بایدها و نبایدهای یکسان‌سازی در چهارباغ
سال گذشته چهارباغ خواجو به‌عنوان خیابان نمونه منطقه 3 اصفهان معرفی شد و شهرداری این منطقه نیز تصمیم گرفت عملیات پیرایش شهری را برای بدنه، تابلو و پیاده‌روهای این خیابان آغاز کند؛ عملیاتی که در خیابان‌های مشخصی از 14 منطقه شهر آغازشده و به گفته سعید سهرابی، اگر تجربه موفقی باشد، در چهارباغ عباسی نیز اجرا خواهد شد.
حسین کارگر، شهردار منطقه سه اصفهان، در یک گفت‌وگوی رادیویی درباره جزییات این طرح چنین توضیح داده است: «با توجه به دستور شهردار محترم اصفهان، قرار بر این شد که در هر منطقه، یک خیابان به‌عنوان نمونه و پایلوت پیرایش شهری انتخاب شود و با توجه به ویژگی‌های تاریخی خاصی که چهارباغ خواجو دارد، این خیابان به‌عنوان خیابان نمونه منطقه سه انتخاب شد.
در مرحله نخست مشاور طرحی را ارائه داد که بر اساس آن از مکینه خواجو تا خیابان عافیت به‌عنوان پایلوت اجرای این طرح در نظر گرفته شود و با کسبه نیز در خصوص یک‌شکل شدن و ساماندهی تابلوها هماهنگی‌های لازم را انجام دادیم که نسبتا استقبال خوبی از آن داشتند. در طرح ارائه‌شده، تابلوها از سر در مغازه‌ها حذف می‌شود و با یک نورپردازی شکیل و ملایم در کف پیاده‌رو قرار می‌گیرد. خود پیاده‌رو هم قرار است سنگفرش شود تا هم مسیری برای نابینایان در آن ایجادشده و هم تابلوی مغازه‌ها کف این سنگفرش تعبیه شود.»
کارگر در پاسخ به سؤال مجری برنامه در خصوص اینکه «آیا مسیر ماشین روی خیابان چهارباغ خواجو نیز قرار است در آینده مانند چهارباغ عباسی پیاده راه شود و در آن ممنوعیت تردد خودرو برقرار باشد؟» تنها از وضعیت امروز آن خیابان خبر داده و گفته: «در این خیابان همان طرح زوج و فرد که در مرکز شهر اجرایی می‌شود برقرار است و محدودیت تردد خودرو نداریم. سر کوچه‌ها هم تابلوهایی نصب می‌شود و کسبه نیز می‌توانند نام مغازه خود را به‌صورت چراغ کف پیاده‌رو در مکانی که برایشان مشخص‌شده بزنند.»
او تصریح کرده است: «اگر کسبه چهارباغ خواجو همکاری لازم را داشته باشند در شش‌ماهه نخست سال جاری این طرح به بهره‌برداری برسد و مرحله اجرایی کردن آن در کل خیابان آغاز شود.»
چهارباغ خواجو جای آزمون و خطا نیست
امیرحسین پورجوهری، عضو هیأت علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی در این باره به ایسنا می‌گوید: ابتدا باید بدانیم هدف ما از یکسان‌سازی چیست؟ به‌شخصه با یکسان‌سازی مخالفم و فکر می‌کنم ما بیش از آن که به دنبال یکسان‌سازی باشیم باید دنبال هارمونی باشیم و بدانیم که تنوع نیز در طراحی شهری اهمیت دارد.
این دانش‌آموخته شهرسازی ادامه می‌دهد: تأکید بر یکسان‌سازی یعنی تأکید بر استفاده از شابلونی که همه‌چیز را به یک‌شکل و اندازه تکراری درمی‌آورد و این باعث یکنواختی می‌شود. در سطح کلانتر نیز باید مشخص کنیم که هدف ما از یکسان‌سازی چیست؟ اگر موضوع زیباسازی ظاهری و بصری مطرح است، چنین اقداماتی بدون پرداختن به لایه‌های عملکردی، اجتماعی، رویدادی و... اتفاق نمی‌افتد و ابتر باقی می‌ماند.
