تعویق دوباره مبادله جاسوسان / مروری بر یک پرونده 6 ساله

یک ماه از گمانه زنی ها در رابطه با تبادل چند زندانی دو تابعیتی در ایران می گذرد اما این موضوع فعلا به سرانجام نرسیده است.

به گزارش خبرنگار مهر طاهباز مرادی، سیامک نمازی‌ها و محمد باقر نمازی‌ها سه زندانی دو تابعیتی که یک ماه پیش نامشان در صدر لیست مبادله زندانیان قرار داشت، افرادی بودند که قرار بود در صورت آزادی 7 میلیارد دلار اموال ایران در کره جنوبی آزاد شوند. مبلغی ناچیز که آمریکا موافقت کرده بود که در گرو آزادی این سه فرد آزاد کند.

سه زندانی که هر یک در حال تحمل حبس خود در زندان هستند به جرم جاسوسی کیفر می‌گذرانند. یکی از این زندانیان که گویا از اهمیت ویژه ای برای غربی‌ها برخوردار است مراد طاهباز با نام کامل مراد موشه طاهباز است فردی که از مهره‌های جاسوسی آمریکا در جریان پرونده جاسوسان محیط زیستی بازداشت شد، طی مدت فعالیت خود در داخل کشور با نفوذ در سازمان حفاظت از محیط زیست، توانسته بود با این پوشش به مناطق حساس و فوق سری کشور دسترسی پیدا کرده و اطلاعاتی را درباره نقشه‌های تأسیسات دریایی و نظامی در حوزه خلیج فارس جمع‌آوری کند.

مراد طاهباز از جمله کسانی بود که پس از بازداشت «سید کاووس سید امامی» نامش مطرح شد. او در هیأت مدیره مؤسسه «حیات وحش میراث پارسیان» عضو هیأت مدیره و پشتیبان مالی مجموعه بود. وی بهمن 96 توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد.

در نهایت بهمن ماه 98 مراد طاهباز فرزند قاسم به جرم همکاری با آمریکا به عنوان دولت متخاصم به 10 سال حبس و رد وجوه دریافتی از دولت آمریکا محکوم شد و از آن زمان درزندان است.

از دلالی در پروژه‌های اقتصادی تا کرسنت

یکی دیگر از زندانیانی که نامش در لیست مبادله قرار داد، محمد باقر نمازی است فردی که خبر دستگیری اش سال 94 به‌عنوان دو نفر از سرشبکه‌های جاسوسی و نفوذ منتشر شد.

محمد باقر نمازی در دوران پهلوی از سال 1353 تا 1357 مسئولیت‌های مهمی را به حکم مستقیم شاه تجربه می‌کند که عبارتند از عضویت در هیئت امنای دانشگاه سیستان و بلوچستان، معاون امور سازمان‌های محلی و عدم تمرکز وزارت کشور، استاندار خوزستان و معاونت امور محلی و عمران شهری وزارت کشور.

وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌گفته خودش به‌صورت غیرقانونی از مرز سیستان و بلوچستان از کشور خارج می‌شود و به‌دلیل سابقه همکاری با یونیسف دوباره از طریق همین سازمان دعوت به همکاری می‌شود. وی پس از خروج از ایران به پاکستان رفته و از آنجا به آمریکا و نزد خانواده خود می‌رود و تابعیت آمریکایی می‌گیرد تا اینکه در اوایل دهه هفتاد دوباره به ایران بازمی‌گردد.

باقر نمازی با کمک چند تن از خویشاوندان خود، مؤسسه آتیه بهار را با هدف ارائه خدمات حقوقی و اقتصادی به شرکت‌های خارجی و فراهم آوردن زمینه حضور آنها در ایران تأسیس می‌کند. در سال 74 آمریکا تحریم‌های یکجانبه‌ای را علیه ایران وضع می‌کند و در این زمان سیامک و بابک فرزند دیگر باقر نمازی به شرکت آتیه بهار می‌پیوندند. سال 78 سیامک نمازی مدیریت این شرکت را برعهده می‌گیرد و در پروژه‌های دلالی در اقتصاد ایران مانند کرسنت، نقش پررنگی داشته است.

