افزایش کمبودهای دارویی در سکوت مسئولان بهداشتی

روزنامه جام جم نوشت: «200 یا 450 قلم؛ هر کس روایتی از کمبودهای آمار دارویی دارد به جز وزارت بهداشت که این روزها بیشتر سکوت اختیار کرده و کمتر درباره کمبودهای دارویی حرف می‌زنند. حتی وعده‌ای برای جبران کمبودهای دارویی از سوی مسئولان وزارت بهداشت داده نمی‌شود. فعلا مدیران نظام سلامت درگیر تغییرات مدیریتی در سازمان غذا و دارو هستند؛ سازمانی که نتوانست در طول ماه‌های گذشته نیاز دارویی کشور را پیش‌بینی کرده و برای روزهای سرد سال و طغیان بیماری‌های ویروسی تعبیر لازم را داشته باشد. حالا اما وضعیت بازار دارویی به بحران رسیده است. بحران کمبود داروها این بار از آن جهت اهمیت دارد که کمبودهای دارویی به داروهای ساده تولید داخل رسیده است؛ داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها که سال‌ها بود نوع وطنی‌اش را مصرف می‌کردیم و وارداتی نبود. حالا اما با وجود اجرای طرح دارویار برای مدیریت بازار دارویی کشور، شاهدیم که برای نخستین بار، ساده‌ترین داروهای تولید داخل هم در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شود!

«دارویار» را باید پیشانی طرح‌های اجتماعی دولت سیزدهم دانست؛ طرحی که از ابتدای اجرای آن، طرح تحول سلامت را برای مردم تداعی می‌کرد و این نگرانی وجود داشت که دارویار هم مانند طرح تحول سلامت که به اهداف خود دست یابد به شکست منتهی شود. حالا هم طرحی که بنا بود بازار دارویی کشور را سروسامان بدهد و از قاچاق معکوس دارو جلوگیری کند، سه ماه پس از اجرا به جایی رسیده که ساده‌ترین اقلام دارویی هم در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شود! هم‌اکنون در بحبوحه شیوع کرونا و آنفلوآنزا و درست در شرایطی که مدیران وزارت بهداشت پیش‌بینی موج عمان کرونا و آنفلوآنزا را داشته‌اند، بحران کمبود دارو به داروهایی همچون شربت سرماخوردگی و استامینوفن رسیده و سرم نمکی شست‌وشو هم به‌سختی در داروخانه‌ها پیدا می‌شود.

مکمل به وفور هست، دارو نیست

کافی است سری به داروخانه‌های شهر سطح شهر بزنید تا بتوانید فهرست بلندبالایی از کمبودهای دارویی را شناسایی کنید. نکته قابل تأمل در این گشت‌وگذار میان داروخانه‌ها، خودنمایی انواع و اقسام مکمل‌ها در ویترین آنهاست. مکمل‌ها و داروهای تقویتی و انرژی‌زایی که در تمام داروخانه‌های سطح شهر به‌وفور یافت می‌شود اما به طور نمونه بسیاری از شربت‌های مربوط به کودکان در داروخانه‌ها یا نیست یا بسیار کم است. مثلا شربت سرماخوردگی و شربت دیفن‌هیدرامین دچار کمبود است. برای تب بچه‌ها نه شربت استامینوفن و نه بروفن به اندازه کافی پیدا نمی‌شود. تازه اگر هم پیدا شود، قیمت‌های آن تغییر اساسی داشته است. شربت استامینوفن قیمت قبلی‌اش 9000 تومان بوده در خرید جدید 19هزارو600تومان قیمت خورده است. یا برون‌کلد 26هزار تومانی به 45هزار تومان رسیده و بروفن 15هزار تومانی هم به 26هزار تومان افزایش قیمت پیدا کرده است. در واقع بعد از اصلاح سیاست‌های ارزی افزایش قیمت برای تولیدکننده‌ها لحاظ و بین 73 تا صد درصد افزایش قیمت لحاظ شده اما باز هم شرکت‌های دارویی زیر بار تولید نمی‌روند.

فاجعه مدیریتی

اما چرا به وضعیت کنونی دچار شده‌ایم؟ عبدالحسین روح‌الامینی نجف‌آبادی، رئیس کمیته دارو و غذای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «در زمینه قیمت‌گذاری جدید داروها اهمال و تاخیر صورت گرفت و علت کمبودهای گسترده دارویی اخیر نیز همین موضوع است.»

