جایگزینی مصرف الکل به‌جای تریاک منتشرشده وگفته می‌شود این روند به بحرانی جدید در کشور تبدیل شده است. همچنین مدتی است از مسمومیت افراد بر اثر مصرف مشروبات و الکل‌های تقلبی می‌شنویم که در بسیاری از موارد منجر به مرگ شده است. آیا در این خصوص آمار مشخصی وجود دارد؟

آمار دقیق در این زمینه را باید سازمان غذا و دارو و سازمان پزشکی قانونی اعلام کنند، اما آنچه من از منظر میدانی مشاهده می‌کنم، افزایش چشمگیر بیماران الکلی است. زمانی که دانشجو بودم درباره الکل می‌گفتیم در ایران بیمار الکلی وجود ندارد، اما امروز در بخش خودم هر روز بیمار الکلی بستری می‌کنم، هر روز بیماران دچار مسمومیت الکلی را ویزیت می‌کنم و حتی امروز صبح مورد ترک الکل داشتم. واقعیت این است که مصرف الکل در کشور به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است.

همه مریض شیشه هستند

علت تغییر الگوی اعتیاد از مواد مخدر سنتی به سمت الکل و مواد جدید چیست؟

الگوهای اعتیاد در جهان طی سال‌ها تغییر می‌کند. مثلاً حدود ده سال پیش، وقتی با آمریکا و کشورهای غربی درباره موادمخدر صحبت می‌کردیم، می‌گفتند این مشکل مخصوص کشورهای ما نیست، ما اصلا مشکل درمورد مخدر نداریم. اگر مطلبی درمورد کوکائین دارید بیایید مقالات شما را چاپ کنیم. اما امروز در آمریکا و اروپا اصلی‌ترین علت مرگ ناشی از مواد مخدر، فنتانیل است.

یک زمانی شما در این کشور ترکیبی به نام شیشه را اصلاً نمی‌شناختید، امروز شیشه دارد جای هروئین را می‌گیرد. الان دیگر اصلا مریض هروئین تزریقی نداریم و همه مریض شیشه هستند و همه دارند شیشه مصرف می‌کنند. این تغییر شکل اعتیاد بخاطر تغییر و آمدن ترکیبات جدید به بازار و هم تغییر ذائقه ها و هم تغییر فرهنگ ها شدت گرفته که در طول زمان در حال تغییر است. هر روز یک ماده و ترکیب جدید می آید و افراد ممکن است تحت تاثیر تلویزیون، رفتار، جامعه و همه چیز مصرفشان را تغییر دهند.

چرا الکل امروز به یکی از پایه‌های ثابت این مسمومیت‌ها تبدیل شده است؟

مصرف الکل بسیار افزایش یافته، اما چون آمار رسمی وجود ندارد، نمی‌توانم بگویم دقیقاً چند درصد رشد کرده است.

زنان سریع تر از مردان به الکل وابسته می شوند

علت گرایش روز افزون زنان به مصرف الکل چیست؟

تغییرات فرهنگی و اجتماعی زنان نقش اساسی دارد. در سال‌های اخیر، گرایش به برابری جنسیتی افزایش یافته و متأسفانه بخشی از این تغییر نگرش به سمت رفتارهای پرخطر مانند مصرف مشروبات الکلی رفته است. قبح مصرف الکل و حتی سیگار برای زنان از بین رفته است. از سوی دیگر، زنان از نظر فیزیولوژیکی سریع‌تر از مردان به الکل وابسته می‌شوند و این موضوع خطر اعتیاد در میان آنان را دو چندان کرده است.

ترک الکل نه تنها ساده نیست، بلکه سخت است

برخی معتقدندمصرف الکل، برخلاف تریاک، آسیب‌های متفاوت اما گسترده‌ای به بدن و روان وارد می‌کند و تأثیرش را نه تنها برفرد، بلکه برخانواده و اجتماع نیز می‌گذارد. با این نظریه موافق هستید؟

آسیب‌های الکل بسیار شدید است. تقریباً تمام ارگان‌های بدن را درگیر می‌کند. الکل به مغز و قلب آسیب جدی می‌زند، خطر سکته قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد، موجب اختلالات کبدی می‌شود و حتی عامل سرطان شناخته شده است. الکل علاوه بر آسیب جسمی، بر رفتار فرد هم تأثیر می‌گذارد و موجب رفتارهای پرخطر، پرخاشگری، افسردگی، و مشکلات خانوادگی می‌شود.

آیا ترک الکل ساده‌تر از ترک مواد مخدر نیست؟

نه، ترک الکل برخلاف آنچه می گویند ساده نیست و بسیار سخت است، بیمار الکلی حتماً باید تحت درمان شدید قرار گیرد.

