تغییر نگرش به علوم انسانی عامل تحول در این حوزه است

مشهد استاد حوزه علمیه خراسان تغییر نگرش به علوم انسانی را سبب تحول در این موضوع دانست و حاصل این تحقیق و پژوهش را در کتاب «علوم انسانی غربی و اسلامی» به چاپ رسانده است.

حجت الاسلام غلامرضا پیش قدم در گفت‌وگو باخبرنگار مهر از تأیید کتاب خود با عنوان «علوم انسانی غربی و اسلامی» از سوی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش و مجوز ورود به فضای آموزشگاه‌های کشور خبر داد و اظهار کرد: هر تغییری رویکرد یا تغییر رفتار در جنبه‌های فردی و اجتماعی نیازمند به نگرش سازی است. وقتی به این نتیجه می‌رسیم که نیازمند به تغییر هستیم حالا چه در حوزه فردی و چه در حوزه اجتماعی، این بدان معناست که وضعیت موجود مطلوب نیست.

استاد حوزه علمیه خراسان افزود: از سوی دیگر وضعیت موجود نتیجه یک طرز تفکر و اندیشه بوده است و یک شبه بوجود نیامده است. بنابراین اگر قرار باشد تغییر و تحولی ایجاد شود باید در طرز تفکر و نوع نگاه و تلقی ما از امور، تغییری اتفاق بیفتد، تا این نگرش و نگاه عوض نشود هیچ اتفاقی خاصی نمی‌افتد.

وی ادامه داد: بی شک مهمترین چیز در وجود بشر که موجب تمایز انسان از حیوان می‌شود تفکر و اندیشه است از این رو تغییر زاویه نگاه و تغییر نگرش گام اساسی در ایجاد اصلاح و تغییر است.

حجت الاسلام پیشقدم در ادامه گفت: تحول در زمینه علوم انسانی هم از این قاعده مستثنی نیست. اگر در زمینه علوم انسانی اسلامی قرار باشد تحولی مبارک رقم بخورد نیاز به نگرش سازی دارد.

استاد حوزه علمیه خراسان افزود: بر همین اساس این ایده به ذهنم رسید که موضوع پژوهش را به گونه‌ای انتخاب کنم که نتیجه آن بستر و زمینه‌ای ایجاد کند برای تغییر نگرش جامعه علمی و نخبگانی کشور نسبت به مقوله اسلامی سازی علوم و ضرورت و اهمیت این کار باشد.

وی افزود: برای اینکه این تحقیق بتواند نگرش ساز باشد و از عهده رسالت و هدفی که در پی آن بودیم برآیید، فرایند پژوهش را در چند مرحله به فرجام رساندیم. مرحله اول مطالعه تطبیقی مبانی و جهان بینی غربی و اسلامی بود، که این مبانی را از نگاه غرب و اسلام مقایسه کردیم و تفاوت مبانی اسلامی و غربی علوم را برای خواننده تبیین کردیم. در مرحله بعدی به این پرسش مهم باید پاسخ می‌دادیم که بالفرض که این تفاوت‌ها در مبانی را پذیرفتیم چه ربطی دارد به علوم؟ چه تأثیری دارد در فرایند تولید علم دارد.

حجت الاسلام پیشقدم ادامه داد: قسمت مهم و کاربردی این پژوهش در واقع پاسخ به این سوال است که ما چند گام اساسی برداشتیم. اثبات این مطلب که ارزش‌های و اعتقادات هر اندیشمندی در آثار علمی آن فرد آشکار و هویدا می‌شود زیرا اثر علمی هر شخصیتی پژواک آرا و افکار و اندیشه‌های اوست. نظر به اهمیت این بحث در بخش اول یک فصل را به این بحث اختصاص دادیم و همچنین در بخش دیگر، دو مبحث مهم از مباحث این بخش را به تبیین این مطلب اختصاص دادیم.

استاد حوزه علمیه خراسان بیان کرد: نتیجه این بحث‌ها این شد که علوم انسانی چه غربی و چه اسلامی، هر دو متأثر از ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها است منتهی تفاوت در این است که علوم انسانی غربی صرفاً متأثر از ارزش‌ها و ضد ارزش‌های حیات حیوانی و طبیعی است اما علوم انسانی اسلامی علاوه بر ارزش‌های حیات حیوانی و طبیعی، برخوردار از ارزش‌ها و ضد ارزش‌های حیات طیبه یا حیات معنوی است که منشأ آن برخورداری از آموزه‌های وحیانی است. و نظام فکری غرب از این موهبت الهی خود را محروم کرده است. بنابراین نمی‌توان منکر تأثیر باورها و اعتقادات در تولید علم و دانش شد.

