انرژی پاک؛ سیاست‌های جدید و تحولات جهانی

محمد کاوه باغبادرانی / کارشناس اقتصادی: این میزان سرمایه‌گذاری، اثرات خود را در سال 2023 نشان خواهد داد. افزون بر جریان بالا نقدینگی صنعت نفت و گاز، سیاست‌های حامی محیط‌زیست نیز، شرکت‌ها را به سمت توسعه انرژی پاک حرکت داده است.

آمریکا: این کشور قانون سرمایه‌گذاری در زیرساخت و مشاغل و قانون کاهش تورم را بین سال‌های 2020 تا 2022 تصویب کرد. به‌موجب این دو قانون، پروژه‌های توسعه‌ای انرژی پاک حدود 450 میلیارد دلار تأمین مالی شدند. علاوه بر این، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده قوانینی را پیشنهاد کرده است که افشای میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را برای شرکت‌ها الزامی می‌کند. شایان‌ذکر است که برخی از این قوانین ممکن است در اوایل سال مالی 2024 اجرایی شوند.

اروپا: در دو سال اخیر، کمیسیون اروپا یک بسته و یک طرح پیشنهادی آب‌وهوایی را تصویب کرد. مبتنی بر یکی از این طرح‌ها، اروپا باید تا سال 2030 حدود 55 درصد از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای خود را کاهش دهد. از سوی دیگر مقرر گردید تا در پاسخ به چالش وابستگی به روسیه، تا سال 2027 اروپا با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به استقلال در حوزه تأمین انرژی برسد. در مجموع، حدود 300 میلیارد دلار برای توسعه انرژی پاک و کاهش انتشار کربن در نظر گرفته شده است.

انتظار می‌رود که روند صعودی سرمایه‌گذاری در حوزه تأمین انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2024 به مسیر خود ادامه دهد. مبتنی بر یک نظرسنجی، هنگامی که پرسیده شد چه عواملی باعث افزایش سرمایه‌گذاری در انرژی پاک می‌شود، حدود 30 درصد از پاسخ‌دهندگان، تقاضای بالاتر برای انرژی‌های پاک و کم‌کربن را انتخاب کردند. از سوی دیگر، حدود 24 درصد از مشارکت‌کنندگان، قائل به مقیاس‌پذیری بیشتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر بودن انرژی‌های پاک بودند (شکل 1)؛ بنابراین، شتاب بیشتر سرمایه‌گذاری در انرژی پاک ممکن است به زمان بیشتری برای توسعه تقاضا و بلوغ فناوری‌ها نیاز داشته باشد. شکل 1: عوامل اثرگذار بر تسریع سرمایه‌گذاری بر توسعه انرژی‌های پاک بر اساس مطالعات صورت‌گرفته و مبتنی بر نظر کارشناسان، چندین عامل می‌تواند بر سرعت سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارد یا مسیر توسعه انرژی پاک را در سال 2024 تغییر دهد که مشروح آن‌ها در ذیل قابل‌مطالعه است.

قیمت نسبی سوخت: قیمت بالای گاز طبیعی می‌تواند هیدروژن سبز و بیومتان را برای سرمایه‌گذاری‌های آتی نسبت به هیدروژن آبی جذاب‌تر کند. در واقع، هزینه تولید هیدروژن سبز در چندین کشور اتحادیه اروپا در سال جاری کمتر از قیمت گاز طبیعی بود. از نظر فناوری و تعامل صحیح با محیط‌زیست، هیدروژن سبز در جایگاه بالاتری نسبت به هیدروژن آبی قرار می‌گیرد. هرچند هزینه تولید آن نسبت به هیدروژن آبی بالاتر است، اما با وجود گرانی گاز در اروپا، تولید آن مقرون‌به‌صرفه‌تر است.

