بیماری زگیل تناسلی چیست و چقدر شایع است؟ | وزارت بهداشت: 8 درصد ایرانیان به زگیل تناسلی مبتلا هستند

بیماری زگیل تناسلی چیست و چقدر شایع است؟

دکتر سیدعلی آذین، متخصص پزشکی اجتماعی و فلوشیپ پزشکی جنسی و سایکو درباره ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV و چگونگی انتقال آن می‌گوید.

با 55 آنلاین و این خبر همراه ما باشید

در حالی که اخیرا وزارت بهداشت اعلام کرده است که 8 درصد ایرانیان در سن رابطه جنسی به ویروس عامل زگیل تناسلی مبتلا هستند، یک متخصص پزشکی اجتماعی و سکسولوژیست شیوع ویروس HPV در جامعه را به مراتب بیشتر از 8 درصد می داند و یک جراج مجاری ادراری معتقد است که واکسن HPV باید وارد برنامه واکسیناسیون عمومی شود.

اخیرا خبری درباره احتمال اضافه شدن واکسن اچ پی وی یا ویروس پاپیلومای انسانی (عامل بروز زگیل تناسلی ، به برنامه واکسیناسیون کشوری منتشر شد؛ واکسنی که سالهاست به صورت اجباری در کشورهای توسعه یافته به دختران گروه سنی نوجوان تزریق می‌شود تا از عفونتی که به عنوان مهم‌ترین عامل ایجاد سرطان دهانه رحم در زنان شناخته شده، پیشگیری شود.

طبق مشاهدات بالینی پزشکان و متخصصان زنان، ویروس اچ پی وی که برخی گونه‌های آن به شکل زگیل تناسلی بروز می‌کند، اخیرا در میان جوانان ایرانی نیز شیوع قابل توجهی پیدا کرده که می‌تواند زنگ خطری برای سونامی سرطان دهانه رحم در سال‌های آینده باشد.

دکتر سیدعلی آذین، متخصص پزشکی اجتماعی و فلوشیپ پزشکی جنسی و سایکو درباره ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV و چگونگی انتقال آن می‌گوید: «این ویروس عامل یکی از شایع‌ترین عفونت‌های منتقل شونده از راه تماس جنسی در دنیا است. از آن‌جایی که این ویروس زیرگونه‌های متعددی دارد؛ تظاهرات و پیامدهای متفاوتی را نیز می‌تواند ایجاد کند. برخی از انواع این ویروس می‌تواند باعث ایجاد ضایعات زگیل تناسلی شود و البته تعداد زیادی از آن‌ها هم در ظاهر هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. ضایعات زگیلی ممکن است محدود باشند یا به شکلی وسیع، نواحی تناسلی و اطراف آن را درگیر نمایند. زگیل‌ها گرچه به خودی خود ضایعات دردناکی نیستند؛ چه به لحاظ ظاهری و چه از نظر تماس با البسه و آزردگی و خونریزی حین رابطه جنسی، اما می‌توانند ناراحتی قابل توجهی برای فرد مبتلا ایجاد کنند.»

به گفته این سکسولوژیست مهم‌ترین عارضه آلودگی با این ویروس، افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان و به میزان کمتری سرطان آلت، مقعد و حلق در مردان است که البته انواعی از ویروس که شانس ابتلا به این سرطان‌ها را بیشتر می‌کنند، اغلب بدون ضایعات زگیلی یا سایر علائم بالینی هستند.

همچنین علی مطلق، رییس اداره مدیریت سرطان وزارت بهداشت، می‌گوید: «بنابراین، صرف بی‌علامت بودن شریک جنسی، به این معنی نیست که خطر انتقال عفونت وجود ندارد. تماس پوستی جنسی با فرد مبتلا (واژینال، مقعدی یا دهانی) بالقوه می‌تواند عامل سرایت ویروس باشد. زگیل‌های تناسلی ممکن است در تعدادی از مبتلایان بعد از مدتی به شکل خود به خود بهبود یابند؛ ولی خیلی از اوقات می‌توان از روش‌های مختلفی مثل داروهای پوستی، سوزاندن، منجمد کردن یا ایمنی درمانی در خصوص آنها استفاده نمود.»