روح الامینی قصور و تقصیر رئیس سابق سازمان غذا و دارو و وزیر فعلی بهداشت را عامل وضعیت کنونی می‌داند و معتقد است: «واردات دارو از هند گر چه برای برطرف‌کردن کمبود دارو ناگزیر بود اما یک فاجعه مدیریتی بود؛ چراکه به‌راحتی می‌توانیم این داروها را در کشور تولید کنیم و این نشان‌دهنده ناترازی در مدیریت بهنگام است.»

آمارهای متفاوت در سکوت وزارت بهداشت

تاکنون آمار رسمی از کمبودهای دارویی از سوی وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو اعلام نشده است. واکنش پدرام پاک‌آیین به نامه هشدار احمد توکلی، رئیس هیأت‌مدیره دیدبان شفافیت و عدالت به معاون اول رئیس‌جمهوری درباره احتمال افزایش کمبودهای دارویی به 200 قلم و تکذیب آن، تنها عکس‌العمل آماری وزارت بهداشت در این حوزه بوده است. به گفته وی، بخش زیادی از این کمبودها به دلیل کاهش تولید آنتی‌بیوتیک‌ها بوده که اکنون با افزایش تولید، این مشکل برطرف می‌شود. محمود نجفی عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران، اما معتقد است «وضعیت موجودی حدود 450 قلم دارو که تولید داخلی دارد، مطلوب نیست.»

به گفته وی در هفته‌های گذشته با توجه به شیوع آنفلوآنزا در کشور کمبودهایی در حوزه آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی به وجود آمد. در کنار آن برخی اقلام دارویی در حوزه اعصاب و روان، دیابت، داروهای قلب و عروق نیز کمبودهایی را تجربه کرد که در نهایت برآورد ما این است که حدود 450 قلم دارو از نظر وضعیت موجودی در شرایط مطلوبی به سر نمی‌برند. مجتبی بوربور، نایب‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو هم گرچه آمار دقیقی از کمبودهای دارویی ارائه نمی‌کند اما درباره وضعیت موجودی داروها می‌گوید: «حدود 700 قلم اشکال مختلف دارو وجود دارد، به این معنا که ممکن است از یک محصول برند آن موجود نباشد یا از یک محصول دزهای آن کمبود باشد یا کلا ملکول دارویی در دسترس نباشد؛ مثلا شربت آموکسی‌سیلین نداریم اما قرص و کپسول آن موجود است. در برخی داروخانه‌ها هم هیچ نوعی از آن موجود نیست، مثل سالبوتامول که هم شربت و هم قرص آن موجود نیست.»

وی با بیان اینکه وزارت بهداشت باید بر فهرست داروهای هشدار متمرکز شود، درباره کمبودهای دارویی توضیح می‌دهد: «سه نوع گروه دارویی در وزارت بهداشت تعریف شده است؛ گروه اول داروهایی سبز هستند که وزارت بهداشت برای مواد اولیه و تامین آنها مشکلی ندارد و بیشتر داروها در این دسته جای می‌گیرند، گروه دوم داروهای قرمز هستند که ما در تامین آنها کمبود داریم مانند داروی اطفال، سرم و کلریدسدیم؛ دسته سوم داروهای فهرست زرد یا هشدار هستند و اگر به این داروها توجه نشود در لیست کمبود دارو می‌روند.»

تلاش برای متقاعدکردن شرکت‌ها به تولید

حالا آنطور که رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی تهران خبر داده، شرکت‌های داروسازی متقاعد شده‌اند که با توجه به وضعیت کشور باید با تمام توان برای تامین نیاز دارویی وارد عمل شوند. نجفی عرب می‌افزاید: «با هماهنگی‌هایی که میان سندیکا و وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو انجام شده، تصمیمات فوری برای تامین کسری مواد اولیه شرکت‌های دارویی نهایی شده و جلسات هماهنگی برای تداوم این موضوع تا زمانی که کمبود دارو به شکل کامل برطرف شود، ادامه خواهد یافت.»

در کنار این موضوع تغییرات در سازمان غذا و دارو هم ادامه دارد و تاکنون سه مدیر دارویی جابه‌جا شده‌اند؛ تغییراتی که فعلا تغییری در وضعیت دارویی کشور ایجاد نکرده و کمبودهای دارویی همچنان ادامه دارد.»