نگرانی‌های مربوط به غذا در مقابل سوخت: تولید سوخت‌های زیستی اغلب به تولید غلات و روغن‌های گیاهی وابسته است. مشکلات زنجیره تأمین و هزینه‌های بالای کالا نگرانی‌ها را در مورد تورم مواد غذایی افزایش داده است. باتوجه‌به نگرانی‌های موجود ممکن است روند مصرف غذایی محصولات جانشین روند تولید سوخت از آن‌ها بشود و یا بلعکس.

چالش‌های توسعه زیرساخت: چندین پروژه مربوط به گاز مایع در آمریکا، اروپا و استرالیا، شامل جذب کربن، استفاده و ذخیره‌سازی، پیش‌بینی می‌شود در سال 2024 وارد مرحله تأمین مالی و اخذ مجوز شوند. سرعت و سهولت صدور مجوز برای توسعه زیرساخت‌ها می‌تواند بر نحوه پرداخت هزینه‌ها و زمان‌بندی‌ها در برنامه‌ریزی و تأمین مالی پروژه‌های آینده تأثیر بگذارد. به بیان دیگر، هرچه فرایند اخذ مجوز و تأمین مالی راحت‌تر باشد، شرکت‌ها تشویق به حضور و سرمایه‌گذاری خواهند شد.

پیشنهاد‌های سیاستی صنعت نفت و گاز در سال 2022 و 2023 سود‌های بی‌سابقه‌ای به دست آورد و جریان نقدی فراوانی را جهت تأمین مالی پروژه‌های آتی تا سال 2025 فراهم کرد. درحالی‌که شرکت‌های نفت و گاز محدودیت‌های تجاری و عدم‌قطعیت اقتصاد کلان را در سال 2025 به رسمیت می‌شناسند، ناچار به عرضه محصول در کوتاه‌مدت و حرکت در مسیر تولید سوخت‌های سبز در بلندمدت هستند. افزون بر این امر، عواملی که می‌توانند انتقال انرژی صنعت نفت و گاز را در سال 2025 تسهیل یا مانع شود به شرح زیر مکتوب گشته‌اند.

توسعه هاب هیدروژن و پروژه جذب و ذخیره کربن: آمریکا بودجه قابل توجهی برای هاب‌های هیدروژن و ذخیره کربن در نظر گرفته شده است و تاکنون، وزارت انرژی آمریکا نزدیک به 5/1 میلیارد دلار وام برای دو پروژه بزرگ هیدروژن اختصاص داده است. با وجود اعلام رسمی این دو پروژه در آمریکا، روند صدور مجوز و تاییدیه‌های نظارتی تعیین کننده سرعت توسعه خواهند بود.

محدودیت‌های زنجیره تأمین: انتقال انرژی پاک به سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در زیرساخت‌ها (به‌عنوان‌مثال، خطوط لوله، ذخیره‌سازی، پالایشگاه‌های سوخت زیستی) و فناوری (مانند مواد جذب کربن، الکترولیز، سلول‌های سوختی) نیاز دارد. مشکلات فعلی زنجیره تأمین، ایمن‌سازی مواد را کند و گران می‌کند. حل این مسائل برای پیشبرد پروژه‌ها در سال 2024 حیاتی خواهد بود.

گسترش و نوسازی شبکه: افزایش سهم بازار برق و انرژی‌های تجدیدپذیر نیازمند گسترش شبکه‌های موجود است. ادامه پیشرفت، علی‌رغم چالش‌های کوتاه‌مدت مانند مسائل زنجیره تأمین و کمبود نیروی کار، به میزان مشوق سرمایه‌گذاران و ورود صنایع نفت و گاز به این حوزه بستگی دارد.

چالش‌های اقتصادی: قیمت‌های پر نوسان، ترس از رکود اقتصادی و رشد نامشخص تقاضا چالش‌هایی را برای برنامه‌ریزی در بلندمدت ایجاد می‌کند. بااین‌حال، ثبات اقتصادی همراه با تأمین مالی پایدار در طولانی‌مدت می‌تواند به هدایت تصمیمات سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی پاک کمک کند.