تغییر معنی مهندسی و مدیریت منابع آبی در دولت تدبیر!/ ممنوعیت کشت برنج مشروعیت قانونی ندارد

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل شبکه اطلاع رسانی رهیاب، خوزستان یکی از استانهای برتر کشور در بخش کشاورزی است و سالانه بخش عمده ای از نیازهای غذایی کشور را تولید و تامین می کند به همین دلیل وارد دن هرگونه خدشه به بخش کشاورزی این استان، کل کشاورزی و امنیت غذایی کشور را تهدید خواهد کرد.

استان خوزستان باتوجه به اینکه 5 رودخانه بزرگ و 7 سد بزرگ دارد و از نظر زمین کشاورزی جلگه (خاک حاصلخیز) محسوب می شود و به دلیل شرایط آب و هوایی این قابلیت را دارد که در طول یک سال زراعی دو بار زمین کشاورزی زیر بار کشت برود؛ یک ویژگی که در سایر استان‌ها به‌دلیل داشتن زمستان سرد و یخبندان امکان‌پذیر نیست. این شرایط یعنی داشتن منابع آبی پایدار و خاک حاصلخیز خوزستان را مستعد کشاورزی کرده است.

توسعه کشاورزی در این منطقه این امکان را فراهم می سازد تا منابع آبی شیرین و مناسب کشاورزی بدون استفاده و یا با کارآیی مصرف بسیار پایین به خلیج فارس ریخته و از دسترس کشور خارج شود؛ آب در این شرایط بحرانی یک سرمایه بی‌بدیل و غیر قابل جایگرین است.

همچنین یک میلیون و 200 هزار هکتار زمین کشاورزی در خوزستان وجود دارد که از مجموع اراضی زیر کشت، سالانه بیش از 12میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی تولید می شود که این آمار نشان می دهد خوزستان جایگاه نخست تولید محصولات کشاورزی را در کشور و در مقایسه با سایر استانهای کشور که شاید در نگاه مردم بیشتر به کشاورزی معروف هستند در اختیار دارد.

13 درصد تولیدات کشاورزی کشور در خوزستان است

درباره اهمیت کشاورزی در خوزستان می‌توان همین را گفت که 13درصد تولیدات کشاورزی کشور در خوزستان تولید می‌شود. از لحاظ تولید محصولات زراعی این عدد 18 درصد، در زمینه ماهی و شیلات این میزان، 10 درصد کل کشور است.

همچنین 33 درصد صادرات خرمای کشور، در خوزستان تولید می‌شود. بخشی از این تولیدات کشاورزی از برکات فاز اول این طرح احیای اراضی کشاورزی مقام معظم رهبری است که در سال 97 به مساحت 295 هزار هکتار به افتتاح رسید.

137 نوع محصول به دلیل تنوع اقلیمی در خوزستان تولید می‌شود و 5/13 درصد تولیدات کشور به خوزستان اختصاص دارد. 8/17 درصد کل محصولات زراعی از جمله گندم، جو، کلزا، چغندر قند و نیشکر در خوزستان کشت می‌شود در حالی‌که اراضی زیر کشت خوزستان کمتر از 9درصد کشور است. در حال حاضر سرانه تولید محصولات کشاورزی این استان 3400 کیلوگرم است در حالی که سرانه کشور 1490 کیلوگرم است. خوزستان سالهاست نخستن تولیدکننده گندم در کشور بوده و 8/1 میلیون تن گندم در استان در سال تولید شده است که به 23 استان کشور صادر می‌شود.

حدود 750 هزار نفر از مردم خوزستان از کشاورزی ارتزاق می‌کنند. خوزستان با وجود خشکسالی شدید و محدودیت‌های کشت با تولید بیش از 900 هزار تن شکر، 190 هزار تن خرما، 420 هزار تن ذرت دانه‌ای، 55 هزار تن کلزا و 3 میلیون تن سبزی و صیفی سال‌ها جایگاه نخست کشاورزی کشور را در اختیار داشته است.

نقش برنج در اقتصاد کشاورزان

برنج یکی از مهم‌ترین محصولات تابستانه استان است که نقش مهمی در بهبود وضعیت اقتصاد کشاورزان دارد. میزان مصرف آب یکی از نکات مهم کشت محصولات زراعی به خصوص برنج است که با توجه به شرایط اقلیمی، ساختمان خاک، مدیریت مزرعه، دانش فنی و... در نقاط مختلف تفاوت دارد.

