توسعه صنایع در کشور بر محور سلایق شخصی کارخانه‌داران بود / اولویت تبدیل اسناد آمایش سرزمین به برنامه های اجرایی
رئیس موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی گفت: ایران به لحاظ محدوده‌های جغرافیایی، شرایط اقلیمی، مرزهای آبی و خا کی و ناهمواریهای گسترده دارای شرایط متنوعی است؛ بنابراین هر منطقه توانمندیهای خاص خود را دارد.
احمد تشکینی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به اینکه، استانهای تهران، اصفهان، قم و قزوین ظرفیت صنعتی ویژه‌ای دارند؛ گفت: برخی استانها کشاورزی پایه‌اند مثل آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان جنوبی، خراسان شمالی و زنجان، برخی معدنیاند مثل خراسان رضوی، اصفهان و آذربایجان غربی، کرمان، سمنان، یزد و مرکزی و برخی دیگر جنبه‌های تجاری قوی دارند مثل البرز، بوشهر، خوزستان و هرمزگان. به همین دلیل همه استانهای کشور الزاما نباید توسعه صنعتی به مفهوم توسعه کارخانهای داشته باشند، استانهای معدنی میبایست زنجیره معدن و صنایع معدنی توسعه یابد و در استانهایی که کشاورزی پایه‌اند باید صنایع تبدیلی غذایی رشد کند. به‌عنوان مثال عمده صنایع استان تهران شامل صنایع تولید محصولات فلزی فابریکی بجز ماشین آلات و تجهیزات با سهم حدودا 13 درصدی، صنایع تولید ماشین آلات و تجهیزات طبقه بندی نشده در جای دیگر با سهم حدودا 11 درصدی، تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی با سهم 10 درصدی و صنایع غذایی و آشامیدنی و صنایع تولید سایر محصولات کانی غیرفلزی با سهم حدودا 8 درصدی میباشند.
این اقتصاددان افزود: راهبردهای آمایش سرزمین براساس اولویت بندیها، نقش پذیری و قابلیت سنجی هر یک از مناطق، محصولات مشخص مناسب برای هر منطقه را معین میکند. در ادبیات جغرافیایی ایران، طی 50 سال گذشته مفاهیم، روشها و اصول جغرافیای انسانی، اغلب به شکلی بدون انسجام مطرح شده و جغرافیای اجتماعی و فرهنگی نیز بسیار جسته و گریخته بیان شده و نه تنها در برنامه‌ریزیهای کشور، بلکه در فضای آکادمیک کشور نیز جای خالی آن بسیار محسوس است. اکنون با گذشت 6 برنامه توسعه پس از انقلاب که نگاهی بخشی به توسعه داشته‌اند، نیاز به برنامه‌ریزی فضایی و منطقهای ضروری بنظر می‌رسد. به اعتقاد من توجه به آمایش برای اقتصاد ایران فعلی نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است. در بسیاری کشورهای نیز نیاز به برنامه‌ریزی فضایی و منطقهای زمانی احساس شد که رشد و توسعه بخشی موجب عدم توازن در مناطق مختلف شد؛ از اینرو جهت متوازن و متعادل‌سازی توسعه مناطق مختلف، رویکرد آمایش بسیار راهگشا و کمک‌کننده است.
تشکینی تاکید کرد توسعه صنایع در ایران، عموماً بر محور سلایق شخصی کارآفرینان و کارخانه‌داران، نیازهای شهری و منطقهای، سیاستگذاری‌های بالا به پایین اعلامی، ملاحظات قدرت و متغیرهای بیرونی اتفاق افتاده است. نکته مشترک در میان همه این نگاه‌ها، فقدان نظامی جامع و هدفمند است که ابعاد مختلف را در نظر گرفته و بر آن مبنا، توسعه برخی صنایع را تشویق نموده، برخی دیگر را نامرجح دانسته و بعضی را منع کند. از همین رو است که سال‌ها کارشناسان حوزه محیط زیست، ایجاد برخی صنایع آب‌بر در فلات مرکزی ایران را تصمیمی نادرست و در پی دارنده عواقب جبران ناپذیر زیست‌محیطی برای منطقه و کشور می‌دانند. به همین دلیل در سال‌های اخیر، توجه به مباحث آمایش سرزمین در دستور کار سیاستگذاران قرار گرفته و در سال 1399، سازمان برنامه و بودجه از سند آمایش سرزمین برای تمامی استانها و شهرهای کشور رونمایی کرد.
وی در ادامه گفت: این سند، دربردارنده ابعاد مختلف آمایش سرزمینی است که یکی از بعدهای کلی آن، مباحث مرتبط با بخش صنعت، معدن و تجارت است. علی‌رغم تدوین اسناد، تبدیل آن به برنامه اجرایی برای هر شهر و استان و مبتنی بر بخش صنعت، کشاورزی یا خدمات، نیازمند تدقیق و ارائه برنامه‌های عملیاتی بوده و لازم است هر یک از وزارتخانه‌های بخشی و زیرمجموعه‌های آنها بر اساس کلیات سند مذکور، شیوه‌های پیاده‌سازی و اجرا نمودن الزامات مرتبط با بخش خود را احصاء نمایند.
رئیس مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی در رابطه با توجه به محیط زیست در طرح آمایش گفت: یکی از موضوعات مهم بحث آمایش توجه به ملاحظات زیست محیطی است؛ در واقع هدف اساسی آمایش سرزمین حداقل تا آنجا که به مدیریت محیط زیست مربوط می‌شود توسعه مناطق و روابط متقابل درونی و برونی آنها استفاده معقول از منابع انسان ساخت و غیرساخته یا محیط زیست طبیعی، ترمیم و تقویت محیط زیست با استفاده از روش ها و تکنیک های مناسب است. توجه به برنامه ریزی منطقه ای در ایران نیز همزمان با شروع آن در فرانسه و بعد از جنگ جهانی دوم و تقریبا با اهدافی مشابه آغاز شد. در توجه به تعریف ظرفیتهای هر استان شهرستان معیارهایی مانند میزان آببری صنایع، ملاحظات زیست محیطی و آلایندگی و... مدنظر قرار گرفته است.