انتقاد انجمن اپیدمیولوژی ایران از معادل‌سازی برخی واژگان توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی

انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران در نامه‌ای به وزیر بهداشت، توضیحاتی در خصوص معادل واژگان اپیدمیولوژی و اپیدمیولوژیست که اخیرا از سوی فرهنگستان زبان و ادب پارسی منتشر شده، ارائه کرد.

متن این نامه به شرح زیر است:

احتراما در تاریخ 28/2/1399 جناب آقای حداد عادل، رئیس محترم فرهنگستان زبان و ادب پارسی، نامه‌ای خطاب به دکتر روحانی رئیس محترم جمهور، در مورد "کاربرد معادل فارسی لغات بیگانه در حوزه سلامت" ارسال کرده و در پیوست آن نیز هم 30 مورد را خاطرنشان کرده‌اند.

بدین وسیله انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران، لازم می‌داند تا ضمن تشکر از بذل توجه عزیزان مسئول در فرهنگستان زبان و ادب پارسی، نکته‌ی مهمی را در خصوص واژگان اپیدمیولوژی و اپیدمیولوژیست معروض دارد.

واژه اپیدمیولوژی که از ریشه لاتین گرفته شده و به‌صورت تحت‌اللفظی "آنچه در میان مردم می‌گذرد" ترجمه شده، در مراجع علمی معتبر و مورد وثوق متخصصان امر در دنیا، برای آن معنایی بسیار جامع‌تر و مبسوط‌تر از این چند کلمه به شرح زیر در نظر گرفته شده است.

EPIDEMIOLOGY: The study of the occurrence and distribution of health-related events, states, and processes in specified populations, including the study of the determinants influencing such processes, and the application of this knowledge to control relevant health problems. Study includes surveillance, observation, screening, hypothesis testing, analytic research, experiments, and prediction. Distribution refers to analysis by time, place (or space), and population (i.e., classes or subgroups of persons affected in an organization, population, or society, or at regional and global scales). Determinants are the geophysical, biological, behavioral, social, cultural, economic, and political factors that influence health. Health-related events, states, and processes include outbreaks, diseases, disorders, causes of death, behaviors, environmental and socioeconomic processes, effects of preventive programs, and use of health and social services. Specified populations are those with common contexts and identifiable characteristics. Application to control... makes explicit the aim of epidemiology - to promote, protect, and restore health, and to advance scientific knowledge.

بنابراین حتی در زبان انگلیسی هم معنا و حیطه عملکرد این علم و رشته، بسیار فراتر از صرفا بررسی همه‌گیری است، هرچند که این موضوع هم یکی از اجزای مهم و بررسی آن از وظایف متخصصان این رشته است.

شایان ذکر است که هر دو واژه همه‌گیرشناسی و اپیدمیولوژی مصوب فرهنگستان هستند و مصرف‌کننده می‌تواند بنا بر نظر خود یکی را انتخاب کند. به‌علاوه، این موضوع مسبوق به سابقه بوده و رئیس انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران، جناب آقای دکتر ندیم (پدر اپیدمیولوژی ایران)، مهروموم‌ها پیش با ارائه‌ی همین دلایل متقن، نام " انجمن اپیدمیولوژیست های ایران" را مصوب و ثبت نموده‌اند.

نکته مهم بعدی در مورد واژگان Endemic، Epidemic و Pandemic است که در زبان فارسی تغییر آوایی پیدا کرده و به ترتیب به‌صورت آندمی، اپیدمی و پاندمی بیان می‌شوند، در حالی‌که معادل دقیق انگلیسی ندارند بنابراین ضمن اینکه درخواست می‌شود در جداول ارسالی این موارد اصلاح شوند، لطفا تفاوت ذکر شده بین پاندمی و پاندمیک هم اصلاح شود و هر دو یک واژه در نظر گرفته شود.

از طرف دیگر در این فهرست به مواردی اشاره شده که به کرات در منابع رسمی دیگر (مانند وب‌سایت ریاست جمهوری یا صدا و سیما) مورد استفاده بوده و اعتراضی به آن‌ها نیست؛ کلماتی مانند سناریو (سناریوسازی‌های سیاسی)، سیستم (سیستم بانکی کشور) و کمیته (کمیته امداد امام خمینی ره)....

همچنین چند مورد اشکال دیگر نیز در این فهرست دیده می‌شود (مانند اختلاف قائل شدن بین پنومونی و پنومونیا که در واقع دومی واژه‌ی درست است) که در صورت صلاحدید حضرت‌عالی، بهتر است از متخصصان مربوطه استعلام صورت گیرد.

لذا با توجه به موارد فوق، خواهشمندیم در این خصوص عنایت فرموده و دستور به اقدامات لازم صادر فرمایید؛ به‌خصوص در مورد واژه‌ی اپیدمیولوژی که مستقیما مرتبط با حیطه عملکرد این انجمن است.

47237