تبلور دیپلماسی انرژی در دولت آیت الله رئیسی
دور زدن تحریم‌ها، توسعه روابط دیپلماسی دستاورد مهم دولت سیزدهم در حوزه صنعت نفت بود؛ دستاوردی‌که علی‌رغم تحریم‌ها و فشارهای خارجی محقق و موجب افزایش و رکوردشکنی در بخش صادرات شد.
به گزارش مشرق، امضای قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز بین ترکمنستان، ایران و آذربایجان، فروش نفت در حیاط خلوت آمریکا و صادرات حجم قابل توجهی از میعانات گازی و نفت خام سنگین ایران به ونزوئلا، توسعه همکاری با کشورهای آمریکای لاتین با امضای قراردادها و تفاهم‌نامه‌های متعدد، صادرات خدمات فنی و مهندسی به عمان، تقویت روابط دوستانه ایران و روسیه در حوزه صنعت نفت با امضای تفاهم‌نامه 40 میلیارد دلاری شرکت ملی نفت ایران و گازپروم، افزایش حدود 20 درصدی صادرات گاز به کشورهای همسایه از جمله موارد مورد توجه موضوع دیپلماسی انرژی است.
همکاری سازنده به جای رقابت بازدارنده جزو نخستین شعارهای وزارت نفت دولت سیزدهم بود؛ تعاملی که با کشورهای همسایه آغاز شد و به منتهی‌الیه شرق و غرب نیز رسید. دولت سیزدهم در چند جبهه در حوزه فعال‌سازی دیپلماسی در دولت سیزدهم پیش رفت.
بر این اساس در گام اول احیای مشتریان سنتی نفت ایران و تقویت مناسبات گازی با کشورهای همسایه به‌منظور توسعه تبادلات نفت و گاز آغاز و پس از آن در حوزه جذب سرمایه برای توسعه بیشتر صنعت نفت و گاز و بعد صدور خدمات فنی و مهندسی و ایجاد ظرفیت پالایشی در مرزهای دور گام‌های مناسبی برداشته شد.
روسیه، ونزوئلا و عراق سه کشوری هستند که بیشترین مذاکرات با آنها انجام شده، شماری از ملاقات‌ها و مذاکرات این دولت به‌دلیل مسائل تحریمی رسانه‌ای نشده است اما آمار و ارقام نهایی در این حوزه گویای فعالیت دولت مردمی در بخش توسعه دیپلماسی انرژی بوده است.
تحول در روابط نفتی ایران و روسیه
اردیبهشت‌ماه سال گذشته وزیر نفت به همراه رئیس‌جمهوری کشورمان عازم کشور سوریه شد و در آنجا سند راهبردی و بلندمدت همکاری میان دو کشور را امضا کرد. نخستین نشست مشترک روسیه و ایران با حضور الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه، جواد اوجی، وزیر نفت 26 اردیبهشت‌ماه 1402 در تهران برگزار شد. در این نشست پیگیری محورهای همکاری دو کشور در زمینه انرژی و بررسی تفاهم‌های پیشین، حل و رفع موانع موجود برای اجرایی‌شدن تفاهم‌ها مورد تأکید دو طرف قرار گرفت.
16 آذرماه 1402 با هدف شتاب‌بخشی به توسعه روابط انرژی با روسیه اوجی به همراه رئیسی راهی مسکو شد تا چهارمین سفر وزیر نفت به روسیه رقم بخورد. در این سفر یک روزه رایزنی درباره مسائل دو جانبه از جمله همکاری‌های اقتصادی و گفت‌وگو درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی اصلی‌ترین دستور کار رئیس‌جمهوری بود.
اما نهم اسفندماه 1402 هفدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه در تهران برگزار شد. وزیر نفت و همکارانش در این نشست مذاکرات خوبی با شرکت‌های توانمند روسیه انجام دادند و چهار سند همکاری دوجانبه با روس‌ها در زمینه نفت و گاز امضا شد.
همچنین دهم اسفندماه 1402 وزیر نفت بلافاصله پس از اتمام نشست کمیسیون مشترک اقتصادی با روسیه برای همراهی رئیس‌جمهوری در نشست سران جی‌ئی‌سی‌اف عازم الجزیره شد. ایران به‌عنوان رئیس نشست وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) در سال 2024 میزبان بیست‌وششمین اجلاس سالانه وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو در تهران خواهد بود. این تصمیم یکی از نتایج نشست فوق‌العاده وزارتی هفتمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز در الجزایر به‌شمار می‌آید.