عضو هیأت علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان می‌کند که همه این اقدامات زیباسازی ذیل عنوان «ارتقای کیفیت شهری» قرار می‌گیرد و برای ارتقای کیفیت شهری باید نظام‌های مختلف هم‌زمان با هم و در هماهنگی با هم باید ارتقای پیدا کنند و نتیجه می‌گیرد: نمی‌توان انتظار داشت که تنها با یک زیباسازی ظاهری فضای شهری مطلوبی ایجاد شود.
او می‌افزاید: موضوعاتی مثل کف سازی، طراحی تابلو و... ابزارهایی برای کیفیت ارتقای فضای شهری هستند، اما به‌تنهایی و لزوما تکیه بر این موارد در چهارباغ خواجو ما را به افزایش کیفیت شهری نخواهد رساند.
پورجوهری با اشاره به اینکه تصوری از اجرای تابلوی مغازه‌ها در کف پیاده راه ندارد، می‌گوید: تابلو برند یک مغازه است و در مارکتینگ تأثیر دارد، ضمن اینکه تابلوی مغازه فقط در مقیاس حرکت پیاده نیست و ماشین‌ها نیز برای پیدا کردن آدرس و... به تابلویی که در معرض دیدشان باشد نیاز دارند.
توصیه این مدرس دانشگاه به مدیران شهری چنین است: آزمون‌وخطا در شهر بد نیست و بالاخره باید به سمت نوآوری رفت، اما اگر مدیران شهری می‌خواهند کار جدیدی را تجربه کنند بهتر است این کار را از خیابان‌هایی شروع کنند که مانند چهارباغ خواجو نقش لنگرگاهی ندارند و کم‌اهمیت‌تر هستند. اگر در آن نقطه طرح جواب داد و بازخوردها مثبت بود و مقاومت اجتماعی در برابر آن صورت نگرفت، بعد آن را به خیابان تاریخی و مهمی مثل چهارباغ خواجو تعمیم داد. شروع یک طرح جدید در چهارباغ خواجو درصورتی‌که ارزیابی اثرات اجتماعی آن انجام‌نشده باشد باعث می‌شود مردم به انحای مختلف در برابر آن مقاومت کنند، اجازه ندهند به نتیجه برسد و در نتیجه طرح ابتر بماند.
این شهرساز با بیان اینکه نفس تفکر تغییر شرایط برای بهتر شدن فضای شهری را در شهرداری باید به فال نیک گرفت، یادآور می‌شود: بهره‌برداران اصلی شهر مردم هستند و ما باید کاری کنیم رضایت مردم در طرح‌ها لحاظ شده باشد تا به‌صورت خودجوش آن را پیاده کنند؛ اگرنه برای نمونه در صورت موفق نبودن طرح اجرای تابلوها در کف پیاده‌رو، آن‌ها به سمت شیشه نویسی و روش‌های دیگر می‌روند و این منجر به یک دزد و پلیس‌بازی دائمی می‌شود.
نظم لزوما با یکسان سازی حاصل نمی‌شود
عباس صنیع زاده، سردبیر مجله دانش نما (نشریه سازمان نظام‌مهندسی ساختمان اصفهان) نیز با شرح یک خاطره سخنش را آغاز می‌کند و به ایسنا می‌گوید: خاطرم هست دوره دکتری و در یکی از کلاس‌های درس، تصویری از شهر حلب پیش و پس از اسلام را نشان دادم و گفتم که قبل از اسلام شکل تفکیک زمین‌ها در این شهر منضبط و هندسی بوده اما بعد از اسلام این ریتم به‌هم‌خورده و بی‌نظمی بر آن حاکم شده است. استاد بنده، دکتر نقی زاده خطابم کرد و گفت فلانی، بستگی دارد که نظم را چطور تعریف کنیم. گاهی در همین بی‌نظمی‌های ظاهری، نظمی واقعی وجود دارد. درست است که تفکیک شهر حلب بعد از اسلام دیگر هندسی نیست اما ریتم ارگانیکی دارد و اتصال گذرهای آن به هم اگرچه خط‌کشی شده نیست اما روی‌هم‌رفته بافت منسجمی را تداعی می‌کند که ما به آن می‌گوییم: نظم.