دوره رشد برنج در استان خوزستان در فصل گرم سال است؛ بنابراین فرآیند کشت تا برداشت این محصول در معرض دمای بالا که باعث افزایش تبخیر و تعریق زیاد می‌شود که به همان نسبت میزان مصرف آب نسبت به استان‌های دیگر بیشتر است و همین موضوع باعث می‌شود در سال‌هایی که استان با کم‌آبی مواجه است سطح زیر کشت کاهش یابد.

در یک بازه زمانی 40 ساله سطح زیر کشت برنج در استان 55 تا 60 هزار هکتار بوده است. طی چند سال گذشته به دلیل ارزش‌افزوده و درآمد، سطح زیر کشت افزایش‌یافته همچنین وضعیت فروش این محصول در بازار نیز در کشت برنج مؤثر است به طوری که سود حاصل از فروش محصول برنج در بازار بیش از سه برابر ذرت است.

کاهش 30 درصدی تولید نیروگاه‌های برقابی

به گفته مسئولین امسال خشکسالی به خوزستان بازگشته است. و پس از 2 سال ترسالی، بازهم رودخانه‌های کارون، کرخه، دز و مارون به گل نشسته‌اند. کشت محصولات آب‌بر از جمله شلتوک ممنوع اعلام شده و نگرانی از تنش در آب شرب برخی روستاها و شهرها نیز بالا گرفته است.

اما باید بگوییم بی تدبیری‌های دولت روحانی در 8 سال گذشته گریبان بخش کشاورزی را گرفته تا آنجا که که نه تنها زمین های کشاورزی خوزستان بلکه مردمان ایذه و باغملک، در کنار کارون 3، خرمشهر و آبادان در کنار کارون تشنه اند و همه اینها دردی است که دولت تدبیر به جان خوزستان زده ولی در کمال ناباوی می بینیم کیلومترها تونل حفر میکنند تا آب به کشاورزان فلات مرکزی ایران برسد.

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان که دستپخت همین دولت است می‌گوید: متوسط بارش در حوضه‌های آبریز خوزستان 35 درصد نسبت به شرایط نرمال کاهش داشته است و آورد رودخانه‌ها به مخازن سدها نیز تا خرداد ماه جاری 44 درصد نسبت به شرایط نرمال کمتر شده است.

فرهاد ایزدجو می‌افزاید: آورد به سدهای حوضه کارون 33 درصد کاهش، آورد دز 53 درصد کاهش، آورد کرخه 47 درصد کاهش، آورد مارون 39 درصد کاهش و آورد به سد جره 52 درصد نسبت به مدت مشابه در سال‌های نرمال کاهش دارد.

ایزدجو حجم فعلی مخازن سدهای خوزستان را 5.2 میلیارد مترمکعب عنوان می‌کند که نسبت به شرایط نرمال 60 درصد کاهش داشته و کاهش 30 درصدی تولید نیروگاه‌های برقابی را به دنبال داشته است.

کاهش 65 درصدی کشت تابستانه

مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان با بیان اینکه طبق قانون، تامین آب با اولویت آب شرب، صنعت، محیط زیست و کشاورزی انجام می‌شود، می‌گوید: در تابستان پیش رو همه ذینفعان اعم از بخش کشاورزی، شیلات و محیط زیست دچار کمبود می‌شوند و آب شرب تنها بخشی است که ن باید دچار کمبود شود و حساسیت زیادی برای تامین آن وجود دارد، البته باید توجه داشت که مشکلات آب شرب گاهدر برخی شهرها و روستاهای استان حتی در زمان سیلاب نیز وجود داشته که علت آن محدودیت و فرسودگی برخی از تاسیسات آب شرب در این مناطق است.

به گفته وی، در سال جاری اجازه کشت حدود 88 هزار هکتار محصولات زراعی داده شده است که نسبت به سال نرمال حدود 65 درصد کاهش داشته است.

وی اضافه می‌کند: بر اساس تصمیم ستاد بحران، مقرر شد امسال کشت‌های پرمصرف انجام نشود، بر همین اساس کشت شلتوک و ذرت در تابستان امسال ممنوع شده و سایر کشت‌های فصلی نیز محدود شده است.

