بازخوانی سهم هر ایرانی از نفت / صادرات نفت به ازای هر نفر به 1.75 بشکه در سال 2020 رسید

به گزارش خبرآنلاین،منابع طبیعی همواره نقشی اساسی در اقتصاد ایران داشته است. نفت، یکی از مهم‌ترین این منابعی است که از زمان کشف آن تاکنون، نقشی اساسی در شرایط اقتصادی و سیاسی ایران در دنیا ایفا کرده است. همچنین نفت یکی از اساسی‌ترین منابع درآمدی دولت به شمار می‌شود.

اقتصادآنلاین در گزارشی نوشت: در نیم قرن گذشته، هزینه‌کرد نادرست منابع نفتی، باعث شده تا آسیب‌های بسیاری به اقتصاد کشور وارد شود و آن را دچار بیماری هلندی کند. بیماری که زیان بسیاری را به بخش تولیدی کشور تحمیل کرده است. طبق داده‌های بودجه سال‌های مختلف، نفت از سال 1390 تا کنون، به طور متوسط سهمی 35.1 درصدی از منابع عمومی دولت داشته است.

از سوی دیگر، گزارش‌های مرتبط با یارانه‌های پنهان و ارز ترجیجی نشان می‌دهد درآمدهای ارزی کشور همچنان در راه سیاست‌هایی خرج می‌شود که مسکنی کوتاه مدت هستند و خود؛ عوارض بسیار خطرناکی برای اقتصاد کشور دارند.

حال سوالی که پیش می‌آید این است که میزان تولید و صادرات نفت ایران چقدر است؟ سهم هر ایرانی از این نفت به چه میزان است، و این شاخص در کشورهای مختلف چگونه است؟ در ادامه یادداشت، با استناد به آمارهای اوپک به سوالات ذکر شده پاسخ داده می‌شود.

تغییرات تولید نفت ایران

تولید نفت ایران در طی نیم قرن گذشته نوسانات بسیاری را تجربه کرده و صادرات نفت ایران نیز به دلایل سیاسی و اقتصادی مختلف روندی مشابه را طی کرده است و در مواردی پر نوسان‌تر از میزان تولید است. همچنین باید توجه داشت میزان قابل توجهی از تولید نفت در کشور صرف مصارف داخلی می‌شود و از شیوه‌های مختلف به دست مصرف‌کننده می‌رسد.

طبق داده‌های اوپک، سقف تاریخی تولید نفت در کشور در سال 1974 می‌باشد. میزان تولید نفت در کشور در سال ذکر شده، روزانه حدود 6 میلیون بشکه گزارش شده است. همچنین کمترین میزان تولید نفت در کشور در سال 1960 می‌باشد. میزان تولید نفت در کشور در سال ذکر شده، روزانه حدود 1 میلیون و 67 هزار و 700 بشکه گزارش شده است.

پس از وقوع انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی، تولید نفت ایران مجدد کاهش قابل توجهی را تجربه کرد و در سال 1981 به کمی بیشتر از 1 میلیون و 200 هزار بشکه در روز رسید. پس از آن، تولید نفت ایران مجددا روندی صعودی را در پیش گرفت و در سال 2005 به سطح 4 میلیون و 91 هزار و 500 بشکه در روز رسید.

تحریم‌های مختلف از سال 2008 الی 2010 و شدت گرفتن آن در سال‌های بعد، باعث شد تا تولید نفت ایران مجددا کاهش پیدا کند به طوری که در سال 2014، تولید نفت ایران به 3 میلیون و 117 هزار بشکه در روز رسید. توافق برجام، مجددا باعث شد تا تولید نفت ایران افزایش یابد. تولید نفت ایران در سال 2017، به سطح 3 میلیون و 867 هزار بشکه در روز رسید.

خروج آمریکا از برجام و وقوع همه‌گیری کرونا، باعث شد تا تولید روزانه نفت ایران مجدد کاهش یابد. تولید نفت ایران در سال 2020 به 1 میلیون و 990 هزار بشکه در سال رسید. با این حال، عواملی مانند بهبود اقتصادی جهانی پس از وقوع همه‌گیری، و همچنین برخی از عوامل داخلی و بین‌المللی، باعث شد تا سطح تولید نفت در ایران مجدد افزایشی شود. طبق آخرین داده‌های اوپک، تولید نفت ایران در سال 2022 روزانه 2 میلیون و 554 هزار بشکه بوده است.

نمودار زیر تولید نفت ایران در سال‌های مختلف را نشان می‌دهد.

سهم هر ایرانی از کل نفت تولیدی در کشور چقدر است؟

همانطور که پیش‌تر گفته شد، تولید و صادرات نفت ایران از زمان‌های گذشته تا کنون نوسانات بسیاری را تجربه کرده است. همچنین جمعیت کشور نیز در طی سال‌های مختلف تغییر کرده است. این مسأله باعث شده تا تولید سرانه نفت، و یا به عبارتی سهم ایرانیان از نفت تولیدی کشور نیز تغییراتی را تجربه کند. همچنین قیمت نفت نیز تغییرات بسیاری را تجربه کرده است که بر سهم دلاری ایرانیان از نفت تأثیرگذار است.