چند درصد ایرانیان آلوده به اچ پی وی هستند؟

از سوی دیگر دکتر مطلق که چندی پیش خبری مبنی بر احتمال ورود واکسن اچ پی وی به برنامه واکسیناسیون کشوری از قول او منتشر شد، درباره میزان شیوع این ویروس می‌گوید: سرطان دهانه رحم که عمدتا در میان زنان میانسال در گروه سنی 40 تا 60 سال به چشم می‌خورد، شیوع خیلی بالایی در کشور ما ندارد اما نرخ شیوع ویروس اچ پی وی در کشور ما بر اساس چند مطالعه‌ای که انجام شده، حدود 8 درصد است و از آنجا که عفونت اچ پی وی مهم‌ترین عامل بروز کانسر سرویکس (سرطان دهانه رحم) است باید اقدامات لازم برای تشخیص زودهنگام و در صورت پیدا کردن ضایعات پیش بدخیم، درمان آنها انجام شود. در واقع می‌توانیم به اختصار بگوییم که شیوع اچ پی وی شاخص مهم‌تری است برای انجام مداخلات مرتبط با سرطان دهانه رحم نسبت به بروز این سرطان.

هرچند دکتر آذین، متخصص پزشکی اجتماعی و سکسولوژیست شیوع ویروس اچ پی وی در جامعه را به مراتب بیشتر از 8 درصد می‌داند و اضافه می‌کند:«تجارب شخصی من و همکاران در کار بالینی طبیعتاً قابل تعمیم به آنچه در جامعه در حال اتفاق افتادن است نخواهد بود اما می‌تواند سرنخی برای توجه بیشتر مسئولین نظام سلامت باشد. نمی‌دانم آمار وزارت بهداشت بر مبنای چه پژوهشی است؛ اما خیلی خوش بینانه به نظر می‌رسد. شیوع برآورد شده در مطالعات مراکز تحقیقاتی دانشگاهی به مراتب بیش از این بوده است. صرف نظر از این رویکردهای محافظه کارانه در اطلاع رسانی و ایجاد درک خطر در مردم، با تغییر سریع در الگوهای رفتار جنسی در جامعه، گسترش سریع آلودگی با این ویروس امری حتمی است.»

به گفته آذین، تقریباً همه افراد می‌توانند بالقوه در طول عمر خود در مقطعی با این ویروس آلوده شوند؛ مگر آن که رابطه جنسی متعهدانه و ثابت، تنها با یک شریک جنسی سالم داشته باشند:«اما به لحاظ اپیدمیولوژیک، عمدتاً آلودگی در همان سنین جوانی اتفاق می‌افتد؛ چرا که جوانان و به ویژه نوجوانان فعال به لحاظ جنسی، روابط جنسی به مراتب پرخطرتری را تجربه می کنند. در مورد میزان شیوع به تفکیک جنسیت، باور غلطی در بین مردم رایج است که عفونت HPV عمدتاً خطری است که زنان را تهدید می کند؛ اما باید توجه داشت که زنان و مردان هر دو می توانند حین رابطه جنسی با این ویروس مواجهه داشته باشند.»

واکسن 4 ظرفیتی ایرانی، در دست تولید

صرف نظر از تمام اختلاف نظرها، همه متخصصان با تزریق واکسن اچ پی وی به عنوان یک عامل پیشگیری کننده موثر، موافق هستند. هرچند بر روی نوع واکسن تزریقی همچنان تفاوت نظرهایی وجود دارد.

آن طور که دکتر مطلق می‌گوید برای تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم، تست غربالگری اچ پی وی تحت پوشش بیمه قرار گرفته و برای پیشگیری از انتشار ویروس نیز موضوع اضافه شدن واکسن اچ پی وی به برنامه واکسیناسیون کشوری در دست بررسی است:«این موضوع که قبل از کرونا مطرح شده بود با توجه به بحران کرونا، مدتی به تعویق افتاد و اکنون در وزارت بهداشت در حال بررسی مجدد آن هستیم تا به تصمیم نهایی برسیم.»

رییس اداره مدیریت سرطان وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال که آیا زیرساخت‌های لازم برای واکسیناسیون کشوری در این زمینه وجود دارد یا خیر می‌گوید: «اصولا یکی از ملاحظات مهم برای واکسیناسیون کشوری در دسترس بودن واکسن است که در ایران واکسن ایرانی 2 ظرفیتی تحت عنوان پاپیلوگارد قبلا تولید شده و از سازمان غذا و دارو تائیدیه گرفته است. واکسن 4 ظرفیتی ویروس هم تولید شده که در مراحل مطالعات بالینی هست و در صورت تاییدیه گرفتن، آن هم در دسترس خواهد بود. در نتیجه با در دسترس بودن دو واکسن ایرانی، اطمینان از این که می‌توان برنامه واکسیناسیون کشوری را اجرا کرد، افزایش پیدا می‌کند.»

