بیست‌ودو روز نبرد برای آزادسازی سنندج
تهران - ایرنا - «کتاب بیست‌ودو روز نبرد؛ بررسی آزادسازی سنندج 1359_1357» عنوانی کتابی است که به تازگی به کوشش مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس توسط «مجید نداف» به رشته تحریر درآمده است.
کتاب بیست‌ودو روز نبرد، بررسی بحران‌آفرینی گروه‌های ضدانقلاب، روند اشغال و آزادسازی شهر سنندج است که با تعرض مسلحانه به پادگان سنندج در فرودین 1358 شروع شد. پس از اشغال شهر سنندج، کلیه راه‌حل‌های صلح جویانه جمهوری اسلامی به بن‌بست رسید. ازاین‌رو نیروهای نظامی در پاسخ به فریاد تظلم خواهی مردم مسلمان سنندج و عینیت بخشیدن به پیام نوروزی حضرت امام خمینی مبنی بر ضرورت ایجاد امنیت در سال 1359 عملیاتی را برای آزادسازی شهر سنندج طرح‌ریزی و به مرحله اجرا درآوردند.
این کتاب درگیری خونین نظامی بین عناصر مسلح تجزیه‌طلب و رزمندگان مدافع انقلاب اسلامی از 4 اردیبهشت 1359 تا 26 اردیبهشت 1359 برای آزادسازی شهر سنندج را موردبررسی قرار داده است.
در پیشگفتار این کتاب می‌خوانیم:
آنچه در کردستان گذشت به‌منزله گشوده شدن درهای بهشت برای مجاهدان دلاور انقلاب اسلامی و پاسداران فداکاری بود که به عشق اسلام و برای پاسداری از خون حضرت سیدالشهدا (ع) تحت امر ولی‌فقیه خود حضرت امام خمینی به کردستان هجرت و تا سال‌ها بی‌وقفه در آن خطه خون‌رنگ مجاهدت کردند. اگر کردستان و سیل خطرهایی که از آن‌سو انقلاب اسلامی را تهدید می‌کرد نبود، کدام نقطه کشور اسلامی می‌توانست دلسوزی‌ها، رشادت‌ها و تدابیر برخاسته از تقوای شهیدانی چون محمد بروجردی، ناصر کاظمی، اکبر آقابابایی، شبلی، نمکی، مصطفی طیاره، سیدحسین روح الامین، ابراهیم همت، قادرخان زاده، فرید تعریف، محمود کاوه، عثمان فرشته، محمد افیونی و ده‌ها و صدها شهید دیگر را چنین غرورانگیز و حماسه‌ساز به نمایش گذارد؟ (صفحه 13)
در مورد حوادث پس از انقلاب اسلامی و اتفاقاتی که در آن سال‌های پایانی دهه 50 رخ داده است سخن‌های زیادی رفته، مطالب متعددی نگاشته شده و حتی فیلم‌های مختلفی دراین‌باره ساخته شده است اما شاید یکی از اتفاقات معاصری که کمتر به آن پرداخته شد و به‌صورت مستند به تصویر درآمده، همین وضعیت مردم کردنشین و اتفاقاتی است که در اواخر دهه 50 در این منطقه افتاد. فضاسازی‌هایی که در این منطقه رخ داد و تنش‌هایی قومی که مبتنی بر ناسیونالیسم کرد و در فضای ناپایدار تغییر حکومت خواستار تفرقه‌افکنی بین مردم کردنشین و سایر مردم ایران بود، یکی از رخدادهایی است که کمتر به آن پرداخته‌شده و در این کتاب به‌صورت جمع‌آوری اسناد و صحبت با مسئولان ستادی و عملیاتی بر آن تمرکز شده است.
این کتاب در سه فصل به شرح زیر تنظیم شده است:
فصل اول با عنوان «سیمای عمومی سنندج» با زیرعنوان‌های: برخی از مختصات شهر، سیر تغییر در دو طرف منازعه، خروج اجباری پاسداران، دستاورد مذاکره به‌جای اعمال حاکمیت، سیمای عمومی سنندج طی دوره فترت، تأثیرات اجتماعی شکاف در بین گروه‌های مسلح غیرقانونی، ضمایم و پی‌نوشت به رشته تحریر درآمده است.
فصل دوم با عنوان «در آستانه رویارویی نهایی» این عناوین را در برگرفته است: شرایط عمومی حاکم بر ایران، اوضاع عمومی ناحیه کردنشین ایران، بستن مرز، بهانه یا ضرورتی ملی؟، چهارشنبه 27 فروردین 1359 ارتش در تکاپوی انجام مأموریت، پنجشنبه 28 فروردین 1359 سنندج گروگان جدایی‌طلبان، جمعه 29 فروردین 1359 باشگاه افسران در چند قدمی سقوط، شنبه 30 فروردین 1359 ارتش مصمم برای عبور به سمت مرز، یکشنبه 31 فروردین 1359، کمین جدایی‌طلبان، ماجرای شهادت سرهنگ ایرج نصرت‌زاد، فرایند تصمیم‌سازی تا تصمیم‌گیری، ضمایم فصل دوم و پی‌نوشت.
و سرانجام فصل سوم با عنوان «روزشمار شرح نبرد» روزشماری مستند از بیست‌ودو روز مبارزه برای آزادسازی سنندج است که از پنجشنبه 4 اردیبهشت 1359 تا جمعه 26 اردیبهشت 1359 را در برمی‌گیرد.
