بررسی حقوقی «بازداشت خودسرانه» محمدرضا نوری در بغداد

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم: نشست خبری این هفته‌ی ناصر کنعانی سخنگوی دستگاه دیپلماسی با اصحاب رسانه در تاریخ دوشنبه 7 خرداد 1403، موضع قطعی و صریح جمهوری اسلامی در قبال شهروند خود، محمدرضا نوری (ابوعباس) را مخابره کرد. وی تاکید کرد دستگاه دیپلماسی در این پرونده خاص «جدیت و اهتمام ویژه» داشته و پیگیری‌های خود را با «تمام وجود» انجام می‌دهد.

سخنگوی وزارت امور خارجه در این باره ادامه می‌دهد «پیگیری‌ها در سطوح عالی کنسولی، سیاسی و قضایی در جریان است و یکی از موضوعات جدی ایران در روابط، گفتگوها و موضوعات همکاری با طرف عراقی، مسئله همین شهروند کشورمان است». ادبیات فوق، کاملا وحدت قوا و عزم راسخ ایجاد شده پس از 15ماه اسارت محمدرضا نوری (ابوعباس)، مدافع حرم ایرانی در کشور عراق را به وضوح نمایان می‌سازد.

کنعانی تصریح می‌کند که «بازداشت خودسرانه یک شهروند ایرانی در کشور عراق از نظر ما به هیچ‌وجه پذیرفته شده نیست و همچنین در این زمینه، ما هرگونه رفتار غیرقانونی، غیرحقوقی و غیرانسانی با این شهروند ایرانی را قویا محکوم می‌کنیم». استفاده این دیپلمات از کلیدواژه «بازداشت خودسرانه» درخصوص فعلِ صورت پذیرفته و نیز «رفتار غیرقانونی، غیرحقوقی و غیرانسانی» درمورد مجاهد ایرانی را هرگز نمی‌توان تعابیری پیشامدی و یا ادبی ارزیابی کرد که اتفاقاً روایت حادثه به زبان حقوق بین‌الملل است.

بازداشت خودسرانه نه‌تنها در نظام حقوق اسلام به میزان مبسوطی مورد نهی قرار گرفته، بلکه مستقیماً در مبانی حقوق بین الملل شایسته‌ی جزا اعلام شده است.

هم‌چنین هر یک از سه توصیف غیرقانونی، غیرحقوقی و غیرانسانی در میثاق‌نامه‌ها و معاهدات بین‌المللی به مرات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که از همین رو، ادبیات به کار رفته از سوی سخنگوی دستگاه دیپلماسی هوشمندانه و آگاهانه قلمداد می‌شود. اعلامیه جهانی حقوق بشر که به‌عنوان یک پیمان بین‌المللی در دهم دسامبر 1948 در انجمن عمومی سازمان ملل در پایتخت فرانسه به تصویب رسید، بدوی‌ترین واکنش را به این مهمِ مورد بحث ابراز می‌دار‌د. آن‌جا که در ماده نهم این اعلامیه آمده است: «هیچ کسی را نمی‌توان خودسرانه توقیف، حبس و یا تبعید کرد».

از سوی دیگر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی که در 16 دسامبر 1966 در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصویب رسید و در 23 مارس 1976 تحت عنوان حقوق بین‌الملل لازم الاجرا شد؛ در جای جای این معاهده هرگونه اقدام خودسرانه را محکوم و التزام به آن را بر کشورهای عضو سازمان ملل مفروض دانسته است.

به عنوان مثال، در بند اول از ماده نهمِ بخش سوم این میثاق می‌خوانیم که «هر انسانی از حق آزادی و امنیت شخصی برخوردار است و بنابراین کسی را نمی‌توان خودسرانه دستگیر یا بازداشت کرد».

موضع صریح تهران در این پرونده نسبت به طرف عراقی و نیز دیگر طرف‌هایی که سعی دارند در ضلع سوم میز مذاکرات قرار گیرند، حاوی یک سیگنال اساسی است و آن یعنی نامشروع دانستن تمام فرآیند قبض ابوعباس از لحظه عملیات دستگیری و کیفیت تلاش کاملا ناکام برای اعتراف‌گیری با مباشرت امریکایی‌ها تا محاکمه شتاب‌زده و سلب حداقل حقوق یک زندانی با دخالت امریکایی‌ها.

بند چهارم از ماده دوازدهمِ بخش سوم میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی اعلام می‌کند که «هیچ‌کس را نمی‌توان خودسرانه از حق ورود به کشور خود محروم کرد» و این دقیقا ناظر به عقب‌نشینی هشت‌ماهه بغداد از اجرای قانون موافقت‌نامه 13 سال قبل میان دو کشور همسایه مبنی بر «انتقال محکومین بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری عراق» است.

فرآیند پیگیری پروند ابوعباس شهروند ایرانی بازداشت شده بصورت خودسرانه در کشور عراق، وارد مرحله جدیدی شده و توقع می‌رود که طرف عراقی بر اساس حسن همجواری و توافقات دوجانبه موجود، استقلال دستگاه سیاسی قضایی خود را به منصه ظهور برساند.

به گزارش تسنیم، محمدرضا نوری (ابوعباس) مدافع حرم ایرانی بیش از 400 روز (15 ماه) است که در بغداد دستگیر شده و خبری از او منعکس نشده و وی در اسارت به‌سر می‌برد. موضوعی که گفته می‌شود این دستگیری از سوی نیروهای آمریکایی صورت گرفته است. خانواده‌ی وی نیز 25 اردیبهشت سال جاری با شهید حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه‌ی وقت کشورمان دیدار و در این زمینه گفت‌وگو کرده بودند.