ایزدجو ادامه می‌دهد: با توجه به کاهش آوردها، حقابه محیط زیست نیز با کمبود مواجه است زیرا معیشت مردم و تامین آب باغات، نخیلات و سایر کشت‌های دائمی نیز اهمیت دارد و نمی‌توانیم اجازه آسیب جدی به آنها را بدهیم.

نگرانی از تنش آب شرب در شهرها و روستاها

همچنین کارشناسان براین باورند که تابستان امسال مشابه خشکسالی 97 خواهد بود؛ خشک‌ترین سال در نیم قرن گذشته. تابستان سه سال پیش، با کاهش شدید آب کارون و نفوذ آب دریا به این رودخانه، آب شرب شهرهای خرمشهر و آبادان شور شد و اعتراضات مردمی را در پی داشت. حالا نگرانی از تنش آب شرب در شهرها و روستاها در ماه‌های آینده باز هم به میان آمده است. این در حالیست که بیش از 700 روستای خوزستان با تنش آبی دست به گریبان هستند.

در سال‌های اخیر کشاورزان خوزستان همواره با نگرانی به کسب‌وکار خود پرداخته‌اند. آن‌ها یا از خشک‌سالی آسیب دیده‌اند یا از سیل. این موارد اگر در کنار قطع گاه‌و بی‌گاه آب و بروز برخی بیماری‌ها و حتی باران‌های سیل‌آسا قرار گیرد نشان می‌دهد که کشاورزی در خوزستان همواره با ریسک بسیاری مواجه است.

عدم وجود مدیریت درست آب در خوزستان

اگرچه سال 98قبل از ورود بی‌سابقه آب به سدهای و زمین‌های خوزستان باعث شد دولت مجوز کشت بدون محدودیت برنج را صادر کند، مجوزی که سال‌های قبل از آن به علت خشک‌سالی و کمبود آب به کشاورزان داده نمی‌شد. کشاورزان هم سال قبل تا می‌توانستند برنج کاشتند ولی در نهایت به علت فراوانی محصول، برنج روی دست کشاورزان ماند و حتی آزادسازی صادرات برنج هم دردی از دردهای کشاورزان خوزستانی دوا نکرد.

کشاورزانی که هر سال به امید سال آینده کشت می کنند و هر سال ضرر های جبران ناپذیری را متحمل می شودند به امید دل خوش هستند که دولت برایشان گره گشایی کند اما زهی خیال باطل!

چه بارش‌ها در خوزستان مناسب باشد چه نباشد فرقی نمی کند زیرا در هر صورت دولت به علت بی تدبیری هایش در این حوزه، کشاورزی استان خوزستان را با محدودیت‌هایی مواجه کرده است واین موضوع نشان دهنده عدم وجود مدیریت درست آب توسط وزارت نیرو در استان خوزستان است.

گفتنی است خوزستان در 15 سال گذشته با خشک‌سالی مواجه بوده که سال آبی 97-96 یکی از شدیدترین خشک‌سالی‌ها بوده است.

در 2 سال بعدازآن با بارندگی‌های شدید شاهد وقوع سیلاب در این استان بودیم که سیل سال 98-97 خسارات زیادی برجای گذاشت. اکنون با گذشته 2 سال پرباران، نگرانی از بازگشت خشک‌سالی در خوزستان به وجود آمده است.

ممنوعیت کشت برنج مشروعیت قانونی ندارد

رئیس انجمن برنج‌کاران خوزستان با اشاره به تصمیم‌گیری برای ممنوعیت کشت برنج در خوزستان به دلیل تنش آبی امسال گفت: به جای اعمال ممنوعیت که پر هزینه است می‌توان محدودیت کشت برنج را به کار گرفت که از این طریق هم کشاورزان راضی خواهند ماند و هم مصرف آب کاهش می‌یابد.

محمد سواری با بیان اینکه برنج‌کاران می‌توانند از روش‌های خشکه‌کاری و کشت ارقام زودرس برنج بهدلیل مصرف میزان آب کم استفاده کنند، گفت: می‌توان در قسمت‌هایی از زمین، بذرهای مازندرانی و ایرانی و قسمت دیگر از زمین را بذرهای اصلاح‌شده کشت کرد که به مراتب مصرف میزان آب کمتری را در پی خواهد داشت.