وزیر نفت ایران در حاشیه این نشست با نیکلای شولگینوف، وزیر انرژی روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد و در این نشست با حضور نمایندگان شرکت‌های روس از جمله زاروبژنفت و گازپروم هم حضور داشتند. ایجاد قطب گازی در قالب پیمان شانگهای در منطقه اوراسیا، همچنین توسعه میدان‌های نفت و گاز، روند پیگیری و اجرای قراردادهای موجود و رفع چالش‌های آنها از مسائلی بود که در این نشست بحث و بررسی شد. افزون بر این در این نشست مذاکرات مطلوبی درباره امضای قراردادهای تازه به‌منظور توسعه میدان‌های نفت و گاز با شرکت‌های روس انجام و توافق‌هایی محقق شد.
ملاقات با دبیرکل اوپک
هیثم الغیص، دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) هم پنجم خردادماه 1402 به‌منظور ملاقات و گفت‌وگو با رئیس‌جمهوری و وزیر نفت وارد تهران شد و وضع بازار نفت، چشم‌انداز عرضه و تقاضا و تبادل‌نظر درباره نشست پیش‌روی اعضای اوپک و نشست وزارتی ائتلاف اوپک‌پلاس را با وزیر نفت کشورمان بررسی و در این زمینه تبادل نظر کرد.
امضای نخستین موافقت‌نامه همکاری با همسایگان در میدان‌های مشترک
همچنین در دیداری که دولت سیزدهم با عمان داشت، موافقت‌نامه مطالعه و همکاری میدان مشترک هنگام امضا شد. موافقت‌نامه مطالعه و همکاری درباره میدان مشترک هنگام (با نام عمانی بخاء غربی) در جریان سفر «هیثم بن طارق آل سعید»، سلطان عمان به جمهوری اسلامی ایران هفتم خردادماه امضا شد.
مذاکرات فشرده برای واردات گاز از ترکمنستان
پس از آنکه دولت سیزدهم اصل بدهی ایران به کشور ترکمنستان بابت واردات گاز را که مربوط به دولت گذشته بود، پرداخت کرد، در خرداد ماه سال قبل باتیر آمانوف، رئیس کنسرسیوم دولتی ترکمن‌گاز در محل ساختمان مرکزی وزارت نفت مذاکرات فشرده برای امضای قراردادی به‌منظور واردات روزانه 10 میلیون مترمکعب گاز را آغاز کرد.
نخستین قرارداد ئی‌پی‌سی شرکت‌های ایرانی در آمریکای لاتین
همچنین به‌منظور تقویت همکاری‌های انرژی برای بار دوم و در هشتمین دیدار خود به همراه سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری به ونزوئلا رفت؛ تفاهم‌نامه تعمیرات اساسی و راه‌اندازی پالایشگاه‌های ازکارافتاده ونزوئلا، قرارداد تعمیرات اساسی یکی از مجتمع‌های پتروشیمی (تولید آمونیاک) ونزوئلا، نخستین قرارداد ئی‌پی‌سی شرکت‌های ایرانی در خارج از کشور در ونزوئلا برای نوسازی و روزآمد کردن ایستگاه‌ها و تأسیسات تقویت فشار و انتقال گاز و قرارداد ارتقا و بهسازی پایانه صادراتی «خوزه» ونزوئلا در این سفر امضا شد.
دیدار با عربستان و مصر برای توسعه روابط
از سوی دیگر، در حاشیه هشتمین سمینار بین‌المللی اوپک با عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان در وین دیدار و مذاکرات فشرده ای برقرار شد. شرایط کنونی بازارهای جهانی نفت خام، آینده بازار نفت، تصمیم‌های کنونی و مورد نیاز برای آینده و چشم‌انداز قیمت نفت خام از جمله موارد بحث و تبادل‌نظر بود.
همچنین مقامات دولت سیزدهم با سهیل المزروعی، وزیر انرژی امارات متحده عربی دیدار کردند. دو طرف در این دیدار بر گسترش همکاری‌های نفتی بین دو کشور تأکید کردند؛ تجارت نفت خام، گاز طبیعی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی از محورهای مذاکره بین دو طرف بود.
علاوه‌بر این وزیر نفت و منابع معدنی مصر در حاشیه این سمینار دیدار و گفت‌وگو کردند. همکاری‌های دوجانبه و مبادلات در حوزه تجارت انرژی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی از محورها مذاکرات دو طرف در حاشیه این رویداد بین‌المللی در وین بود.
امضای سند همکاری‌های با بلاروس
الکساندر راگوژنیک، وزیر صنایع جمهوری بلاروس که 18 مهرماه 1402 برای حضور در شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک ایران با بلاروس به تهران سفر کرده بود در ساختمان مرکزی وزارت نفت با جواد اوجی، وزیر نفت دیدار و گفت‌وگو کرد. دو طرف در این دیدار بر توسعه همکاری‌های دو کشور در بخش انرژی تأکید کردند.
