تصمیمات تکلیفی به دولت، علت افزایش تورم

در میز اقتصاد امروز موضوع راهکار‌های مقابله با تورم به مناسبت نامگذاری سال 1402 به عنوان «مهار تورم و رشد تولید» بررسی شد و طهماسب مظاهری رئیس اسبق بانک مرکزی، هادی سبحانیان معاون وزیر اقتصاد و آقای پیمان قربانی معاون اقتصادی بانک مرکزی به سوالاتی پاسخ دادند.

سوال: دلیل قرار گرفتن مهار تورم در کنار رشد تولید چیست؟

مظاهری: این دو مسئله از هم جدا نیستند و دو بال برای پرواز اقتصاد هستند. در یک کلام هر تصمیم اقتصادی توسط دولت گرفته شود که تورم به دنبال آن ایجاد شود، یک تصمیم بر علیه تولید است. هر یک درصد تورم می‌تواند یک درصد رشد تولید را کاهش دهد. در سال‌های اخیر دولت‌ها تصمیمات تاثیرگذاری در رشد تورم گرفته‌اند. اکثر این تصمیمات با هدف خدمتگزاری بوده، اما چون تورم‌زا بوده باعث کاهش تولید شده و امروز در وضعیتی قرار داریم که لزوم اصلاح نظام اقتصادی ما اولویت اول را دارد؛ بنابراین رشد تولید و کاهش تورم به یکدیگر وابسته است. فرمایش دیگری که از سوی رهبری مطرح شد، این بود که مهار تورم مقدم بر رشد تولید است.

سوال: در بحث تورم منظور چیست و عوامل تاثیرگذار کدام موارد هستند؟

مظاهری: مهمترین و تنها عاملی که تورم را شکل می‌دهد این است که دولت با دلایل مختلف و برای ارائه خدمات به مردم، بیش از درآمدی که دارد خرج می‌کند و ناچار می‌شود برای جبران کسری بودجه، انتشار نقدینگی انجام دهد. فارغ از اینکه دولت از چه روشی استفاده می‌کند در نهایت به خلق نقدینگی منجر خواهد شد. وقتی نقدینگی بیشتر از رشد تولید باشد باعث گرانی خواهد شد. نقدینگی جامعه در آغاز ریاست جمهوری آقای احمدی نژاد حدود 70 هزار میلیارد تومان بود که در پایان دولت احمدی نژاد این نقدینگی به 600 هزار میلیارد تومان رسید. در دولت آقای روحانی این رقم به 3 هزار 200 میلیارد تومان رسید و در یک سال دولت سیزدهم به حدود 6 هزار میلیارد تومان رسیده است. هیچکس به جز دولت عامل این رشد نقدینگی نیست. اگر سالی 30 درصد نقدینگی رشد پیدا کند و 30 درصد هم رشد تولید داشته باشیم، قیمت‌ها ثابت می‌ماند.

سوال: در حال حاضر مهمترین عوامل ایجاد تورم چیست؟

سبحانیان: همانطور که اشاره شد ما در کشور یک سری مسائل تاریخی داریم که از دهه‌های گذشته باقی مانده و تشدید شده است. ما این را به عنوان ناترازی می‌شناسیم. این عوامل به حوزه نظام‌های بانکی کشور ورود پیدا کرده و ناهمخوانی منابع و مصارف از منابع بانک مرکزی یا شبکه بانکی کشور تامین شده است. بسیاری از مواقع دولت در عمل انجام شده قرار می‌گیرد. وقتی تصمیمی گرفته شود که بار مالی برای دولت ایجاد کند، در حالی که منابع آن دیده نشده، می‌تواند به ناترازی بودجه دامن بزند؛ بنابراین در تمامی ارکان حاکمیت چه در دولت و چه در مجلس باید این اراده وجود داشته باشد که تورم را کنترل کنیم. زمانی که دولت سیزدهم کار خود را آغاز کرد رشد نقدینگی بالای 40 درصد بود. در حال حاضر این رشد نقدینگی به حدود 34 درصد کاهش پیدا کرده است. دولت نیز در حوزه انضباط بخشی به بودجه و کنترل کسری بودجه تلاش می‌کند اما در عین حال باید ابزار‌هایی طراحی شود که اعتبارات به سمت تولید هدایت شود.

سوال: برای مهار تورم چه باید کرد؟

مظاهری: ناترازی بانک‌ها یکی از دلایل رشد نقدینگی است. عمده دلیل و علت ناترازی بانک‌ها تسهیلات تکلیفی دولت به بانک‌ها است. دو ناترازی دیگر، ناترازی تراز تجاری خارجی و از همه مهمتر ناترازی درآمد هزینه خانوار است. آقای سبحانیان از تکلیف‌های دولت صحبت کردند، اما اگر قانونی هزینه دارد و محل درآمد ندارد، دولت باید بگوید این قانون نافذ نیست و آن را انجام نمی‌دهد. در قدم اول دولت هر نوع تصمیمی حتی با هدف افزایش خدمات که درآمدی برای آن پیشبینی نشده است، نباید انجام دهد. در مرحله بعدی دولت باید جلوی تسهیلات تکلیفی را بگیرد. همچنین دولت عواید ناشی از فروش دارایی‌های ثابت و سرمایه‌ای خود را نباید جزو درآمدش حساب کند. اگر دولت فروش دارایی‌های سرمایه‌ای را جزو درآمد حساب نکند حتما می‌تواند یک اقدام اصلاحی انجام دهد.

سبحانیان: بسیاری از تسهیلات تکلیفی، تسهیلاتی است که به موجب قانون توسط بانک‌ها باید انجام شود. در بودجه 1402 تلاش شد، تکلیف مضاعفی بر شبکه بانکی کشور تحمیل نشود. اگرچه دستاورد‌های دولت، دستاورد‌های قابل توجهی است، اما عدد تورم بالاست و اقدامات کافی نبوده است. دولت با توجه به این موضوع کمیته‌ای را ایجاد کرده تا تصمیمات هزینه زا در دولت کنترل شود. اگر نوسانات ارزی نبود قطعا شاهد افزایش تورم کمتری بودیم.

سوال: مهمترین اقدامات برای مهار تورم به شکل جدی‌تر داشته باشیم چه مواردی است؟

قربانی: به طور معمول در ادبیات اقتصاد کلان، زمانی که مهار تورم صورت بگیرد، هزینه‌هایی در رشد خواهد داشت. مسئله این است که ما چگونه تورم را با کمترین هزینه مهار کنیم و بتوانیم رشد اقتصادی را افزایش دهیم. کشور‌ها نمی‌توانند با ایجاد تورم، رشد پایدار ایجاد کنند. تورم از سطحی که بگذرد عامل ضد رشد می‌شود. در سال جاری مجموعه سیاست‌ها و اقدامات را شناسایی کردیم که شامل سیاست‌های پولی، ارزی، تجاری خواهیم است.