از منظر تولید، می‌توان سال 1973 را زمانی دانست که بیشترین تولید سرانه نفت در ایران اتفاق افتاده است. تولید نفت در سال ذکر شده، روزانه 5 میلیون و 860 هزار و 900 بشکه بوده است. همچنین جمعیت ایران در آن سال 31 میلیون و 428 هزار نفر گزارش شده و بنابراین می‌توان گفت تولید سرانه نفت در سال 1973 برابر با 68.06 در کل سال بوده است.

پس از آن، بیشترین تولید سرانه نفت ایران در سال‌های 1974 و 1976 است. میزان تولید نفت ایران در سال‌های ذکر شده به ترتیب 6 میلیون و 21 هزار و 600 بشکه در روز، و 5 میلیون و 882 هزار و 920 بشکه در روز گزارش شده است. همچنین جمعیت ایران در سال‌های ذکر شده، به ترتیب برابر با 32 میلیون و 367 هزار نفر، و 34 میلیون و 377 هزار نفر است؛ بنابراین می‌توان گفت تولید سرانه نفت در سال‌های 1974 و 1976، به ترتیب برابر با 67.9 و 62.46 بشکه در کل سال است.

همچنین می‌توان سال 2020 را زمانی دانست که کمترین تولید سرانه نفت در ایران اتفاق افتاده است. تولید نفت در سال ذکر شده، روزانه 1 میلیون و 990 هزار و 624 بشکه بوده است. همچنین جمعیت ایران در آن سال 84 میلیون و 38 هزار نفر گزارش شده است؛ بنابراین می‌توان گفت تولید سرانه نفت در سال 2020 برابر با 8.64 در کل سال بوده است.

پس از آن، کمترین تولید سرانه نفت ایران در سال‌های 2021 و 2019 می‌باشد. میزان تولید نفت ایران در سال‌های ذکر شده به ترتیب 2 میلیون و 392 هزار و 117 بشکه در روز، و 2 میلیون و 362 هزار و 446 بشکه در روز گزارش شده است. همچنین جمعیت ایران در سال‌های ذکر شده، به ترتیب برابر با 84 میلیون و 841 هزار نفر، و 83 میلیون و 75 هزار نفر است؛ بنابراین می‌توان گفت تولید سرانه نفت در سال‌های 2021 و 2019، به ترتیب برابر با 10.29 و 10.37 بشکه در کل سال است. نمودار زیر تولید سرانه نفت ایران در سال‌های مختلف را نشان می‌دهد.

تغییرات صادرات نفت ایران

صادرات نفت نیز همانند تولید آن نوسانات بسیاری را تجربه کرده است. با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی در سرتاسر دنیا، و همچنین به دلایل فنی مختلف در شرایط تولید، نوسان صادرات نفت از نوسان تولید آن بیشتر می‌باشد. همانطور که پیش‌تر گفته شد، بخش قابل توجهی از نفت در داخل از کشور مصرف می‌شود. بخش دیگری از آن صادر می‌شود که عواید حاصل از آن، به صندوق توسعه ملی، شرکت نفت، و بودجه دولت تعلق می‌گیرد.

طبق داده‌های اوپک، سقف تاریخی صادرات نفت در کشور از سال 1983 تا سال 2022 میلادی، در سال 2004 میلادی است. میزان صادرات نفت در کشور در سال ذکر شده، روزانه حدود 2 میلیون و 684 هزار و 100 بشکه گزارش شده است. همچنین کمترین میزان صادرات نفت در کشور در سال 2020 می‌باشد. میزان صادرات نفت در کشور در سال ذکر شده، روزانه حدود 404 هزار و 489 بشکه گزارش شده است. برخی از منابع نیز صادرات نفت ایران در تاریخ ذکر شده را بیشتر از 600 هزار بشکه در روز تخمین زده‌اند. در ادامه، به بررسی تأثیر تحریم بر بخش نفتی کشور بر اساس مقاله دکتر پسران می‌پردازیم.

شاید بتوان مهم‌ترین تأثیر تحریم‌ها را در بخش نفتی کشور ارزیابی کرد. در ابتدای انقلاب، صادرات نفت ایران به نصف کاهش یافته بود. نخستین تحریم‌های ایالات متحده، تأثیر قابل توجهی بر صادرات نفت گذاشته و باعث کاهش صادرات روزانه نفت ایران به 700 هزار بشکه شد.

اگرچه رفع تحریم‌ها در سال 1981 به بهبود صادرات نفت ایران کمک کرد، اما به دلیل همزمانی با جنگ تحمیلی، صادرات نفت ایران نتوانستد به روزهای پیش از تحریم بازگردد و کمتر از 2 میلیون بشکه در روز باقی ماند. صادرات نفت تا نفت ایران تا پایان جنگ تحمیلی، به کمتر از 1 میلیون و 500 هزار بشکه در روز رسید.

با پایان جنگ تحمیلی، و در سال‌های 1989 الی 2005، همزمان با بهبود روابط کشور با دنیا صادرات نفت افزایش یافت و در بازه 2 الی 2.5 میلیون بشکه در روز در نوسان بود.