وی افزود: در گام دوم کار مهمی انجام گرفت و آن اینکه پیامدهای اختلاف مبانی اسلام و غرب را در علوم انسانی بحث کردیم در این بخش چهار تفاوت اساسی بین علوم انسانی غربی و اسلامی قائل شدیم با توجه به تفاوت‌هایی که در بخش مبانی برای آنها قائل شدیم.

حجت الاسلام پیشقدم در ادامه گفت: برای اینکه به کلی گویی متهم نشویم در گام سوم آمدیم به صورت موردی و نمونه به سه شاخه از علوم انسانی ورود پیدا کردیم و اصول کلی این سه شاخه را _ سیاست، اقتصاد و اصول انگیزش _ در مکتب اسلام و غرب مقایسه کرده و با مطالعه تطبیقی به بیان تفاوت‌های این علوم با نگاه غربی و اسلامی پرداختیم.

نویسنده کتاب علوم انسانی غربی و اسلامی بیان کرد: یک فرایند منطقی را طی کردیم تا بتوانیم ضرورت و اهمیت پرداختن به علوم انسانی اسلامی را به صورت مستدل و گام به گام در معرض قضاوت مخاطبان قرار دهیم. در این فرایند که هدف آن تغییر نگرش مخاطب نسبت به علوم انسانی اسلامی است، بر چند محور تاکید شده است:

وی افزود: محور نخست: مبانی فکری و جهان‌بینی غربی با مبانی اندیشه اسلامی ناسازگار است. محور دوم: این ناهمسانی در فرایند تولید علم تأثیرگذار می‌باشد. تولید علم با مبانی اسلامی نسبت به تولید علم با مبانی سکولار غربی متفاوت خواهد بود.

حجت الاسلام پیشقدم ادامه داد: محور سوم: قرآن به عنوان کتاب هدایت به تمام نیازهای مادی و معنوی انسان توجه دارد. اصول و کلیات نظام سیاسی، فلسفی، حقوقی و اجتماعی و غیره در آن آمده است. محور چهارم: این اصول قابل استنباط می‌باشد و با استنباط آن می‌توان به حل مسائل علوم انسانی مختلف پرداخت. در نتیجه طرح تولید علوم انسانی اسلامی محقق خواهد شد.

استاد حوزه علمیه خراسان بیان کرد: اگر به دنبال تحقق تمدن اسلامی هستیم باید علوم انسانی اسلامی داشته باشیم و الا ایجاد تمدن نوین اسلامی بر مبانی سکولار تمدن غربی، کاریکاتوری طناز می‌شود.

وی افزود: در صورت ایجاد این تغییر نگرش، علم دینی و غیر دینی معنا و جایگاه واقعی خود را پیدا خواهد کرد. امیدواریم که حرکت و جنبش علمی در این راستا اتفاق بیفتد و منجر به خودکفایی و خود اتکایی در زمینه تولید علوم انسانی شود.

حجت الاسلام پیشقدم گفت: در بین این پژوهش اتفاق افتاد که به اندیشه‌های مقام معظم رهبری در این باب بپردازیم از این رو در مواردی که ایشان بیاناتی داشتند به تحلیل آرا ایشان پرداخته و حتی الامکان مستندات قرآنی و روایی سخنان ایشان را بیان کردیم.

استاد حوزه علمیه خراسان بیان کرد: این کتاب در گام اول مورد توجه و اقبال فرهیختگان قرار گرفت و توانست در هجدهمین دوره انتخاب کتاب سال خراسان رضوی نظر هیئت داوران را جلب کند و به عنوان اثر برگزیده در بخش جهاد تبیین انتخاب شود.

وی افزود: در گام دوم هم به تأیید سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش رسید و مجوز ورود به فضای آموزشگاه‌های کشور را گرفت. که امیدوارم در گام‌های بعدی بتواند رسالت تبیین‌گری و نگرش سازی خویش را به شایستگی به فرجام رساند.

حجت الاسلام پیشقدم گفت: در پایان از همه کسانی که در آفرینش، ارزیابی، ویراستاری و نشر این کتاب نقش داشتند کمال تشکر و قدردانی را دارم و عاجزانه درخواست می‌کنم از همه فرهیختگان و پژهشگران که با ارائه پیشنهادات و انتقادات سازنده ما را مورد لطف و محبت خویش قرار دهند.