اشاره به شرایط ناپایدار و عدم‌تشخیص رفتار مناسب در مواجهه با گروه‌ها، مردم و کم‌تجربگی تشخیص این موارد یکی از نکاتی است که این کتاب به تشریح آن می‌پردازد و می‌کوشد تا نشان دهد چگونه یکدستی عقاید و ذهنیت‌ها رفتارهای متفاوت را شمت و سویی منظم داد.
درجایی از کتاب و از قول یکی از کارشناسان برجسته مسائل امنیتی در حوزه کردستان می‌خوانیم:
وقتی این ناامنی‌ها بروز کرد، سپاه که هنوز شکل نگرفته بود خیلی مستأصل عمل کرد. ارتش هم باید می‌رفت به سمت مدل‌هایی که قبلا پیاده شده و در کشور امنیت برقرار کرده بود. استانداری‌ها هم نسخه‌های پیشین را القا می‌کردند که مثلا بر اساس اسناد و سوابق باید به کردها سخت بگیریم، آن‌ها را محاصره کنیم، غذا بهشان ندهیم و از خدماتی که هر کشوری در برابر رعایا و شهروندان به عهده دارد آن‌ها را محروم کنیم. بچه‌هایی که در مسیر آرمان‌ها اسلام و انقلاب و امام تربیت شده بودند، هریک کنش‌ها و واکنش‌های متفاوتی نسبت به عوامل ناامنی داشتند. جریانی که بعد از ابوشریف در کردستان اتفاق افتاد کشتی طوفان‌زده‌ای بود با بنده شکسته که از هر سوراخش آبی می‌آمد داخل و سکان‌دار و جاشو و سرنشینان حیرت‌زده ناشی عمل می‌کردند. نکته اینجاست که به فضل خدا و نفس گرم محمد بروجردی خیلی زود فهمیدیم که بر اساس آرمان‌های انقلاب حکومت جمهوری شده است و در این جمهوری درست که ساختار اداری _سیاسی شاهنشاهی به شما رسیده ولی نمی‌توانید رفتار جمهور را در نظر نگیری چون فردا با همین مردم می‌خواهی زندگی کنی اگر به روش شاهنشاهی و سرزمین سوخته بخواهی عمل کنی، اصلا جواب نمی‌دهد... محمد بروجردی محور تزکیه و تعادل در بین ما مدام با روح بلند و رفتار حلیم و قلب سلیمش ما پاسداران را به تعادل می‌کشاند. قبل از فرمان امام در پاوه و بعدازآن این چندگانگی رفتاری از نیروهای مختلف که با بحران مواجه شدند بروز کرد. ظهور این رفتارهای متفاوت وقتی‌که با صدای فریاد و گلوله و فشنگ همراه شد اگر یکجاهایی هم درست رفتار می‌شد، حسن رفتار تحت تأثیر قرار می‌گرفت (صفحه 39)
تجمیع اسناد مختلف در بیست‌ودو روز مبارزه برای آزادسازی سنندج که شامل روزنامه‌ها و نشریات، مصاحبه‌های اختصاصی با چهره‌های در قید حیات درگیر و یا بستگان آنان در این جریان، کسب اطلاعات از مسئولان صاحب اطلاعات در این حوزه و بررسی کتاب‌ها و مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط با این موضوع برای روایتی دقیق و گاه‌شماری روزنامه از وقایع داخلی و بین‌المللی که ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با موضوع داشته‌اند یکی از نقاط مثبت این کتاب است که در فصل سوم با عنوان «روزشمار شرح نبرد» به تشریح بدان پرداخته شده است.
در روزشمار سه‌شنبه 23 اردیبهشت 1359 با تیتر «ادامه درگیری از حاشیه به مرکز شهر» (صفحه 540) می‌خوانیم:
در این روز دو طرف درگیری در منابع خبری خود به این واقعیت مهم اشاره کردند که «ارتش و پاسداران انقلاب در مقایسه با موقعیت قبلی خود در سنندج موضع قوی‌تری به دست آورده‌اند و چریک‌های کرد، حالت دفاعی دارند». این جمع‌بندی خبری را بخش فارسی رادیو لندن در ساعت 20:45 یک ادعا خواند که «از سوی پاسداران انقلاب در تهران و دفتر پرزیدنت بنی‌صدر اقامه‌شده بود. آن‌ها گفتند که پیش‌مرگان را مجبور کردند که به کوه‌ها پناه ببرند ولی بیانیه‌ای از طرف نیروهای ارتشی در سنندج گفت، نیروهای دولتی به پیشرفت خود ادامه دادند و پاسداران سنندج طبق گزارشی گفته‌اند دیوارها و حائل‌های سیمانی هنوز در شهر وجود دارد و چریک‌ها هنوز می‌توانند در خیابان‌ها حرکت کنند و تیراندازی هنوز ادامه دارد». همچنین در دو گزارش سازمان چریک‌های فدایی خلق و نیز فرمانده عملیات سپاه و نماینده رئیس‌جمهور در سنندج (ابوشریف) اوضاع کلی نبرد توصیف شده بود.
کتاب بیست‌ودو روز نبرد؛ بررسی آزادسازی سنندج 1359_1357 در 666 صفحه مصور به قلم مجید نداف نوشته شده و توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به چاپ رسیده است.
ویراست قبلی کتاب حاضر با عنوان تاریخ بیست ساله پاسداری از انقلاب اسلامی در غرب کشور؛ 22 روز حماسه و ایثار در سنندج توسط دانشگاه جامعه امام حسین (ع) و موسسه چاپ و انتشارات در سال 1389 منتشر شده است.
*س_برچسب‌ها_س*