الگویی برای گذر از تک‌محصولی روستاها
جیرفت - ایرنا - طرح جهش حرکت، گامی دیگر در راستای محرومیت‌زدایی و عبور از تک‌محصولی روستاها با استفاده از ظرفیت‌های مردمی در جنوب کرمان است و مسوولان بر این باورند اجرای این طرح می‌تواند الگویی برای سایر مناطق کشور باشد.
به گزارش ایرنا، محرومیت‌زدایی از برخی روستاها در گوشه و کنار کشورمان همواره دغدغه مهم مسوولان کشوری و محلی بوده لذا طی سالیان گذشته خصوصا بعد از انقلاب برای رفع این محرومیت‌ها طرح‌های زیادی ارائه شده ولی بسیاری از آن طرح‌ها ناموفق بوده و یا اینکه در نیمه کار، به هر دلیلی رها شده‌اند و نتیجه مطلوب را به همراه نداشته‌اند. در این خصوص بسیاری اعتقاد دارند حمایت یکطرفه و بدون مشارکت طرفین (مردم، دولت و نهادهای حاکمیتی) همیشه محکوم به شکست بوده از این رو ارائه طرح جهش حرکت با شعار «پنج روستا، پنج محصول» از جانب مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری کرمان با نگاهی به سایر طرح‌های محرومیت‌زدایی همراه با رویکرد مشارکت مردم بر اساس ظرفیت‌های مناطق روستایی در جنوب استان کرمان آغاز شده است.
همانگونه که می‌دانید بسیاری از محرومیت‌ها در روستاها خصوصا مناطق محروم ناشی از نداشتن مهارت و نبود حمایت مالی روستانشینان بوده و آنچه مشخص است، طرح جهش حرکت با قالب و ظاهر شناسایی ظرفیت‌ها، آموزش، حمایت مالی و در نتیجه تولید و حمایت در بخش فروش محصولات به دنبال محرومیت‌زدایی بوده تا با مشارکت خود مردم، زمینه اشتغال پایدار را ایجاد کند. «ایجاد اشتغال پایدار برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان و آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن می‌تواند نقطه عطفی برای طرح جهش حرکت باشد»
جنوب کرمان به لحاظ پهناور بودن، یک سوم مساحت استان را به خود اختصاص داده و پراکندگی روستاها و جمعیت یک میلیون نفری آن باعث شده همواره محرومیت‌هایی را به دوش بکشد از این رو طرح «جهش حرکت» از این منطقه کلید خورد تا به عنوان الگویی برای دیگر مناطق محروم کشور باشد. چرا؟ چون این منطقه، چهارفصل است و در هر چهار فصل سال قابلیت کشت انواع محصولات کشاورزی را دارد اما بسیاری از کشاورزان این خطه به غیر از محصولات باغی فقط پیاز و سیب‌زمینی را در اولویت زراعت خود قرار می‌دهند در حالی که امکان کاشت محصولات متعددی همچون زعفران، یونجه و حتی ده‌ها محصول دیگر در حوزه صنایع دستی را دارند. «نیک می‌دانیم که این طرح نیز یک آزمون دیگر بوده و امیدواریم نتیجه آن، مثمر ثمر باشد»
اینکه می‌گویم آزمون، به این علت است که چندین سال قبل طرح صندوق‌های خرد روستایی در دوره علیرضا رزم‌حسینی استاندار سابق کرمان طی تفاهم‌نامه‌ای با بنیاد مستضعفان در شهر نمونه اقتصاد مقاومتی (قلعه‌گنج) آغاز و قرار بر این شد اهالی روستاها هر ماه مبلغی پول به این صندوق‌ها واریز کنند و همان مقدار را هم بنیاد مستضعفان کمک کند تا با منابع این صندوق‌ها بتوان زمینه خوداشتغالی روستانشینان را فراهم کرد. اما طبق بررسی‌هایی که خبرنگار ایرنا در قلعه‌گنج انجام داده، ظاهرا توجه به این صندوق‌ها کاهش یافته و فعالیت سابق را ندارند. «به چرایی این موضوع در گزارشی جداگانه خواهیم پرداخت»
اما ببینیم طرح جهش حرکت قرار است چگونه در مناطق محروم جنوب کرمان اجرا شود.