او ادامه می‌دهد: بنابراین اگر مانند بازار تجریش تهران، از امروز در اصفهان تمام تابلوها را در یک کد ارتفاعی قرار بدهیم و یک خط و کادر یکسان برای آن در نظر بگیریم و فکر کنیم با این کار نظم را حاکم کرده‌ایم، سخت در اشتباهیم چراکه این کار نه امکان‌پذیر است و نه جالب.
صنیع زاده خاطرنشان می‌کند: می‌توانیم به‌مرور از مغازه‌دارهای خیابان چهارباغ خواجو یا دیگر خیابان‌های نمونه‌ای که قرار است این طرح در آن‌ها اجرایی شود بخواهیم از طرحی با المان‌های هماهنگ مثلا رنگ فیروزه‌ای استفاده کنند و در کلیت بین این تابلوها هماهنگی برقرار کنیم؛ نه اینکه ضربتی همه را به یک‌شکل و یک اندازه دربیاوریم.
این شهرساز با تأکید بر اینکه یک‌شکل بودن تابلوی مغازه‌ها لزوما به معنای هماهنگی نیست، توضیح می‌دهد: نفس ارتقای کیفیت معابر شهری بسیار خوب و این اقدام نیز کاری ارزنده است و قطعا هیچ شهروندی نمی‌تواند مخالف آن باشد اما آنچه مهم است این است که ارتقای کیفیت، با استفاده از همه پتانسیل‌های کارشناسی شهر انجام شود تا نتیجه مطلوب‌تری به دست بیاید.
سردبیر مجله دانش نما با اشاره به طرح اجرای تابلوها در کف پیاده‌رو می‌گوید: تعبیه کردن تابلوها در کف پیاده‌رو ابهاماتی دارد چون تابلو شناسه یک مغازه است و باید برای عابران قابل‌رؤیت باشد. در بافت تاریخی فرایبورگ (خواهرخوانده اصفهان) چنین طرحی را دیده‌ام اما آن خیابان مثل چهارباغ خواجو سواره‌رو نبود و مشخص نیست که این طرح در خیابان سواره‌رو جوابگو باشد یا خیر.
او با بیان اینکه در دوره‌ای کاشی حرف اول را در کشور می‌زد، تصریح می‌کند: سردرهای کاشی‌کاری شده مغازه‌های قدیمی خیابان طالقانی هنوز برای عابران جذابیت دارد، اما باید توجه داشته باشیم که تقلید از گذشته زمانی که عینا و بدون توجه به نیازها، سلایق، امکانات و تکنولوژی روز انجام شود درست نیست. کما اینکه تابلوی برقی تعبیه‌شده بالای سر در زیبا و کاشی‌کاری شده بازار هنر نشان می‌دهد آن روش قدیمی دیگر پاسخگوی نیاز امروز نیست؛ مگر اینکه بتوان تلفیقی از هنر گذشته و تکنولوژی روز به دست آورد.
صنیع زاده تأکید می‌کند: در حال حاضر شهرهای دنیا در امر گردشگری شبانه با یکدیگر رقابت بین‌المللی دارند و سعی می‌کنند شهر را به‌صورت 24 ساعته برای گردشگری که طی مدت‌زمان اندک می‌خواهد در شهرشان اقامت داشته باشد، آماده میزبانی نگه‌دارند؛ در چنین شرایطی لازم است به نورپردازی مناسب تابلوهای جدید در تمام خیابان‌های نمونه دقت شود.
انتهای پیام