سواری با بیان اینکه ممنوعیت کشت برنج مشروعیت قانونی ندارد، افزود: اصرار بر ممنوعیت کشت با توجه به مصوبه قانون بودجه سال 1400، مشروعیت قانونی ندارد و مدیریت پر هزینه‌ای به دنبال خواهد داشت.

وی بیان کرد: انجمن برنج خوزستان در حال رایزنی با مرکز تحقیقات برنج کشور برای تهیه بذر با عمر و مصرف آب کمتر است.

معنی مهندسی آب و مدیریت منابع آبی چیست؟

سواری با بیان اینکه فردی مسوول مدیریت آب است باید در شرایط مختلف راکار مناسب ارائه دهد، عنوان کرد: مسوولان با ترفند ممنوعیت کشت می‌خواهند وقت کشی کنند تا کشاورز شلتوک‌کار وقت مناسب برای کشت را از دست بدهد.

وی با طرح این سوال مبنی بر اینکه آیا دولت توانایی پرداخت معوقات کشت به کشاورزان دارد، بیان کرد: دولت در هیچ سالی معوقات کشت شلتوک را به کشاورزان خوزستانی پرداخت نکرده و در قانون و بودجه نیز این پرداخت‌ها را لحاظ نکرده است.

سواری با اشاره به تبعات ممنوعیت کشت در خوزستان، گفت: با ممنوعیت کشت هم کشاورزان و صنایع تبدیلی از نان خوردن می‌افتند و معیشت آنها با با مشکل مواجه می‌شود چرا که تنها محل درآمد آن‌ها کشت شلتوک است.

وی افزود: حدود 350 هزار خانوار کشاورز و 500 کارخانه شالیکوبی که هر کدام تقریبا 20 نفر کارگر دارد تعطیل خواهند شد و از کار بیکار می‌شوند.

وی با بیان اینکه این تصمیم دولت کارشناسی نیست، افزود: مسوولان آب و برق به مزارع نیشکر آب می‌دهند اما حاضر نیست آب مورد نیاز شلتوک کاران را تامین کنند این در حالی است که آب رودخانه ها از کنار مزارع کشاورزی می‌گذرد.

سواری بیان کرد: سال گذشته حدود 200 هزار هکتار و در سال 98 حدود 250 هزار هکتار زیر کشت برنج رفت ام امسال در نظر دارند کشت برنج را به صفر برسانند.

کشاورزی خوزستان در طوفان بی تدبیری

در واپسین روزهای باقی مانده از دولت تدبیر و امید و در سالی که از جانب رهبر معظم انقلاب اسلامی به نام «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» نام‌گذاری شده است، برغم اینکه یکی از حوزه‌های مهم تحقق این شعار، بخش کشاورزی است و در این حوزه خوزستان به واسطه داشتن ذخایر آبی مناسب و زمین‌های حاصلخیز نقش ویژه‌تری دارد، تنها به ممنوعیت کشت می پردازد.

این در حالی است که از سویی کاهش ذخایر آبی و از سوی دیگر شیوع بیماری کرونا در کشور، آینده کشاورزی استان خوزستان و به‌تبع آن کشور را با چالش مواجه کرده است، رفتن کشاورزان استان و ایجاد شرایط لازم برای آنها از سوی مسئولان به سمت استفاده از روش‌های نوین کشاورزی مثل روش خشکه‌کاری برنج بسیار حائز اهمیت است.

اگرچه مشکلات بخش‌های مختلف در تنش و بحران کم آبی بیان شد ولی مهمترین سوال این است که اگر قرار باشد هنگام کم آبی تولید متوقف شود پس ضرورت مهندسی آب و مدیریت منابع آبی چیست؟

انتظار می‌رود مسوولان وزارت نیرو که در راس این موضوع هستند نیزتوجه بیشتری به دغدغه‌های کشاورزان خوزستانی به عنوان تولیدکنندگان بی‌دفاع داخلی داشته باشند و با هماهنگی وپیش بینی‌های هواشناسی اجازه هدر رفت آب هنگام سیل و سال‌های پرباران را ندهند تا اقتصاد کشور بیش از این دچار سردرگمی و ضرر نشود.

انتهای پیام /