تقابل حفاظت از میراث فرهنگی و توسعه گردشگری در بافت تاریخی یزد

یزد - مردم یزد در حالی ششمین سالگرد جهانی شدن بافت تاریخی یزد را به شادی نشسته‌اند که از این ثبت جهانی، دستاوردی عاید بافت تاریخی و ساکنان آن نشده است.

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها - سمیه گلابگیریان: عده‌ای ایجاد مراکز گردشگری در بافت تاریخی یزد را برنتابیده و آن را آسیبی جدی به عرصه ثبت شده و آثار تاریخی موجود در آن می‌دانند اما عده‌ای دیگر عقیده دارند این بافت در وضعیت فعلی بدون توسعه گردشگری رونقی نخواهد یافت.

میراث فرهنگی و گردشگری اجزای مهمی در روند پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد و حفظ اصالت و هویت آن به شمار می‌روند. توسعه گردشگری نیز گامی مؤثر در مسیر تحقق این مهم یعنی حفاظت از این بناهای ارزشمند تاریخی و معماری سنتی است اما گاهی همین گردشگری بلای جان معماری سنتی می‌شود.

توسعه گردشگری با صدور مجوزهای بی‌رویه سرمایه گذاری مراکز خدمات گردشگری، بدون توجه به زیرساخت‌های مورد نیاز، تراکم جمعیتی در بافت تاریخی و احتمال انفجار آن را نزدیک کرده است.

در این میان ساکنان بافت تاریخی نیز به دنبال روزنه امیدی برای بهره مندی از ظرفیت‌های جهانی شدن هستند و بعضی عقیده دارند تا زمانی که رونق اقتصادی ناشی از توسعه گردشگری برای ساکنان و مالکان ملموس نباشد، حفاظت از میراث فرهنگی به صورت مردمی دنبال نخواهد شد.

دست‌های بسته دولت برای تخصیص اعتبارات ویژه به بافت تاریخی در شرایطی که وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در بین 24 وزارتخانه کمترین اعتبار را دارد باعث شده که مردم بهترین تکیه‌گاه برای حفاظت از بافت تاریخی باشند و با احساس تعلق به این بافت ارزشمند برای حفاظت از آن بکوشند اما این در شرایطی فراهم می‌شود که گردشگری رونق اقتصادی را در این شرایط تورمی به بافت هدیه دهد.

انتقاد از توسعه گردشگری بدون توجه به حفاظت و برعکس

انتقادهای زیادی درباره ورود به بافت تاریخی با ایجاد مراکز اقامتی و گردشگری دخل و تصرف در بناهای تاریخی و حتی هویت معماری آن شده و عده‌ای دیگر عقیده دارند اگر این زیرساخت‌ها تأمین نشود گردشگری به بافت تاریخی یزد روی خوش نشان نخواهد داد از سوی دیگر گردشگری در صورتی رونق پیدا می‌کند که بافت تاریخی اصالت و هویت خود را حفظ کند. بناهای تاریخی، مردم، معماری سنتی و صنعت گردشگری از اجزای مهم برای بهترین بهره‌برداری از ثبت جهانی شهر یزد در فهرست جهانی یونسکو به شمار می‌روند و اگر پای هر کدام بلنگد دیگری جبران مافات نخواهد کرد و چرخ صنعت گردشگری در بافت تاریخی برای توسعه استان نخواهد چرخید.

استفاده از ظرفیت مجامع بین‌المللی برای معرفی یزد

مدیر گردشگری وزارت میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان یزد عقیده دارد بر اساس پژوهش‌ها جهانی شدن تأثیری زیادی بر رونق گردشگری ندارد، ادامه داد: اما این فرصت را برای حضور در مجامع بین المللی و معرفی هر چه بیشتر یزد به جهانیان فراهم می‌کند و بهره برداری از این ظرفیت در گروه برنامه مدیران استان است.

سیدمصطفی فاطمی گفت: تضادی بین حفاظت از معماری سنتی و سازه‌های تاریخی در کنار توسعه گردشگری وجود ندارد و هیچ یک آسیبی را متوجه دیگری نمی‌کنند و ساکنان بافت تاریخی می‌توانند در هر دو مورد نقش آفرینی کنند. مهم‌ترین دستاورد ثبت جهانی یزد، ایجاد احساس هویت برای ساکنان بافت تاریخی و به دنبال آن افزایش مشارکت آنها برای حفاظت از بناهای بافت تاریخی است

وی ادامه داد: مهم‌ترین دستاورد ثبت جهانی یزد، ایجاد احساس هویت برای ساکنان بافت تاریخی و به دنبال آن افزایش مشارکت آنها برای حفاظت از بناهای بافت تاریخی بود به طوری که بیشترین تعدادهای مجوزهای مرمت در سال‌های اخیر بعد از جهانی شدن رخ داده در حالی که در گذشته بسیاری از مالکان بافت تاریخی علاقه‌ای به سکونت در این بافت و رسیدگی به املاک خود نداشتند اما با ایجاد ارزش افزوده املاک در بافت تاریخی، برای بسیاری جذابیت پیدا کرد.

ارتباط ثبت جهانی و افزایش گردشگر

فاطمی گفت: بافت تاریخی یزد بافتی پیوسته، متراکم و زنده است و هویت و اصالت آن به شهروندانی است که در آن زندگی می‌کنند و بر این اساس به عنوان بازویی توانمند برای جلوگیری از تخریب آثار در کنار دولت محسوب می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه ممکن است توسعه گردشگری در بافت تاریخی و حفاظت از بناهای آن را تحت تأثیر مثبت قرار دهد، ادامه داد: شاید گردشگری و ثبت جهانی ارتباط مستقیمی در حوزه افزایش گردشگر نداشته باشند اما زمانی که گردشگر کمتری وارد بافت تاریخی یزد می‌شود، درخواست‌های مرمت نیز کاهش می‌یابد.

نقش دولت در حمایت از بافت تاریخی

از سوی دیگر عده‌ای عقیده دارند با توجه به شرایط حاکم بر سیاست‌های خارجی و اقتصاد داخلی، بافت تاریخی منافع زیادی از رونق اقتصادی ناشی از جهانی شدن، نداشته است اما دولت می‌تواند با اقدامات حمایتی برای این ثبت جهانی منحصر به فرد برای کشورمان از ساکنان بافت تاریخی حمایت کند و سرمایه گذاریی‌های که انجام می‌گیرد را حفظ کند.

از این رو با توجه به نگرانی‌هایی که درباره کاهش سرمایه‌گذاری در بافت تاریخی وجود دارد، دولت می‌تواند با تخصیص اعتبارات ویژه برای بافت تاریخی یزد، منابع مورد نیاز برای حفاظت از میراث را تأمین کند تا در شرایط مناسب، فرصت جذب گردشگران به ویژه گردشگران خارجی را از دست ندهد.