تولید هر پلان فیلم و سریال در این دوران خطیر چه توجیهی دارد؟
امیر اثباتی در نوشتاری با عنوان "فقط "او" مسئول نیست؛ "ما" هم مسئولیم" تاکید کرده است که "شرایط را عادی جلوه ندهیم. تولید هر پلان یک فیلم یا یک سریال در این دوره خطیر، بازی کردن با جان نه یک نفر که به خطر انداختن زندگی افراد بسیاری است."
این هنرمند سینما در این نوشتار که در اختیار ایسنا گذاشته آورده است: «متأسفانه انگار هنوز عمق فاجعه را درنیافته‌ایم؛ نه مدیران و مسئولان در سطح کلان اداره کشور، که کمابیش در اقدامات قاطع و قرنطینه فوری و همه‌جانبه مناطق و مجامع پرخطر در تردیدند و نه بسیاری از مردم که با بی‌احتیاطی به رفتارهای عادی و روزمره خود ادامه می‌دهند و مثلا برای گذراندن تعطیلات در شهرهای شمالی، شال و کلاه می‌کنند.
لابد یک‌جایی در ته ذهن ما این تصور واهی و امید بی‌مورد وجود دارد که "بعیده من هم گرفتار و قربانی بشم. فعلا که طوریم نیست. بعدش هم خدا بزرگه". به همین سادگی.
به جای برخورد جدی و مسئولانه با این پدیده فراگیر و مهلک که جهان را گرفتار کرده وهر روز اوضاع وخیم‌تر می‌شود، - لابد به عنوان یک واکنش عصبی و روانی دفاعی - علاوه بر انکار ضمنی و عملی شدت خطر و عمق فاجعه، موضوع را با شوخی و خنده برگزار می‌کنیم. هر روز به جوک‌های جدید می‌خندیم و برای هم می‌فرستیم و دلمان خوش است به رقصیدن این و آن در این‌جا و آن‌جا. رئیس‌جمهور هم به سازمان صدا و سیما توصیه می‌کند از تولید برنامه‌های شادی‌آور غفلت نکند!
ما، همه ما که این‌گونه رفتار می‌کنیم کمابیش از تعهد به وظایف و مسئولیت‌های فردی، اجتماعی و اخلاقی خود طفره می‌رویم.
*
تولید هر پلان از یک فیلم یا سریال مستلزم تجمع و حضور تنگاتنگ عده زیادی از افراد است؛ به‌طور متوسط چهل‌پنجاه نفر و در مواردی - مثلا یک فیلم تاریخی - چندصدنفر، در یک محیط کوچک، گاهی در حد یک اتاق از یک خانه و گاه در فضای باز اما محدود، درهم می‌لولند و هرکسی وظیفه خاصی را به عهده دارد و انجام می‌دهد. طبیعت و اقتضای این محیط کاری با اغلب توصیه‌های بهداشتی و مراقبت‌های پیشگیرانه‌ای که این‌روزها به دلیل خطر انتشار ویروس کرونا توصیه می‌شود، سازگار نیست و اساسا و عملا نمی‌شود توقع داشت که رعایت شوند. امکان‌پذیر نیست.
شرایط واقعی کارکردن در این محیط، از ارتباط نزدیک مسئول لباس با بازیگران تا دست‌به‌دست شدن ابزار و وسایل مختلف میان گروه فیلمبرداری، از تماس مستقیم چهره‌پردازان با بازیگران تا جابه‌جایی مکرر اشیاء و لوازم صحنه توسط دستیاران صحنه، از گفت‌وگوی کارگردان و فیلمبردار و بازیگران در فاصله نزدیک با هم تا خوردن غذا و چای و... همه و همه این محیط را بسیار مستعد انتقال ویروس از یک یا چند نفر به یک یا چند نفر دیگر از اعضای گروه و بعد اعضای خانواده و... می‌کند. فرض کنیم که همه از ماسک استفاده کنند، بازیگران و هنروران مقابل دوربین چه کنند؟ فرض کنیم همه از دستکش استفاده کنند با لزوم رعایت دست‌کم یک و نیم متر فاصله امن چه کنند؟
ضریب خطر و ریسک انتقال ویروس در محیط فیلمبرداری بسیار زیاد است. این واقعیت مسلم را انکار نکنیم.
به دلیل تعداد جمعیت فعال و حاضر در صحنه فیلمبرداری، ابعاد گسترش و انتقال تصاعدی ویروس و بیماری کاملا قابل توجه است. این واقعیت مبتنی بر ریاضیات و قانون احتمالات را انکار نکنیم.
اگر نگوییم بی‌تأثیر بودن، کم‌اثر بودن رعایت اصول بهداشتی در شرایط و محیط فیلمبرداری را بپذیریم و دلمان را خوش نکنیم به چند اقدام عمومی و عادی و حتی کارهای نمایشی مثل آوردن آمبولانس و پزشک به صحنه فیلمبرداری. فراموش نکنیم که کارشناسان چه‌قدر بر پنهان بودن یک تا چهارده روزه ویروس در بدن افراد تأکید کرده اند. این ویروس خطرناک‌تر و موذی‌تر از آن است که با روش‌ها و سلاح‌های معمولی و عادی دست از سر انسان بردارد.