فاطمه‌سادات حسینی مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری کرمان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از انتخاب 10 روستای کم‌برخوردار زهکلوت و بخش مرکزی شهرستان رودبار جنوب بعنوان پایلوت یا نمونه نخستین طرح جهش حرکت، پنج روستا، پنج محصول در این استان خبر داد.
او هدف از اجرای طرح جهش حرکت، پنج روستا، پنج محصول را تجمیع ظرفیت‌های دولتی در کنار سازمان‌های مردم نهاد برای اشتغال پایدار در روستاها اعلام کرد.
وی همچنین تصریح کرد: در طرح جهش حرکت، پنج روستا، پنج محصول؛ هر بخشداری پنج روستا شامل سه روستای محروم و 2 روستای برخوردار را انتخاب کرده و در همین راستا یک صندوق خرد روستایی توسط سازمان جهاد کشاورزی ایجاد می‌شود.
حسینی با اشاره به چگونگی اجرای طرح، ادامه داد: در این طرح یک راهبر شغلی، متقاضیان را به سمت و سوی اشتغالزایی در محورهای کشاورزی، دام و طیور، صنایع دستی، تولید پوشاک (خیاطی) و صنایع تبدیلی هدایت می‌کند تا زمینه اشتغالزایی در مناطق روستایی فراهم شود.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری کرمان از رایزنی با «صندوق کارآفرینی امید» برای تامین منابع مالی صندوق‌های خرد روستایی طرح جهش حرکت خبر داد و گفت: مدیران این صندوق قول مساعد دادند تا در هر صندوق خرد روستایی مبلغ 50 میلیون تومان اعتبار تزریق کنند.
حال که از صندوق کارآفرینی امید (صندوق مهر امام رضا (ع) سابق) سخن به میان آمد خوب است بدانیم اصغر نورالله زاده مدیرعامل این صندوق، تیرماه امسال بیان داشت: صندوق کارآفرینی امید همه تلاش خود را برای حمایت از کسب و کار بانوان روستایی به کار گرفته و امیدواریم بتوانیم حمایت از صندوق‌های اعتبارات خرد زنان روستایی را تا سال آینده به پنج‌هزار صندوق برسانیم. «تعداد این صندوق‌ها هم‌اکنون 2 هزار 500 تا است»
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری کرمان، طرح جهش حرکت را با محوریت مشارکت خانواده‌ها دانست و گفت: موانع دریافت تسهیلات (ضمانت) در این طرح برطرف شده تا متقاضیان به راحتی از تسهیلات استفاده کنند. «اینکه روستاییان بتوانند بدون ضامن کارمند از تسهیلات صندوق‌ها برخوردار شوند، نکته‌ای امیدوارکننده است»
حسینی شناسایی ظرفیت‌ها، آموزش، حمایت مالی (ارائه تسهیلات) و تولید را مبنای طرح جهش حرکت، پنج روستا، پنج محصول عنوان کرد و از رایزنی با سازمان فنی و حرفه‌ای برای ارائه آموزش‌های لازم به متقاضیان این طرح خبر داد.
وی نتیجه و خروجی این طرح را تولید محصولات مورد نیاز جامعه عنوان کرد و گفت: برنامه‌ریزی‌های لازم برای برگزاری نمایشگاه‌ها، ایجاد سایت عرضه محصولات و فروش اینترنتی محصولات نیز انجام شده است.
او مطالعات و تدوین طرح جهش حرکت «پنج روستا، پنج محصول» را سال 1398 اعلام کرد و از انتخاب مناطق محروم شهرستان رودبار جنوب به عنوان نقطه آغاز این طرح خبر داد.