او در خصوص احتمال وارد شدن واکسن 9 ظرفیتی پاپیلومای انسانی به ایران که جدیدترین نوع واکسن در جهان است و 9 ژنوتیپ از این ویروس را تحت پوشش قرار می‌دهد، توضیح می‌دهد:«اصولا واکسن 4 ظرفیتی برای پیشگیری از ضایعات پیش بدخیم و بدخیم دهانه رحم مناسب است به این خاطر که عملا 4 سویه اصلی ویروس اچ پی وی را هدف قرار می‌دهد ولی به دلیل ایجاد ایمنی تا حد زیادی سایر سویه‌ها و واریانت‌های اچ پی وی را نیز تحت پوشش قرار می‌دهد. پس می‌توانیم بگوییم شاید ایده‌آل‌ترین واکسن برای پیشگیری از ضایعات پیش بدخیم دهانه رحم واکسن 4 ظرفیتی است هرچند واکسن 9 ظرفیتی ممکن است بهتر باشد، اما در دسترس بودن واکسن اولویت دارد؛ در نتیجه واکسن 4 ظرفیتی می‌تواند پاسخگوی نیازهای ملی یک کشور باشد.»

آیا تزریق واکسن HPV کافی است؟

با این وجود دکترآذین، سکسولوژیست در پاسخ به این سوال که آیا واکسیناسیون راه مناسبی برای پیشگیری از ویروس پاپیلومای انسانی است، می‌گوید: «نخست باید این موضوع را درنظر داشت که واکسن‌های HPV تنها برای مقابله با سویه‌های خاصی از ویروس تهیه می‌شوند؛ یعنی انواعی که با شانس بیشتری برای ایجاد سرطان همراه هستند. بنابراین واکسیناسیون به شکل مطلق جلوی آلودگی با انواع ویروس های HPV را نمی‌گیرد. هرچند واکسن یکی از اقدامات لازم برای پیشگیری اولیه است؛ اما هرگز به تنهایی کافی نیست. آموزش مردم و به ویژه گروه‌های آسیب پذیر (مثل جوانان) و ایجاد درک مناسبی از خطر ابتلا و راه های پیشگیری یک رویکرد اساسی است که نمی‌توان از آن غفلت کرد. متاسفانه سیاستگذاران فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و حتی گاه حوزه سلامت نه‌تنها به این موضوع عنایت کافی ندارند، بلکه گاه فعالانه در تقابل با آن حرکت می‌کنند.»

او درباره این که آیا واکسن 9 ظرفیتی نسبت به واکسن 4 ظرفیتی ایمنی کامل‌تری ایجاد می‌کند یا نه، توضیح می‌دهد: «در مداخلات سلامت، ملاحظاتی وجود دارد که نمی توان آنها را نادیده گرفت. یک مداخله پیشگیرانه علاوه بر آن که باید به تایید شواهد علمی "موثر" باشد، به لحاظ "هزینه - فایده" نیز لازم است امکان پذیر و قابل دفاع باشد.»

با این وجود فعلا تزریق واکسن 4 ظرفیتی در بسیاری از کشورها برای همه افراد بالای 10 سال توصیه می‌شود. طبیعی است که واکسن 9 ظرفیتی (که سویه های خطرناک بیشتری را پوشش می دهد)، در منطق و روی کاغذ کارایی بیشتری دارد. اما این موضوع که آیا در یک برنامه کشوری با در نظر گرفتن هزینه‌ها و امکان‌پذیری پوشش واکسیناسیون الزاما با این واکسن دستاورد و موفقیت بیشتری خواهیم داشت یا خیر، نیازمند ارزیابی کارشناسانه و مطالعات بیشتر است. حتی اگر نظام سلامت ما بخواهد و بتواند واکسیناسیون عمومی در این خصوص را اجرایی کند؛ دو نکته را نباید از نظر دور داشت؛ اول آن که واکسیناسیون اگرچه لازم است، نمی‌تواند جایگزین آموزش و افزایش درک خطر شود و دوم آن که پذیرش واکسن و استقبال مردم از آن نیازمند فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی علمی و منطقی قبلی است. متاسفانه در جریان واکسیناسیون کووید19، کم توجهی به‌همین موارد از سوی برخی مسئولین باعث شد تا تجارب تلخی داشته باشیم که قاعدتاً باید از آن درس گرفته باشیم.»

