بن سلمان از توافق با ایران، به دنبال چیست؟ | بلومبرگ: سعودی به دنبال مصونیت از حمله تهران در صورت تهاجم نظامی اسرائیل است

خواه برقراری روابط با ایران یا ارتباط با اسرائیل باشد، بن سلمان فقط یک اولویت اصلی دارد: اطمینان از اینکه چشم انداز چند تریلیون دلاری او برای دگرگونی عربستان سعودی در ریل درست باقی بماند.

در ادامه این مطلب آمده است: با این حال، برنامه‌های ولیعهد برای بازسازی اقتصاد، جامعه و جایگاه حکومتش در جهان همگی بستگی به ثبات دارد. به گفته افراد مطلع از مذاکرات رسمی عربستان سعودی با ایران که از دو سال پیش آغاز شده، این دلیل پشت پرده ی تلاش های بن سلمان برای محافظت از کشورش در برابر هرگونه تشدید تنش احتمالی در رویارویی اسرائیل با ایران است.

تصمیم عربستان سعودی برای احیای روابط دیپلماتیک با ایران، نتیجه محاسبات بن سلمان بود که عادی سازی روابط بهترین راه برای دستیابی به هدفش است. این اقدام برای کمک به خنثی سازی خطرات امنیتی طراحی شده، به ویژه خطراتی که ناشی از نگرانی‌هایی درمورد حمله نظامی احتمالی دولت جدید اسرائیل به ایران است.

هشام الغنام، کارشناس روابط بین‌الملل عربستان که در شش سال گذشته در مذاکرات پشت پرده با ایرانی‌ها و به اصطلاح گفتگوهای «ریل فرعی» شرکت داشته، گفت: «عربستان پروژه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بزرگی دارد و خواهان تشدید تنش در منطقه نیست.»

تمایل بن سلمان برای تضمین ثبات، حتی به قیمت به حاشیه راندن ایالات متحده به نفع چین، بر نفوذ فزاینده عربستان در سطح جهانی تأکید می کند.

از زمان تهاجم روسیه به اوکراین، سعودی به عنوان صادرکننده مهم نفت به نیرویی حتی بزرگتر در بازارهای جهانی انرژی تبدیل شده است. غول نفتی عربستان یعنی آرامکو گزارش داد که در سال 2022 سود 161 میلیارد دلاری بدست آورده است که بزرگترین سود یک شرکت نفت و گاز در طول تاریخ است.

بن سلمان می‌خواهد از این سودها برای دور شدن از نفت استفاده کند و سعودی را در ردیف 15 اقتصاد برتر جهان قرار دهد. صندوق سرمایه‌گذاری عربستان، صدها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌کند تا این کشور را به یک مقصد اصلی گردشگری و سرمایه‌گذاری خارجی تبدیل کند.

این حال، اگر جنگ جدیدی در خاورمیانه رخ دهد، همه اینها ممکن است متوقف شود و شاهزاده محمد را وادار کند که برای دریافت کمک به آمریکا و چین نزدیک شود.

در ماه های اکتبر و نوامبر، ولیعهد و مقامات ارشد سعودی به چند یهودی آمریکایی سرشناس که حکم گوش رهبران واشنگتن و اورشلیم را دارند، گفتند که عربستان سعودی آماده عادی سازی روابط با اسرائیل است. شرط سعودی اما این بود که ایالات متحده به ریاض تعهدات دفاعی و امنیتی آهنین و همچنین ضمانت هایی در مورد تامین تسلیحات در آینده و کمک به توسعه برنامه هسته ای غیرنظامی این کشور ارائه بدهد.

جان هانا، از مؤسسه یهودی امنیت ملی آمریکا، در مصاحبه ای گفت که این "درخواست های بزرگ" توسط واشنگتن رد شد.

برقراری صلح با اسرائیل با تشدید خشونت بین اسرائیلی ها و فلسطینی ها که با بازگشت بنیامین نتانیاهو نخست وزیر به قدرت همراه بود، پیچیده تر شد.

چرخش به سمت چین

شاهزاده محمد سپس به چین روی آورد و میزبان شی جین پینگ رئیس جمهور این کشور برای یک نشست بزرگ در اواسط دسامبر بود. به گفته یک مقام سعودی، این رهبر چین بود که پیشنهاد داد بین عربستان سعودی و ایران پل بزند و روابطی را که در سال 2016 پس از حمله معترضان به سفارت ریاض در تهران قطع شد، ترمیم کند.