«تقویت اقتصاد روستاها همواره مورد تاکید کارشناسان آسیب‌های اجتماعی هم بوده و است. البته نباید فرآموش کرد که یک مرد روستا، تا زمانی که مجبور نشود، از زادگاه خود مهاجرت نمی‌کند»
پیش از اینکه صحبت‌های فرماندار رودبار جنوب را بخوانید شایسته است بدانید یکی از دلایلی که بیشتر زارعان این دیار صرفا به کشت محصولاتی همچون پیاز و سیب‌زمینی و گوجه روی آورده‌اند این است که آن‌ها درواقع مسیر پیشینیان خود را پیش گرفته‌اند و از روز نخست فقط این محصولات را دیده‌اند و کاشته‌اند و این یعنی جای خالی آموزش کشت‌های دیگر به وضوح قابل روئیت است. البته نبود یک مرکز ساماندهی محصولات کشاورزی و نوسانات بازار و بالا و پایین شدن قیمت این محصولات هم دلیل دیگری است که کشت‌های بی‌رویه و بعضا ورشکستگی کشاورزان را در ادوار مختلف رقم زده است.
اما ظاهرا پس از آزمون و خطاهای گذشته، مسوولان به این نتیجه رسیده‌اند طرح جهش حرکت با هدف و شعار پنج روستا، پنج محصول، گامی موثر و کارساز در راستای جلوگیری از مهاجرت روستاییان خواهد بود و امیدواریم که اینگونه باشد.
جلوگیری از مهاجرت با ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای روستا
محمود قانعی فرماندار رودبار جنوب توضیح داد: سیاست دولت، توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد اشتغال در روستاها به منظور جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها است.
وی که وجود زیرساخت را لازمه شکوفایی روستاها می‌داند ادامه داد: دولت با فراهم کردن زیرساخت‌های راه، آب و برق به دنبال انتقال امکانات به روستاها بوده تا از مهاجرت روستاییان به شهرها جلوگیری کند.
قانعی با بیان اینکه بیش از 80 درصد جمعیت شهرستان رودبار جنوب در بخش روستایی زندگی می‌کند، جمعیت این شهرستان را 125 هزار نفر اعلام کرد.
وی به مهاجرت کارگران فصلی به شهرستان جیرفت و دیگر شهرستان‌ها نیز اشاره کرد و گفت: امیدواریم با تحقق طرح جهش حرکت، دیگر شاهد مهاجرت کارگران فصلی نباشیم. در این طرح بر اساس ظرفیت‌های هر روستا زمینه اشتغالزایی مردم آن روستا فراهم می‌شود.
این در حالی است که برخی از اعضای گروه‌های جهادی فعال در مناطق محروم این دیار هم طرح جهش حرکت را گامی مثبت در راستای تحقق شعار سال «جهش تولید» عنوان می‌کنند.
حجت‌الاسلام علی بامری فعال گروه جهادی نیز طرح جهش حرکت «پنج روستا، پنج محصول» را گامی در راستای تحقق شعار سال و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب عنوان کرد.
وی به نام گذاری سال جاری از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی به نام جهش تولید اشاره کرد و گفت: طرح جهش حرکت برای تحقق جهش تولید شکل گرفته و در نهایت به تولید و اشتغال بیشتر منجر می‌شود.
«پرواضح است کشاورزی، رکن یک اشتغال در این مناطق به شمار می‌رود» پس ببینیم از جهش حرکت به کجا می‌رسیم.
دکترای کشاورزی و عضو هیات علمی دانشگاه جیرفت هم بخش کشاورزی را ظرفیت بسیار خوبی برای اشتغالزایی و رفع محرومیت دانست.