سیامک نمازی نفر دیگری که مدت‌ها است نامش در لیست مبادله‌ای ها قرار دارد؛ نقش مهمی در برخی پروژه‌های اقتصادی دارد. سیامک که فرزند محمد باقر نمازی است با ورود به شرکت آتیه بهار در سال‌های 1378 تا 1386 مدیریت این شرکت را به عهده می‌گیرد. از جمله مهم‌ترین اقدامات وی در این زمان، ایفای نقش به‌عنوان دلال عقد قرارداد ایران با برخی شرکت‌های بزرگ نفتی از جمله کرسنت است. سیامک نمازی در پروژه کرسنت، مدیر پروژه‌های استراتژیک این شرکت بوده است.

سیامک نمازی همچنین در سال 2015 بانی برگزاری کنفرانسی در آلمان در حوزه کسب و کارهای اینترنتی بوده است. آن‌طور که از اسناد این کنفرانس برمی‌آید هدف از این نشست شناسایی نخبگان و فعالان ایرانی در حوزه استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهای اینترنتی و جذب آنها برای ایجاد یک فضای نخبگانی ضد ایرانی بوده است.

وی در دوران اقامت خود در آمریکا با دانشگاه دفاع ملی آمریکا (NDU) که به‌نوعی ارگان علمی و اطلاعاتی پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) محسوب می‌شود، همکاری داشته و در جلسات محرمانه این نهاد شرکت داشته است. سیامک نمازی همچنین با مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل (INSS) که مقر آن در تل‌آویو است، همکاری داشته است، به‌عنوان مثال، وی در جلسه‌ای در 22 فروردین 92 و تنها دو ماه قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایران، شرکت کرده و به بررسی میزان تغییرات در جمهوری اسلامی پرداخته است.

بازداشت قبل از فرار

فرد دیگری که نامش در کنار این سه زندانی مطرح می‌شود؛ عماد ادوارد شرقی است. نام وی هر چند در کنار این سه زندانی مطرح می‌شود اما تبادل وی کمرنگ است. دی ماه 1399 بود که عماد ادوارد شرقی معاون بین‌الملل هلدینگ سرآوا، در حین فرار و خروج غیر قانونی از مرزهای غربی کشور دستگیر شد. پیش از این عماد ادوارد شرقی به اتهام جاسوسی و جمع آوری اطلاعات نظامی به 10 سال حبس محکوم و با قرار وثیقه آزاد شده بود که قبل از برگزاری دادگاه تجدید نظر قصد فرار داشت که در استان آذربایجان غربی و در نزدیکی مرز عراق بازداشت شد.

تبادل از سال 96 تا 1401

موضوع تبادل نمازی‌ها و طاهباز مسئله جدیدی نیست و در چند سال اخیر بارها این موضوع بین طرفین مذاکرات مطرح شده است. به طوری که سال 96 بود که «یوسف بن علوی»، وزیر خارجه عمان با «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه آمریکا در کاخ سفید دیدار و برای آزادی این سه زندانی رایزنی کرد.

سال 99 هم وزیر خارجه آمریکا آزادی باقر و سیامک نمازی را شرط هر گونه معامله با ایران اعلام کرد. مایک پمپئو در توئیتی نوشت: «تا زمانی که این افراد [باقر و سیامک نمازی و مراد طاهباز] آزاد نشوند، هیچ گونه معامله‌ای با ایران نباید انجام شود».

سال گذشته و در اردیبهشت ماه 1400 بود که باز هم مبادله این سه زندانی در صدر اخبار قرار گرفت. فروردین ماه امسال هم با گذشت یک سال باز هم خبر تبادل این چند زندانی بار دیگر اما این بار جدی تر از دفعات گذشته مطرح شد به طوری که منابع خبری نزدیک به مذاکرات از تبادل قریب الوقوع این زندانیان خبر دادند و اعلام کردند که با وجود ادامه اختلافات بر سر احیای برجام، توافق ایران و آمریکا درباره آزادی بخشی از اموال بلوکه شده ایران در ازای آزادی سه شهروند ایرانی - امریکایی تقریباً نهایی شده است. خبری که اگر چه به صورت جدی از منابع مختلف مطرح شد اما به نظر می‌رسد به تعویق افتاده و این زندانیان همچنان در حال تحمل کیفر خود هستند.