بحران مالی، عامل اصلی تعطیلی واحدهای صنعتی

به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران، بررسی وضعیت واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی بر اساس آمارهای ارائه شده توسط سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران نشان می‌دهد که بیش از 52 هزار واحد صنعتی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور به بهره برداری رسیده است که از این تعداد حدود 45498 واحد صنعتی فعال و حدود 6589 واحد صنعتی غیر فعال هستند.

از کل واحدهای به بهره برداری رسیده تعداد 48124 (حدود 92 درصد) از واحدهای صنعتی خرد و کوچک، تعداد 3064 واحد صنعتی (6 درصد) با مقیاس متوسط و تنها 899 واحد صنعتی (2) درصد در مقیاس بزرگ هستند.

همچنین از میان واحدهای صنعتی فعال در شهرک‌های صنعتی نیز حدود 13883 واحد صنعتی (31) درصد) با ظرفیت بالای 70 درصد مشغول به فعالیت هستند، تعداد 17114 واحد صنعتی (38 درصد) حدود 50 تا 70 درصد از ظرفیت خود را به کار گرفته اند و حدود 14501 واحد صنعتی (32 درصد) با ظرفیت کمتر از 50 درصد مشغول به فعالیت هستند.

اطلاعات ارائه شده در آخرین گزارش پایش ملی محیط کسب و کار، انتشاریافته توسط اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی ایران در فصل پاییز 1402 نشان می‌دهد که میانگین ظرفیت فعالیت واقعی حدود 2889 بنگاه اقتصادی شرکت کننده در نظرسنجی، معادل 44.91 درصد برآورد شده است.

این آمار به این معناست که بیش از 50 درصد از ظرفیت بالقوه واحدهای اقتصادی، به دلایلی همچون کمبود مواد اولیه تنگنای مالی و ارزی فرسوده بودن ماشین آلات و تجهیزات و عدم امکان به روز رسانی در فرایند تولید و خلق ارزش افزوده نقشی ندارد و به کار گرفته نمی‌شود.

همچنین، به استناد آمارهای ارائه شده توسط سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی، ایران طی نیمه دوم دهه 90 شمسی به شمار واحدهای صنعتی غیر فعال به طور قابل توجهی افزوده شده است. از 6588 واحد صنعتی غیر فعال حدود 3696 واحد صنعتی (56 درصد از واحدهای صنعتی غیر فعال در فاصله سالهای 1396 تاکنون تعطیل شده اند.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، با نقض برجام و بازگشت دور جدیدی از تحریم‌ها، محیط کسب و کار پیرامون فعالان اقتصادی بیش از گذشته متغیر بی ثبات و نامساعد شد، اقتصاد کشور انواع شوک‌های قیمتی و ارزی را تجربه کرد و این شرایط در کنار نارسایی در تأمین مواد اولیه و مستهلک بودن ماشین آلات و تجهیزات آثار نامساعدی را بر بخش مولد اقتصاد کشور برجای گذاشت؛ به نحوی که بخشی از واحدهای تولیدی تعطیل شدند و برخی دیگر به ادامه فعالیت در زیر ظرفیت بهینه و اداره شدند و بیم آن می‌رود که با ادامه این شرایط، واحدهای بیشتری به ورطه تعطیلی گرفتار شوند.

در جدول زیر سهم هر یک از عوامل مؤثر بر تعطیل شدن واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌ها ارائه شده است.

همان طور که ملاحظه می‌شود 53.6 درصد از واحدهای صنعتی غیر فعال در شهرک‌های صنعتی به دلیل کمبود نقدینگی، 16.9 درصد از واحدهای صنعتی تعطیل شده در شهرک‌های صنعتی به دلیل عدم تقاضای بازار، نزدیک به 4 درصد از واحدهای صنعتی به دلیل اختلاف فی مابین شرکا، نزدیک به 4 درصد از واحدهای صنعتی غیر فعال به دلیل عدم تأمین مواد اولیه، حدود 1.3 درصد از واحدهای صنعتی غیرفعال به دلیل فرسودگی ماشین آلات و ضعف تکنولوژی، 0.9 درصد از واحدهای صنعتی تعطیل به موجب مشکلات زیر ساختی 0.8 درصد از واحدهای غیرفعال به دلیل مشکلات قضائی و حدود 20 درصد از واحدهای صنعتی تعطیل در شهرک‌های صنعتی نیز به دلیل مواجهه با ترکیبی از مشکلات اشاره شده از ادامه فعالیت بازمانده اند.

همان طور که ملاحظه می‌شود اگرچه در سطح کشور به طور خاص ضعف و فرسودگی در ماشین آلات، عامل تعطیل شدن 1.3 درصد از واحدها بوده است اما این چالش در کنار مجموعه‌ای از چالشهای برشمرده در فوق عامل تعطیلی حدود 21.3 درصد از واحدهای صنعتی نیز می‌تواند محسوب شود.

همچنین بررسی توزیع استانی عوامل مؤثر در تعطیل شدن واحدهای صنعتی گویای آن است که چالش ضعف در ماشین آلات و تجهیزات در استان‌های ایلام لرستان خراسان جنوبی، یزد، مازندران چهار محال و بختیاری، اردبیل سمنان کهگیلویه و بویر احمد، کردستان و اصفهان، بیش از میانگین سطح کشور است.

از سوی دیگر، تلفیق سهم واحدهای تعطیل که یا به دلیل ضعف در ماشین آلات و تجهیزات غیر فعال هستند و یا به دلیل مجموعه‌ای از مسائل از جمله نارسایی در تأمین مواد اولیه کمبود نقدینگی مستهلک بودن ماشین آلات و.... تعطیل شده اند، گویای آن است که ضعف تکنولوژی در کنار سایر مسائل موجب تعطیلی نزدیک به نیمی از واحدهای غیرفعال در استان‌های صنعتی کشور شده است.

همان طور که در جدول ملاحظه می‌شود نزدیک به 48 درصد از واحدهای صنعتی غیر فعال در استان زنجان و 47 درصد از واحدهای صنعتی تعطیل در استان اصفهان به دلیل مجموعه‌ای از مسائل از جمله فرسودگی ماشین آلات تعطیل شده اند.