فاطمه‌السادات موسوی به شرایط اقلیمی و جغرافیایی این منطقه اشاره کرد و افزود: هر منطقه جنوب کرمان بر اساس شرایط اقلیمی و جغرافیایی، ظرفیت‌های منحصر به فرد کشاورزی را دارد از این رو با شناسایی و شکوفا کردن این استعدادها می توان گامی مهم در اشتغالزایی و تولید برداشت.
وی ادامه داد: حنا و چای ترش از ظرفیت‌های شهرستان رودبار جنوب است از این رو باید مردم را به سمت کاشت این محصولات سوق داد.
«وقتی در روستا، کار و درآمدی نباشد مسلما گزینه نخست برای اهالی، مهاجرت است» حال، این مهاجرت‌ها چه تبعاتی به دنبال دارد را کارشناسان مردم‌شناسی باید توضیح دهند.
کارشناس ارشد مردم شناسی و مدرس دانشگاه در این باره اظهار داشت: مهاجرت روستاییان به شهر موجب افزایش آسیب‌های اجتماعی می‌شود.
هادی شفیعی، زاغه‌نشینی را نتیجه مهاجرت روستاییان به شهر دانست و گفت: توسعه حاشیه‌نشینی به زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه لطمه وارد می‌کند.
وی با بیان اینکه اشتغالزایی و ایجاد زیرساخت‌ها نقش مهمی در جلوگیری از مهاجرت‌ها دارد، بر مساله سونامی مهاجرت به عنوان یک آسیب اجتماعی تاکید کرد.
وی مهاجرت را یک پدیده اجتماعی و اقتصادی و نتیجه مجموعه پیچیده‌ای از عوامل اجتماعی - روانشناختی، اقتصادی و سیاسی دانست و بر تلاش مسوولان برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان تاکید کرد.
سمیه اقتدارنژاد کارشناس آسیب‌های اجتماعی در جیرفت نیز جایگاه مسائل اقتصادی در پیدایش آسیب‌های اجتماعی را مهم برشمرد و گفت: نگاه اقتصادی به آسیب‌های اجتماعی در دهه‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است اما توجه به این نگاه، خصوصا در سال‌های اخیر که شاهد تورم رو به رشدی هستیم، چنان گسترده شده است که رابطه ویژگی‌های اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی در سطوح بین‌المللی تا فردی در صدر توجه اقتصاددانان و صاحبنظران مسائل اجتماعی قرار گرفته است. وی تصریح کرد: نمی توان جایگاه مسائل اقتصادی را در آسیب‌های اجتماعی نادیده گرفت. به گفته او، اشتغال و داشتن شغلی متناسب با سطح توانایی‌ها و مهارت‌های افراد، و به دنبال آن ارزشی که جامعه برای آن فرد و تخصصش قائل می‌شود، تا حد زیادی میزان سازگاری و رضایت افراد و گروه‌های مختلف با جامعه را تعیین می‌کند.
با تمامی این توضیحات باید گفت، طرح جهش حرکت «پنج روستا، پنج محصول» درواقع با بررسی چرایی موضوع مهاجرت روستاییان که ظرفیت‌هایی متعددی در حوزه تولید و تامین نیازهای مهم جامعه را دارند، همزمان چندین هدف را دنبال می‌کند. نخست تقویت زیرساخت مناسب برای اهالی روستاها تا بتوانند به حیات فیزیکی خود، بدون مشکلاتی همچون نبود آب و برق و سایر امکانات ادامه دهند. در مرحله بعد نیز با فراهم کردن منابع مالی و ارائه وام‌های آسان به اهالی روستا، آن‌ها را به سمت تولید محصولات مختلف و عبور از تک‌محصولی ترغیب کند. با ایجاد زمینه مناسب برای تولید، یقینا به هدف بعدی که ایجاد اشتغال پایدار است خواهد رسید و در نتیجه، هدف نهایی که همان مهاجرت معکوس به روستاها و کاهش آسیب‌های اجتماعی است رقم خواهد خورد.
*س_برچسب‌ها_س*