این دولت با مدیرعامل شرکت دولتی «بل‌نفت‌خیم» بلاروس نیز دیدار داشت که ماحصل آن امضای تفاهم‌نامه همکاری درباره صادرات خدمات فنی و مهندسی تجهیزات نفت، محصولات پتروشیمی مورد نیاز بلاروس، ایجاد همکاری‌ها در زمینه‌های مربوط به فناوری و تهاتر بود.
تقویت روابط دوجانبه تهران - بغداد در حوزه انرژی و توافق آموزشی با عراق
تقویت روابط دوجانبه تهران - بغداد در حوزه انرژی در این دولت مورد تاکید قرار گرفت. همچنین ششم دی‌ماه 1402 اوجی در دیدار با حیان عبدالغنی، وزیر نفت عراق با تأکید بر اینکه اجرای پروژه‌های مشترک در حوزه انرژی به نفع ملت‌های ایران و عراق است، گفت: دو کشور می‌توانند پروژه‌های مشترک زیادی در این زمینه با یکدیگر داشته باشند تا منافع دو کشور به‌خوبی تأمین شود. در حاشیه این دیدار تفاهم‌نامه همکاری وزارتخانه‌های نفت ایران و عراق در حوزه آموزش امضا شد.
تأکید بر توسعه همکاری با ترکمنستان و امضای سند همکاری تهران و آنکارا در حوزه انرژی
27 دی‌ماه 1402 وزیر نفت در سفری دو روزه به عشق‌آباد با رئیس‌جمهوری ترکمنستان و مقام‌های عالی‌رتبه این کشور به‌منظور افزایش همکاری‌ها در زمینه تجارت گاز و صادرات فرآورده‌های نفتی و خدمات فنی مهندسی دیدار و گفت‌وگو کرد.
اواخر دی‌ماه سال 1402 وزیر نفت به‌منظور دیدار و گفت‌وگو با وزیر انرژی ترکیه و برخی مذاکرات نفتی به ترکیه سفر کرد. جواد اوجی به‌منظور مذاکره بر سر محورهای همکاری‌های تهران و آنکارا در حوزه انرژی به‌ویژه تمدید قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه، آغاز مذاکرات برای افزایش صادرات گاز، صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی ایران به این کشور همسایه، سرمایه‌گذاری شرکت‌های ترکیه‌ای در صنعت نفت ایران و صدور خدمات فنی و مهندسی ایران راهی آنکارا شد و با آلپ ارسلان بیرقدار، وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه دیدار و گفت‌وگو کرد. در این سفر اوجی و آلپ ارسلان بیرقدار در حضور رؤسای جمهوری دو کشور یک سند همکاری در حوزه انرژی امضا کردند.
احیای همکاری‌های گازی با ترکمنستان در دولت سیزدهم پس از 5 سال توقف
در این دولت پس از 5 سال توقف قرارداد سوآپ گازی سه‌جانبه بین ترکمنستان، ایران و آذربایجان امضا شد و طبق آن قرار شد سالانه 1.5 تا 2 میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک جمهوری اسلامی ایران انتقال یابد. بر اساس این توافق که در حاشیه نشست سران سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) در ترکمنستان توسط وزیران نفت ایران و جمهوری آذربایجان امضا شد، ترکمنستان روزانه 5 تا 6 میلیون مترمکعب گاز به جمهوری آذربایجان می‌فروشد.
این گاز از مسیر ایران به جمهوری آذربایجان ترانزیت (سوآپ) خواهد شد و ایران گاز مصرفی مور دنیاز خود در پنج استان کشور را به‌عنوان حق انتقال این گاز برداشت خواهد کرد. این قرارداد از یکم دی‌ماه امسال بدون سقف زمانی اجرا می‌شود.
حضور در هفتمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز
سید ابراهیم رئیسی با حضور در هفتمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) و نشست فوق‌العاده وزارتی کشورهای عضو این سازمان با حضور رئیس جمهوری و وزیر نفت کشورمان در الجزیره پیشنهاداتی را مطرح کرد که طبق آن جمهوری اسلامی ایران آمادگی تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه و مسیری امن برای توزیع و ترانزیت گاز بین تولیدکنندگان و بازارهای مصرف را دارد. همچنین ظرفیت‌های ایجاد شده در صنعت گاز ایران زمینه مناسبی برای کشورهای عضو مجمع در حوزه بالادستی و پایین‌دستی گاز طبیعی و تجارت آن ایجاد کرده است که از این فرصت استفاده و از سرمایه‌گذاران خارجی و کشورهای عضو مجمع برای حضور در پروژه‌های بخش انرژی ایران از جمله پروژه‌های بخش گاز طبیعی دعوت شد.
همچنین در این نشست پیشنهاد شد دبیرخانه مجمع، سازوکاری برای تبادل دانش فنی و تجربه‌های کشورهای عضو در صنعت گاز را به‌کار گیرد تا شاهد برخورداری همه اعضا از ظرفیت‌های یکدیگر باشیم.
منبع: ایسنا