چرا، مگر الکل نیز مانند تریاک در خون آمیخته می شود؟

چون قطع مصرف ناگهانی می‌تواند باعث بروز توهم، هذیان، تشنج و مشکلات جدی جسمی شود. در حالی که در ترک تریاک چنین عوارضی وجود ندارد. بیمار الکلی حتماً باید تحت نظر پزشک و درمان تخصصی قرار گیرد.

سکوت آسیب زای مدارس درباره خطرات مواد مخدر و الکل

برخی معتقدند مشکل اصلی در این حوزه نبود سیاست‌های پیشگیرانه و نظارت مؤثر است. آیا شما با این نظریه موافقید؟

نه کاملاً. بخشی از موضوع به تغییر روند اجتماعی و فرهنگی جامعه باز می‌گردد. ما آمار دقیق نداریم تا بتوانیم میزان نظارت را ارزیابی کنیم. علاوه بر این، بخشی از تغییرات اعتیاد، طبیعی و ناشی از گذر زمان است. در ایران چون جامعه‌ای مذهبی داریم، مصرف الکل بیشتر به چشم می‌آید، اما مصرف سیگار و شیشه هم در حال افزایش است. از سوی دیگر، برخی موضوعات مانند آموزش پیشگیرانه هنوز در کشور ما تابو محسوب می‌شوند. در مدارس درباره خطرات مواد مخدر یا مشروبات صحبت نمی‌شود و این سکوت آسیب‌زا است.

با توجه به مباحث مطروحه آیا پروتکل مشخصی برای ترک الکل در کشور وجود دارد؟

متأسفانه خیر. حدود چهار تا پنج سال است که درگیر تدوین پروتکل ترک الکل هستیم. در حال حاضر هیچ کلینیک رسمی برای ترک الکل در کشور وجود ندارد، در حالی که تعداد بیماران الکلی رو به افزایش است.

در چه بازه زمانی از سال این مسمومیت الکلی به اوج می‌رسد؟

معمولاً در ایام تفریح، مانند تعطیلات نوروز، موارد مسمومیت افزایش پیدا می‌کند.

در ایران هیچ مشروب خالصی وجود ندارد

در بسیاری از کشورها مصرف مشروبات الکلی مجاز است، اما مشکل ما ظاهراً به وجود مشروبات تقلبی برمی‌گردد. نقش فروشندگان متخلف در این مسمومیت‌ها تا چه حد جدی است؟

بسیار زیاد. تقریباً می‌توان گفت در ایران هیچ مشروب خالصی وجود ندارد. حتی بطری‌های پلمپ‌شده هم تقلبی هستند و درکارگاه‌های زیرزمینی تولیدمی‌شوند.

بسیاری از این مشروبات حاوی داروهای خواب‌آور و مخدر هستند و در آزمایش، تمام تست‌ها را مثبت نشان می‌دهند. مهم‌تر از همه، الکل‌های صنعتی یا متانول است که باعث نابینایی و حتی مرگ می‌شود. این نوع مسمومیت‌ها گاهی ضایعات مغزی و جسمی جبران‌ناپذیر برجای می‌گذارند.

مصرف مرگ آور اتانول

با توجه به این بازار تقلبی مشروبات الکلی برخی افراد مصرف اتانول را در اولویت قرار می دهند و آن را سالم تر از مشروبات زیر پله ای می دانند، آیا مصرف اتانول هم فرد مصرف کننده را دچار مسمومیت خواهد کرد؟

بله،مصرف اتانول هم در دوز بالا باعث مسمومیت و حتی مرگ می‌شود. در واقع همان چیزی است که در ترکیب مشروبات الکلی وجود دارد و نمی‌توان گفت نوع دارویی آن بی‌خطر است.

ضمن اینکه اتانول ها یی که در داروخانه ها وجود دارد ترکیبات دیگری دارد، بعد هم علی القاعده هر آنکس که در دنیا مشروب می خورد اتانول می خورد و وقتی از مشروب می گوییم منظور همین اتانول است که در دوزهای مختلف مصرف می شود. این را نمی توان تست کرد و بگوییم فرقی می کند، همان اتانول است.

هرشب 2 بیمار مسموم با اتانول داریم

با توجه به نبود آمار دقیق، شما در مرکز درمانی خودتان در ماه یا در هفته به صورت تصادفی حدودا چند مسمومیت ناشی از مصرف الکل دارید؟

من آمار دقیق ندارم، اما به‌طور میانگین هر شب یکی دو بیمار با مسمومیت اتانول داریم و در طول ماه چند مورد مسمومیت با متانول نیز مشاهده می‌شود. برخی بیماران به دلیل وجود داروهای مخدر در ترکیب مشروبات دچار عوارض شدید شده‌اند.

212