دختران 9 تا 13 سال در اولویت دریافت واکسن ضد زگیل تناسلی

در این میان اما پیش از این دکتر شهریار ناطق، جراح و متخصص کلیه، مجاری ادراری و تناسلی با تاکید بر لزوم ورود واکسن HPV به برنامه واکسیناسیون کشوری گفته بود: با توجه به تاثیر 70 تا 90 درصدی تزریق واکسن ضد زگیل تناسلی در پیشگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم، در صورت آغاز برنامه واکسیناسیون عمومی HPV در کشورمان، ابتدا باید دختران بین 9 تا 13 سال در اولویت دریافت واکسن HPV قرار گیرند.

در این میان باید توجه داشت که ویروس پاپیلومای انسانی یا همان HPV یک ویروس خطرناک و حتی کُشنده است که عمدتا از طریق رابطه جنسی منتقل می شود و عامل اصلی بروز زگیل تناسلی در انسان هاست. البته در برخی موارد ممکن است یک فرد به ویروس مبتلا شده باشد، اما علایم زگیل در بدن او مشخص نشود. زگیل تناسلی هم در مردها و هم در زن ها شایع است و بهترین راه پیشگیری از ابتلا به آن، داشتن رابطه جنسی سالم و پرهیز از تعدد در انتخاب شرکای جنسی است، زیرا استفاده از محافظ یا کاندوم در هنگام برقراری رابطه جنسی تنها تا حدود 50 درصد جلوی انتقال ویروس HPV را می گیرد.

گرانی واکسن HPV در ایران با وجود اهمیت فراوان آن

در سال های اخیر متخصصان داخلی و خارجی، چند نوع واکسن را برای جلوگیری از ابتلا به تیپ های مختلف ویروس پاپیلومای انسانی تولید کرده اند. این واکسن ها به طور کلی تحت عنوان واکسن HPV شناخته می شوند. مشهورترین واکسن های HPV در ایران، واکسن های گارداسیل و پاپیلوگارد هستند. واکسن گارداسیل تولید یک شرکت آلمانی است و واکسن پاپیلوگارد در داخل کشورمان تولید شده است. در این میان با توجه به این که ویروس HPV نقش مهمی در ابتلا به برخی انواع سرطان از جمله سرطان دهانه رحم، سرطان آلت جنسی مردانه و سرطان مقعد دارد، استفاده از واکسن HPV بخصوص در سنین پیش از شروع روابط جنسی، به شدت توصیه می شود.

با وجود اهمیت فراوان تزریق عمومی واکسن HPV، این واکسن ها در کشورمان بیمه نیستند. قیمت آزاد هر دُز واکسن گارداسیل حدود یک میلیون و 500 هزار تومان و نرخ آزاد هر دُز واکسن پاپیلوگارد حدود 500 هزار تومان است. این در حالی است که افراد برای محافظت در برابر ویروس HPV بسته به سن خود باید دو یا سه دُز واکسن دریافت کنند. در چنین شرایطی متخصصان بهداشتی کشورمان تاکید دارند که تزریق عمومی واکسن HPV باید در برنامه واکسیناسیون ملی کشور قرار گیرد. البته اخیرا علی قنبری مطلق، رئیس اداره مبارزه با سرطان وزارت بهداشت، اعلام کرده است که وزارتخانه متبوع او در حال بررسی موضوع قرار دادن واکسن HPV در فهرست واکسیناسیون ملی است.

واکسن HPV بین 70 تا 90 درصد از سرطان دهانه رحم جلوگیری می کند

در همین راستا، دکتر شهریار ناطق، جراح و متخصص کلیه، مجاری ادراری و تناسلی ضمن استقبال از این مساله گفت: ما برای جلوگیری از شیوع گسترده ویروس HPV به عنوان عامل اصلی بروز زگیل تناسلی چاره ای جز واکسیناسیون عمومی علیه این ویروس نداریم. زگیل تناسلی در مردان می تواند باعث ابتلا به سرطان آلت تناسلی شود و در برخی موارد هم مردان هم‌جنس‌باز بر اثر ویروس HPV به سرطان مقعد مبتلا می شوند، اما شایع ترین سرطان مربوط به این ویروس، سرطان دهانه رحم است که متاسفانه آمار ابتلا آن در کشورمان با سرعت زیادی رو به رشد گذاشته است. پیشرفته شدن این سرطان نیز یا منجر به مرگ می شود یا زنان را مجبور می کند که رحم خود را بردارند.

