تحقق وعده ایجاد حدود یک میلیون شغل در سال آینده، امکان پذیر است؟ پیش نیازهای اشتغال چیست؟

جمعیت بیکاران میلیونی در اقتصاد ایران یکی از معضلات جدی به شمار می رود، به خصوص که بخش اعظمی از این بیکاران را فارغ التحصیلان دانشگاه ها تشکیل می دهند که به راحتی حاضر به انجام هر کاری جهت رهایی از بیکاری نیستند. در این بین اما هر از چندگاهی مسئولین دولتی یا وعده ایجاد فرصت های شغلی چند صد هزار تایی را می دهند و یا عنوان می کنند که این تعداد شغل را ایجاد کرده اند.

به گزارش تابناک اقتصادی، به تازگی محمدباقر نوبخت معاون اول رئیس جمهور وعده ایجاد 988 هزار شغل در سال 99 داده است.

وی عصر شنبه 7 دی ماه در جمع خبرنگاران عنوان کرد: ایجاد 988 هزار فرصت شغلی جدید برای سال 99 برنامه‌ریزی شده است. نوبخت افزود: در تبصره 18، برنامه کاملی در قالب 9 طرح از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی برای تحقق حدود یک میلیون فرصت شغلی تقدیم شده است.

سایر مسئولین در مورد تعداد شغل های ایجاد شده چه گفتند؟

در گذشته نیز مسئولین دولتی خبر از ایجاد شغل های چند صد هزار تایی داده بودند. به عنوان نمونه اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در 27 مهر ماه 1396 در حالی که در مراسم روز ملی استاندارد حاضر شده بود، پیرامون تعداد شغل های ایجاد شده در شش ماهه نخست سال جاری گفت: در شش ماهه نخست امسال یک و نیم میلیون شغل ایجاد شده است.

بعد از این اظهار نظر معاون اول، علی ربیعی وزیر سابق کار، تعاون و رفاه اجتماعی در جلسه شورای عالی اشتغال عنوان نمود که در پنج ماهه نخست سال جاری (1396) حدود 427 هزار و 991 دفترچه بیمه صادر شده است و با توجه به اینکه در ازای هر دو شغل رسمی یک شغل غیررسمی ایجاد می شود، می توان گفت که حدود 700 هزار شغل از تابستان سال گذشته تا تابستان امسال ایجاد شده است.

همچنین اسحاق جهانگیری در اظهارنظر دیگری در مورخه 27 اسفندماه 1396 گفت: سال 96 جزء بهترین سال های ایجاد اشتغال در تاریخ کشور بوده است و مجموع شغل ایجاد شده تا پایان سال بالای 800 هزار شغل می باشد.

در مورخه 13 آبان 1398 نیز بار دیگر معاون اول رئیس جمهور در مورد میزان شغل های جدید ایجاد شده گفت: "تابستان امسال نسبت به سال قبل 840 هزار شغل جدید ایجاد شد، این در حالیست که فقط یک اقتصاد پویا و گردن‌کلفت می‌تواند چنین کاری را انجام دهد".

همه این اظهارنظرها در مورد شغل های ایجاد شده توسط مسئولین دولت در حالی بود که رئیس جمهور روحانی در 20 آبان ماه سال جاری روحانی در جلسه شورای اداری و توسعه استان یزد گفت: اصلا نمی‌شود آدم دنبال کار برود و کار پیدا نکند. بعضی‌ها فکر می‌کنند اشتغال را دولت باید درست بکند، نه اینطور نیست کارآفرینان ما امروز اشتغال را درست می‌کنند.

چقدر وعده ایجاد 988 هزار شغل در سال آینده می تواند درست باشد؟

وحید شقاقی شهری عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسائل اقتصادی طی مصاحبه ای با خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: هر یک درصد رشد اقتصادی باعث ایجاد صد هزار شغل خواهد شد.

بنابراین اولین گام برای اعتبارسنجی میزان ایجاد 988 هزار شغل در سال آینده این است که پیش بینی ها در مورد رشد اقتصادی در سال آینده را مورد بررسی قرار دهیم.

صندوق بین‌المللی پول که در گزارش قبلی خود نرخ رشد اقتصادی ایران در سال 2019 را منفی 3.6 درصد پیش‌بینی کرده بود، در تازه‌ترین گزارش خود از چشم‌انداز اقتصادی جهان با تعدیل این رقم پیش‌بینی کرد که اقتصاد ایران در سال جاری میلادی 6 درصد نسبت به سال قبل کوچکتر شود. یعنی پیش بینی کرد که نرخ رشد اقتصادی در سال 2019 به منفی 6 درصد خواهد رسید. همچنین صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که اقتصاد ایران در سال 2020 رشد اندک 0.2 درصدی را تجربه کند.

بانک جهانی نیز در گزارش اخیر خود پیش بینی کرده است که نرخ رشد اقتصادی ایران در سال های 2019 و 2020 به ترتیب 3.6- درصد و 1.1 درصد باشد.

