ترور سردار و برآشفتگی ترامپ مقابل ایران

احمد عظیمی‌بلوریان. استاد پیشین مریلنددر شرق نوشت: برآشفتگی لحظه‌ای سیاست ترامپ در ایران، همه را در بهت فرو‌برده است. این برآشفتگی یادآور چند موضوع یا زاویه متفاوت است: نخست، هیجانات سیاسی در ایران و صحنه بین‌المللی و نگرانی از وقوع جنگ؛ دوم، ویژگی شخصیتی ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا و کشف انگیزه‌های او در شهیدکردن سردار سلیمانی و سوم، هدف نهانی ترامپ در گزینش سیاسی نسبت به برخورد با ایران. سردار سلیمانی که بنا بر گفته دکتر ولایتی نقش عمده‌ای در نزدیکی ایران و روسیه داشت، یک هدف مناسب در مقابله با قدرت‌های منطقه‌ای در خلیج‌فارس بود. آمریکا با چنگ‌اندازی روی حکومت‌های محلی خاورمیانه - به‌ویژه عربستان، امارات، بحرین، کویت و قطر - که همه جزء کشور‌های عمده تولیدکننده نفت هستند، حضور هیچ رقیب بزرگی را به‌ویژه به صورت یک اتحاد از قدرت‌های رقیب غرب نمی‌پذیرد. این ترور به سود اسرائیل نیز است. اروپا در این برداشت با آمریکا موافق است. زور آمریکا را ندارد؛ اما با پیشگامی آمریکا در برهم‌زدن ساختاری که در حال شکل‌گیری است، قند توی دلش آب می‌شود. از کجا معلوم که اروپا سهم هزینه خود را در این ماجرا نمی‌پردازد یا در پشت پرده به توافق نرسیده باشند. سکوت نسبی قدرت‌های اروپایی، دلیل روشنی بر تفاهم نسبی میان آن‌ها در برخورد شدیدتر (در مقایسه با دوران اوباما) با ایران است. اینکه فضای داخلی آمریکا را که اکثریت مردم تهیدست تا متوسط آن با رفتار‌های رئیس‌جمهور خود مخالف هستند، چگونه می‌توان مدیریت کرد، داستان دیگری است. قدرت مالی بی‌نظیر جمهوری‌خواهان، بخشی از هزینه جاه‌طلبی ترامپ را می‌پردازد؛ بدون اینکه خم به ابرو بیاورد. طرز عمل دموکرات‌ها در انتخابات جاری نیز در کل به سود ترامپ تمام شده است. دموکرات‌ها با ناشیگری عجیبی که در رقابت میان کاندیدا‌های خود دارند، به‌جای زمین‌زدن رقیب جمهوری‌خواه، خود را زمین زده و تاکنون به سود جمهوری‌خواهان عمل کرده‌اند؛ به همین دلیل در طرح استیضاح، گرچه تاکنون موفق عمل کرده‌اند، برای نگرانی از باختن در انتخابات، این دست و آن دست می‌کنند. ترامپ در مقابل آن‌ها با مانور‌های پیش‌بینی‌نشده، جو سیاسی را ملتهب می‌کند و از آن بهره می‌گیرد. ترامپ یک سیاست‌مدار به مفهوم کلاسیک نیست؛ اما کاسبی بسیار باهوش است. اختلاف‌افکنی میان کشور‌های اسلامی از طریق ایجاد مقابله میان سنی و شیعه نیز نه تنها به سود آمریکا بلکه به نفع مجموع کشور‌های غربی است. در ایران کنونی چیزی حدود 10 هزار آرامگاه امامزادگان وجود دارد. شاید این آمار دقیق نباشد؛ اما هرچه که هست، نشان‌دهنده این واقعیت است که اولاد پیامبر اسلام (ص) عمدتا به ایران مهاجرت کرده‌اند. این حرکت خود نشانه بد‌رفتاری اعراب با خاندان پیامبر بوده است. واقعه کربلا نمونه مشهور برخورد اعراب با خاندان پیامبر است. شمر که در روز عاشورا سیدالشهدا امام‌حسین (ع) را به شهادت رسانید، سردار یزید بود. البته با روی‌کار‌آمدن صفویه در ایران فرهنگ اسلامی متداول پیش از آن تقریبا اعتبار خود را از دست داد. آمریکای ترامپ مانند انگلیسی‌های «کار کار انگلیسی‌ها است» -‌از این تفاوت فرهنگی برای ممانعت از نفوذ ایران در منطقه استفاده شایان کرده‌اند. نکته بعدی آشنایی با رقابت و سیاست در منطقه وسیع و چند هزار ساله‌ای است که از چین و ماچین در شرق قاره آسیا تا روم شرقی میان کشور‌های منطقه وجود داشته است. این منطقه هیچ‌گاه آرام نبوده است. ایرج و سلم و تور که از یک ریشه خانوادگی زمان خود بودند این سرزمین‌ها را میان خود تقسیم کرده بودند. حماسه‌های تاریخی ایرانیان که ازسوی بسیاری از‌جمله فردوسی به نگارش درآمده حاکی از آن است که همواره میان آن‌ها رقابت و زد‌و‌خورد وجود داشته است. این برخورد‌ها به‌دست سربازان اتفاق نمی‌افتاد، بلکه کار سرداران طرفین منازعه بوده است. اسفندیار، قهرمان ژوبین‌دژ، از سرزمین‌های ترکان چین، با رستم، سردار سیستان که از خانواده دیگری بود با هم مانند دو کشتی‌گیر به جنگ رقابتی می‌پرداختند. سربازان طرفین در اطراف آن‌ها به صف می‌ایستادند تا تکلیفشان روشن شود. نکته بعدی در راستای این رویداد مسئله استیضاح ترامپ و انتخابات آینده در آمریکا است. درست است که اکثریت دموکرات‌ها در جامعه و در کنگره آمریکا با تصمیمات ناگهانی ترامپ مخالف‌اند و او را درباره حمله به خودروی سردار سلیمانی بدون مشورت با کنگره و به‌دست‌آوردن مجوز لازم نکوهش می‌کنند، اما اگر ترامپ مسیر اخذ مجوز را می‌پیمود مسئله فاش می‌شد و مقامات ایران اقدامات لازم را برای حفظ سردار انجام می‌دادند. چرا ترامپ -‌که با هزینه‌کردن برای کشور‌های دیگر مخالف بود - امروز هزینه زیادی را صرف لشکرکشی و تهدید کشور‌های دیگر می‌کند؟ پاسخ را باید در برداشت او از چنین اقداماتی جست‌وجو کرد. ترامپ برای خنثی‌کردن استیضاح خود ناچار به انجام کار‌های پر‌سر‌و‌صدا است که بتواند آن‌ها را در راستای توجیه اعتبار بین‌المللی آمریکا توجیه کند. از دید او، چنین اعتباری از راه اقدامات قهرمانانه به دست می‌آید. سابقه این حالت را باید در جنگ دوم جهانی دید. اقدامی که امروز از‌سوی دولت جمهوری اسلامی ایران برای بزرگداشت سردار شهید سلیمانی و بررسی جوانب مسئله انجام می‌شود، قابل تقدیر است. اما ایران باید برای سنجش نوع واکنش خود، کل ماجرای پس و پیش پرده را باهم ببیند تا برای اقدامات بعدی در عمل انجام‌شده قرار نگیرد.