وی افزود: تزریق انواع واکسن HPV می تواند بین 70 تا 90 درصد احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد، اما متاسفانه به دلیل اطلاع رسانی ناکافی، بسیاری از مردم این واکسن را نمی شناسند. همچنین واکسن HPV بیمه نیست و قیمت آن برای بعضی اقشار بالاست. این در حالی است که با توجه به نقش مهم واکسن HPV در جلوگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم، وزارت بهداشت حتما باید برای کاهش محسوس قیمت یا اضافه کردن این واکسن به برنامه واکسیناسیون ملی کشور برنامه ریزی کند.

9 تا 13 سالگی؛ بهترین زمان برای تزریق واکسن HPV

ناطق در پاسخ به این سوال که چه کسانی باید واکسن HPV تزریق کنند، توضیح داد: بهترین زمان تزریق واکسن HPV، بین 9 تا 13 سالگی، یعنی قبل از برقراری اولین رابطه جنسی است. البته افراد تا 45 سالگی هم می توانند واکسن HPV را تزریق کنند، اما اساسا هرچه این واکسن در سنین پایین تری تزریق شود، کارآیی بیشتری برای جلوگیری از ابتلا به زگیل تناسلی و سرطان های ناشی از آن خواهد داشت. البته باید توجه داشت که واکسن ایرانی پاپیلوگارد صرفا جلوی دچار شدن به سرطان های ناشی از ویروس HPV را می گیرد و این واکسن گارداسیل است که می تواند هم جلوی بروز زگیل تناسلی را بگیرد و هم از دچار شدن به سرطان های ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی جلوگیری کند.

این جراح مجاری ادراری و تناسلی ادامه داد: با توجه به آمار رو به رشد ابتلا به سرطان دهانه رحم در ایران، شکی نیست که وزارت بهداشت باید واکسن HPV را در برنامه واکسیناسیون ملی قرار دهد و حتی این واکسن را مانند بسیاری از کشورها به صورت رایگان در اختیار مردم بگذارد. در این میان اگر هدف ما از واکسیناسیون عمومی HPV، صرفا جلوگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم است، تزریق عمومی واکسن پاپیلوگارد کافی به نظر می رسد، اما بازهم بهتر است که وزارت بهداشت تزریق عمومی واکسن گارداسیل را در دستور کار قرار دهد تا افراد علاوه بر سرطان های ناشی از ویروس HPV، تا حد زیادی از دچار شدن به ویروس HPV نیز مصون بمانند.

تزریق عمومی واکسن HPV در بلندمدت موثر است

این متخصص بیماری های مقاربتی تاکید کرد: اگر برنامه واکسیناسیون عمومی HPV از امروز آغاز شود، اثرات آن بین 10 تا 15 سال آینده مشخص خواهد شد و ما در بلندمدت می توانیم کاهش محسوس آمار ابتلا به سرطان دهانه رحم را مشاهده کنیم. زیرا در بسیاری از موارد، ویروس پاپیلومای انسانی بین 10 تا 15 سال به شکل بدون علامت در بدن باقی می ماند، اما فرد مبتلا به این ویروس می تواند از طریق رابطه جنسی، ویروس را به دیگران انتقال دهد. تزریق واکسن HPV برای سنین کمتر از 15 سال به صورت دو دُزه و برای افراد بالای 15 سال به صورت سه دُزه انجام می شود.

وی در پایان تصریح کرد: با توجه به این که هم مردان و هم زنان به ویروس HPV مبتلا می شوند و این ویروس را از طریق رابطه جنسی به یکدیگر منتقل می کنند، بهتر است این واکسن به تمام افراد زیر 45 سال در ایران تزریق شود تا ایمنی عمومی جامعه در آینده نسبت به ویروس HPV افزایش یابد، اما اگر بودجه وزارت بهداشت برای تهیه واکسن HPV محدود است، بهتر است که این وزارتخانه زنان را در اولویت دریافت این واکسن قرار دهد. البته اگر قرار است برنامه واکسیناسیون عمومی HPV در کشورمان آغاز شود، ابتدا باید دختران بین 9 تا 13 سال در اولویت دریافت واکسن HPV قرار گیرند.