بنابراین با توجه به پیش بینی های صندوق بین المللی پول و بانک جهانی از نرخ رشد اقتصادی ایران در سال آینده و با توجه به اینکه هر یک درصد رشد اقتصادی باعث ایجاد صد هزار شغل می شود در خوش بینانه ترین حالت در سال آینده میزان اشتغال ایجاد شده بین 400 هزار تا 600 هزار شغل می تواند باشد که فاصله بسیاری با رقم اعلام شده توسط رئیس سازمان برنامه و بودجه دارد.

شایان ذکر است که یک منبع آگاه به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت که هدف گذاری های انجام شده برای سال آینده به گونه ای است که اقتصاد شاهد نرخ رشد اقتصادی 2 درصدی باشد.

از آنجا که عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی نرخ رشد اقتصادی بدون نفت را در شش ماهه نخست سال جاری 0.5 درصد اعلام کرده است، با فرض ثابت بودن این رقم تا پایان سال، می توان گفت نرخ رشد اقتصادی در سال آینده در خوش بینانه ترین حالت 1.5 درصد افزایش خواهد یافت که این نشان دهنده ایجاد حداکثر 150 هزار شغل در سال آینده خواهد بود.

از سوی دیگر، یکی از لازمه های ایجاد شغل، بهبود فضای کسب و کار می باشد. گزارش های بین المللی نشان می دهند که در سال های اخیر رتبه ایران در این شاخص، تعریف چندانی نداشته است. نمودار زیر رتبه ایران و تعداد کشورهای حاضر در گزارش سهولت کسب و کار بانک جهانی بین سال های 2014 تا 2020 را نشان می دهد. همان گونه که مشخص است رتبه ایران تغییر چندانی را در سال های اخیر نداشته و حتی در 5 سال گذشته رتبه ایران ارتقا هم یافته است.

همچنین وضعیت ایران در زیرشاخص شروع یک کسب و کار از زیرشاخص های گزارش کسب و کار بانک جهانی نیز چندان مساعد نبوده است. بررسی گزارش اخیر بانک جهانی نشان می دهد که ایران در زیرشاخص شروع یک کسب و کار با کسب امتیاز 67.8 بدون تغییر امتیاز در مقایسه با سال گذشته، توانسته در بین 190 کشور دنیا در رتبه 178م قرار گیرد. یعنی تنها راه اندازی کسب و کار در 12 کشور دنیا سخت تر از ایران بوده است. این 12 کشور عبارتند از: کنگو، جمهوری آفریقای مرکزی، لائوس، سورینامی، گینه استوایی، بوسنی، اریتره، چاد، کامبوج، سومالی، هائیتی، ونزوئلا و لیختن اشتاین! همان گونه که ملاحظه می کنید حتی در یمن (رتبه 156) جنگ زده هم راه اندازی یک کسب و کار راحت تر از ایران بوده است. یا حتی سوریه (رتبه 143)، عراق (رتبه 154) و افغانستان (رتبه 52) برای شروع یک کسب و کار راحت تر از ایران بوده است.

با این واقعیت ها به نظر می رسد اندکی وعده ایجاد 988 هزار شغل در سال آینده دور از ذهن باشد.

نظر کارشناسان چیست؟

حسین سلاح ورزی نائب رئیس اول اتاق بازرگانی ایران روز گذشته طی توئیتی نوشت:

"آقای نوبخت وعده ایجاد 1میلیون شغل توسط دولت در سال 99 داده اند! رویه هایی که در بودجه 99 پیش گرفته اید، نسخه استاندارد و شناخته شده ایجاد رکود تورمی است؛ نه اشتغال".

همچنین وحید شقاقی شهری به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: ایجاد اشتغال نیازمند بهبود فضای کسب و کار، رشد اقتصادی اشتغال زا، رشد سرمایه گذاری و بودجه عمرانی است که دولت بتواند آن را تخصیص بدهد.

وی افزود: بنابراین ایجاد 988 هزار شغل نیازمند یک رشد اقتصادی بالای 8 درصد، رشد سرمایه گذاری بالای 10 درصد، نیازمند تغییرات اساسی در فضای کسب و کار و افزایش ملموس در بودجه عمرانی دولت می باشد.

شقاقی ادامه داد: هم اکنون هیچ یک از این پیش نیازها در اقتصاد کشور برای ایجاد شغل مشاهده نمی شود و در لایحه بودجه نیز دولت 70 هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی در نظر گرفته که تخصیص آن را به درآمدهای نفتی منوط کرده است. درآمدهای نفتی که گفته می شود 10.5 میلیارد دلار از آن را برای کالاهای اساسی تخصیص خواهند داد و عملا چیزی برای بودجه عمرانی باقی نخواهد ماند. همچنین گفته شده است که برای این بودجه عمرانی قرار است 30 هزار میلیارد تومان از صندوق توسعه ملی نیز برداشت انجام شود. این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی گفت: بنابراین بودجه دولت در سال آینده هم ایجاد چنین تعداد شغلی را نشان نمی دهد.