پس از اعمال تحریم‌های ایالات متحده و سازمان ملل در سال‌های 2007 و 2006، صادرات ایران مجددا روندی کاهشی را در پیش گرفت. افزایش شدت تحریم‌ها، باعث شد تا صادرات نفت ایران تا سال 2014 و پیش از توافق برجام به کمتر از 1 میلیون و 500 هزار بشکه در روز برسد.

توافق برجام، باعث شد تا موانع صادرات نفتی کمتر شود. صادرات نفتی ایران تا سال 2017، توانست بالای 2 میلیون بشکه در روز را هم تجربه کند. در نهایت خروج ترامپ از برجام در سال 2018، باعث شد تا صادرات ایران کاهشی جدی و تاریخی را تا سطح 500 هزار بشکه در روز داشته باشد.

در مجموع، تحریم‌های ایالات متحده آمریکا در سال 1979، در دولت محمود احمدی نژاد، و در دولت حسن روحانی در سال 2018، بیشترین ضربه را به صادرات نفتی ایران زده است.

نمودار زیر صادرات نفت ایران در بازه زمانی 1978 الی 2020 را نشان می‌دهد.

سهم هر ایرانی از نفت صادراتی در کشور چقدر است؟

از منظر صادرات، می‌توان سال 1994 را زمانی دانست که بیشترین صادرات سرانه نفت در ایران اتفاق افتاده است. صادرات نفت در سال ذکر شده، روزانه 2 میلیون و 650 هزار و 900 بشکه بوده است. همچنین جمعیت ایران در آن سال حدود 59 میلیون و 501 هزار نفر گزارش شده است؛ بنابراین می‌توان گفت صادرات سرانه نفت در سال 1994 برابر با 16.25 در کل سال بوده است.

پس از آن، بیشترین صادرات سرانه نفت ایران در سال‌های 1993 و 1992 می‌باشد. میزان صادرات نفت ایران در سال‌های ذکر شده به ترتیب 2 میلیون و 600 هزار بشکه در روز، و 2 میلیون و 528 هزار بشکه در روز گزارش شده است. همچنین جمعیت ایران در سال‌های ذکر شده، به ترتیب حدود 58 میلیون و 811 هزار نفر، و 58 میلیون و 130 هزار نفر می‌باشد؛ بنابراین می‌توان گفت صادرات سرانه نفت در سال‌های 1993 و 1992، به ترتیب برابر با 16.13 و 15.87 بشکه در کل سال می‌باشد.

همچنین می‌توان سال 2020 را زمانی دانست که کمترین صادرات سرانه نفت در ایران اتفاق افتاده است. صادرات نفت در سال ذکر شده، روزانه حدود 404 هزار و 489 بشکه بوده است. همچنین جمعیت ایران در آن سال 84 میلیون و 38 هزار نفر گزارش شده است؛ بنابراین می‌توان گفت صادرات سرانه نفت در سال 2020 برابر با 1.75 بشکه در کل سال بوده است

پس از آن، کمترین صادرات سرانه نفت ایران در سال‌های 2019 و 2021 می‌باشد. میزان صادرات نفت ایران در سال‌های ذکر شده به ترتیب حدود 651 هزار و 130 بشکه در روز، و 762 هزار و 778 بشکه در روز گزارش شده است. همچنین جمعیت ایران در سال‌های ذکر شده، به ترتیب برابر با 83 میلیون و 75 هزار نفر، و 84 میلیون و 841 هزار نفر می‌باشد؛ بنابراین می‌توان گفت صادرات سرانه نفت در سال‌های 2019 و 2021، به ترتیب برابر با 2.86 و 3.28 بشکه در کل سال می‌باشد.

نمودار زیر صادرات نفت ایران به ازای هر نفر را نشان می‌دهد.

و نکته مهم اینکه بسیاری از آمارهای اعلام شده در مورد صادرات نفت ایران برآوردی هستند و آمار کاملا دقیقی در این حوزه موجود نیست. در محاسبات فوق، از داده‌های اوپک استفاده شده است که در بسیاری از مقالات و تحقیقات استفاده می‌شوند؛ لذا یادداشت فوق نیز برآوردی است و ممکن است با واقعیات موجود تفاوت داشته باشد.

مقایسه ایران با برخی از کشورهای نفتی

باید توجه داشت جمعیت پایین‌تر باعث می‌شود تا صادرات و یا تولید نفت به ازای هر نفر، بیشتر از سایر کشورها باشد. در واقع افزایش جمعیت سهم شهروندان از صادرات و یا تولید نفت را کاهش می‌دهد. بر اساس داده‌های اوپک و بانک جهانی (جمعیت)، در سال 2022، صادرات نفت به ازای هر نفر در کشور ایالات متحده حدود 3.94 بشکه، نروژ 104.21 بشکه، ونزوئلا 4.83 بشکه، ایران 3.83 بشکه، عراق 32.07 بشکه، کویت 156.36 بشکه، قطر 64.37 بشکه، عربستان 77.24، و امارات 100.25 بشکه در کل سال است.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1879928