این مقام افزود: پس از اینکه چینی ها به عربستان سعودی گفتند که ایران پیشنهادهای آن ها را برای ازسرگیری روابط پذیرفته است، هفته گذشته یک هیئت امنیت ملی از ریاض به پکن پرواز کرد تا با همتایان ایرانی خود گفتگوهای محرمانه انجام دهد.

سپس عربستان سعودی با امضای توافق نامه ای برای احیای روابط، که چینی ها عملاً ضامن آن بودند، همه را شگفت زده کرد.

الغاننام کارشناس سعودی می گوید: این توافق باید به عنوان یک بیمه نامه تلقی شود و راهی برای عربستان سعودی در جهت انتقال این پیام به ایران که در صور حمله اسرائیل به تهران و «در هر اتفاقی که ممکن است رخ دهد، هیچ آسیبی از طرف عربستان سعودی متوجه ایران نخواهد شد»

یکی از اولویت های اصلی سعودی ها استفاده از تنش زدایی برای تجدید آتش بس در یمن همسایه است، جایی که ائتلاف به رهبری عربستان در سال 2015 پس از تسلط حوثی ها در یمن مداخله کرد. این درگیری منجر به کشته شدن حدود 233000 نفر و حملات موشکی و پهپادی به عربستان سعودی شده است، از جمله حمله پهپادی بزرگ به تاسیسات نفتی عربستان در سال 2019 که ایران در این حمله متهم شد.

در حالی که ایالات متحده همچنان شریک اصلی دفاعی و امنیتی عربستان سعودی و ارائه‌دهنده شماره یک فناوری نظامی به ریاض است، سعودی‌ها به طور فزاینده‌ای اعتماد خود را از دست داده اند که در صورت حمله به عربستان، ایالات متحده از آنها حمایت خواهد کرد.

مارک دوبوویتز، رئیس بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، اندیشکده نزدیک به اسرائیل، گفت: آنها در عوض تصور می کنند که چین به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری و خریدار اصلی نفت خام ایران، اهرم قوی تری دارد.

او گفت که از نگاه ریاض، پکن می‌تواند در صورت بروز هرگونه تنش در منطقه، چه از سوی یمن یا هر اقدام نظامی آمریکا یا اسرائیل علیه ایران، به تهران فشار وارد کند.

دوبوویتز می‌گوید: «انگیزه بن سلمان، احساس ترس عمیق و ارزیابی ریسک‌ها نسب به تحول داخلی است. از نظر او، تنش‌زدایی عربستان با تهران بی‌اعتمادی و «نفرت درونی» نسبت به ایران را که ولیعهد ابراز کرده، تغییر نمی‌دهد.

درحالیکه ایالات متحده همچنان در برنامه های ولیعهد نقش محوری دارد، روی آوردن او به چین به عنوان یک شریک دیپلماتیک بزرگ، یک تغییر مهم است.

جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا که در سال 2019 در جریان مناظره‌های ریاست‌جمهوری متعهد شد که عربستان سعودی را به خاطر قتل جمال خاشقجی، ستون‌نویس واشنگتن‌پست تبدیل به یک کشور مطرود کند. در ماه ژوئیه هنگام بازدید از ریاض، بایدن اما تلاش کرد روابط خود را از سر بگیرد. اما کاهش تولید نفت اوپک پلاس در ماه اکتبر و محکومیت یک شهروند آمریکایی - سعودی به 19 سال زندان به دلیل توئیت های انتقادی، بار دیگر روابط را تیره کرد.

شیوه ای که عربستان سعودی، بیانیه ی مشترک با ایران را تنظیم کرده از جمله محرمانگی که آن را احاطه کرده و همچنین سیگنال‌های متفاوت در مورد امکان عادی‌سازی با اسرائیل، بیشتر به یک سیاست خارجی قاطعانه‌تر اشاره می‌کند که قبل از هر چیز بر اساس منافع ملی هدایت می‌شود.

کارن یانگ، محقق ارشد مرکز سیاست انرژی جهانی دانشگاه کلمبیا گفت: «این یک عربستان سعودی متفاوت است. من نمی توانم این تحولات را دوره پادشاه قبلی تصور کنم.»