شرایط را عادی جلوه ندهیم. تولید هر پلان یک فیلم یا یک سریال در این دوره خطیر، بازی کردن با جان نه یک نفر که به خطر انداختن زندگی افراد بسیاری است.
*
تولید فیلم و سریال - یا اتمام آن اگر تولیدش پیش از شیوع بیماری شروع شده باشد - در شرایطی چنین خطرناک و غیرعادی و به هر قیمتی، حتی به قیمت جان یک یا چند انسان یا افزایش ضریب خطر انتقال بیشتر آن، واقعا چه توجیهی دارد؟ چه‌قدر غیرقابل جبران است؟
این همه فیلم در نوبت اکرانند و به نمایش در نیامده‌اند، حالا اگر برای تولید فیلم دیگری که باید بعدا در صف اکران منتظر بماند، قدری تأخیر شود چه فاجعه غیرقابل جبرانی رخ می‌دهد؟ این همه اصرار و شتاب برای چیست؟
مسئولان سازمان صدا و سیما گمان می‌کنند اگر به جای تولید وپخش چند سریال دیگر با استفاده از شیوه معمول پخش چندباره سریال‌های آماده جدید و قدیم برای آنتن پرطرفدارشان خوراک جور کنند، کسی اعتراض می‌کند؟ یا در این توهم هستند که با به سرانجام رساندن و پخش به‌موقع تولیداتشان، حتی به قیمت اضطراب مدام عوامل سازنده سریال‌ها از ابتلا به بیماری کرونا و حتی در ازای جان ناقابل چند نفر از آنان، مورد تشویق ملت قرار می‌گیرند؟
بیشترین تعداد پروژه‌های در دست تولید به سریال‌های تلویزیونی تعلق دارد. متأسفانه عموما یا اگر احتیاط به خرج بدهم در برخی موارد به دلیل بدحسابی مدیران مالی سازمان مذکور و در نتیجه تهیه‌کنندگان پروژه‌ها، عوامل تولید ماه‌هاست دستمزدی دریافت نکرده‌اند و با امید به دریافت دست‌کم بخشی از طلبشان در این وقت سال، به نحوی مجبور و ناچار به ادامه کارو تحمل این شرایط خطرناک شده‌اند.
کسب و کارهای بسیاری در این وضعیت آسیب دیده‌اند، متوقف و متضرر شده‌اند. چاره‌ای نیست جز تحمل شرایط وخسارت‌ها که البته در زمان مناسب باید در حد امکان و منصفانه و عادلانه جبران شوند (ماده 229 قانون مدنی متناسب با این شرایط تدوین شده است). کسب درآمد، حتی در حداقل لازم، برای بسیاری از افراد در سطوح مختلف دشوار یا غیرممکن شده است. واضح است که مسئولیت انسانی و وظیفه شهروندی در یک جامعه مدنی حکم می‌کند این شرایط را در برابرافزایش احتمال زنده ماندن و قربانی ویروس کرونا نشدن خود و دیگران، تاب بیاوریم؛ هرچند به سختی.
*
مسئولیت اخلاقی، فردی، اجتماعی و برخورد عاقلانه، سنجیده و متضمن منافع همگانی که در برگیرنده منافع تک‌تک افراد جامعه نیز است در حلقه‌هایی از یک زنجیره توزیع می‌شود. هریک از این اجزا متناسب با موقعیت و جایگاهشان به نحوی باید احساس مسئولیت و انجام وظیفه کنند. در ارتباط با شرایط مخاطره‌آمیز تولید پروژه‌های سینمایی و تلویزیونی در این روزهای ملتهب و بحرانی می‌توان بار مسئولیت را به ترتیب زیر تقسیم کرد:
1. رئیس سازمان صدا و سیما
سریال‌های تلویزیونی بیشترین سهم را از تولیدات جاری دارند. تهیه‌کنندگان به سفارش این سازمان متعهد تولید شده‌اند و عواملی را به‌کار گرفته‌اند. در شرایطی که خطر ابتلای بیماری کرونا هریک از این عوامل را تهدید می‌کند و احتمال می‌رود موجب گسترش فزاینده آن شود، مسئولیت پیشگیری از بیماری و حفظ جان تک‌تک افراد شاغل در پروژه‌ها و جلوگیری از انتقال ویروس به دیگران مستقیما با رئیس سازمان صدا و سیما است و باید از طریق مدیران ارشد این سازمان اقدامات لازم را برای توقف موقت پروژه‌ها به عمل آورد.
2. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (و رئیس سازمان سینمایی)
اگر چه تعداد فیلم‌های سینمایی و سریال‌های ساخته شده برای نمایش خانگی که در جریان تولید هستند بسیار اندک است اما هر یک می‌تواند زمینه‌ساز شیوع گسترده بیماری باشد. در صورت وقوع چنین پیش‌آمدی مسئولیت آن مستقیما به عهده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و در مرتبه بعد، رئیس سازمان سینمایی است. از سوی دیگر به دلیل آنکه سریال‌های تلویزیونی با حضورتعداد زیادی از نیروهای انسانی شاغل در حوزه سینما ساخته می‌شود که کارمند سازمان صدا و سیما نیستند و در واقع زیرمجموعه مدیریت این وزارتخانه به‌شمارمی‌روند، در قبال حفظ سلامتی ایشان نیز غیرمستقیم مسئولیت دارند و لازم است از طریق ارتباط با رئیس سازمان صدا و سیما و یا به هر ترتیب مقتضی دیگر هشدارهای لازم را بدهند.
3. مدیر عامل و رئیس هیئت‌مدیره خانه سینما
خانه سینما نهادی غیر دولتی است که به نمایندگی از اهالی سینما وظیفه دارد حافظ منافع و حقوق مادی و معنوی ایشان باشد. چه حقی برای این اعضاء و اساسا برای هر انسان مهم‌تر از حق حیات و زنده‌ماندن؟ تشکیل هرچند با تأخیر کارگروه مدیرت بحران بیماری کرونا ضروری‌ترین اقدامی بود که در این شرایط از خانه سینما انتظار می‌رفت. با توجه به وظایف مدیران خانه سینما در قبال اعضا - واکنون مراقبت از جان تک‌تک آنان - لازم است با درک وخامت شرایط و خطراتی که جان اعضا را در محیط کار تهدید می‌کند، و البته به دلیل فقدان ابزارهای لازم برای ضمانت اجرای رهنمودها و هشدارهایش، از طریق همین کارگروه با پشتوانه افکار عمومی قاطعانه تلاش کند پروژه‌ها موقتا متوقف شوند و درعین حال با تمهیدات لازم از فشارها و خسارت‌های مالی اعضا - اعم از تهیه‌کنندگان و عوامل کارگزار - بکاهد.
4. تهیه‌کنندگان
فارغ از اینکه یک فیلم در بخش خصوصی ساخته شود یا به سفارش یک نهاد دولتی یا صدا و سیما یا... عامل اصلی راه‌اندازی و حرکت، و در صورت لزوم، توقف هر پروژه‌ای - اعم از سینمایی یا تلویزیونی - تهیه‌کننده آن است. مشکلات مالی و گرفتاری‌های حقوقی تهیه‌کنندگان کاملا قابل فهم است. ولی این مسائل به هیچ‌عنوان توجیهی برای رها کردن گروهی - گاه بسیار پرشمار - از افراد متخصص و حتی مردم عادی که به عنوان هنرور یا در مشاغل فرعی‌تر در پروژه‌ها حضور دارند، در شرایط بی‌دفاع وخطرناک نیست. خسارت‌های مالی از نظر حقوقی قابل بررسی و چاره‌اندیشی و احتمالا تا حدود زیادی جبران‌پذیر است. هیچ تهیه‌کننده‌ای حق ندارد با جان آدم‌ها برای انجام تعهدات خود و جلوگیری از ضرر و زیان احتمالی یا قطعی‌اش قمار کند. اصرار به تداوم تولید در شرایط پرمخاطره با انجام کارهای نمایشی وکم‌اثر یا درواقع بی‌اثر به عنوان اقدامات بهداشتی و پیشگیرانه، تهیه‌کننده را از مسئولیتی که بر دوش دارد مبرا نمی‌کند.
5. عوامل اصلی تولید
در شرایطی، مثل این روزها که خطر همه اعضای گروه تولید را تهدید می‌کند، کارگردانان، بازیگران، فیلمبرداران، طراحان، چهره‌پردازان، صدابرداران، مدیران تولید، برنامه‌ریزان و مسئولان جلوه‌های ویژه میدانینسبت به بقیه عوامل حاضر در صحنه‌های فیلمبرداری نقش و جایگاه مؤثرتری برای التزام تهیه‌کنندگان به تجدیدنظر در روند تولید دارند. امیدوارم ارقام دستمزد یا نگرانی از برخوردهای تلافی‌جویانه آتی، ایشان را آن‌قدر محافظه‌کار نکند که مسئولیت خود را نسبت به همکاران دیگرشان فراموش کنند.
6. دستیاران و...
بقیه عوامل تولید، دستیاران وهنروران و... تا کارکنان خدمات هم به سهم خود مسئولیت دارند که به بهانه نیاز مالی و خرج خانواده تسلیم شرایط خطرآفرین برای خود و دیگران نشوند؛ هرچند این نیاز، واقعی و به دلیل پایین بودن میزان دستمزد این گروه از همکاران کاملا قابل درک است.
انتقال ویروس فقط یک فرد را مبتلا نمی‌کند؛ می‌تواند عامل سرایت به یک یا چند همکار، شهروند یا اعضای خانواده همان فرد هم باشد. در اثر این‌گونه سهل‌انگاری‌ها ممکن است یک فرد حتی مبتلا شود اما جان سالم به در ببرد ولی کسی که به واسطه او مبتلا و قربانی شده چه؟ این اتفاق در حکم مشارکت در قتل غیرعمد نیست؟!!! حتما این میزان صراحت برای تبیین وضعیتی که درآن به سر می‌بریم، اغراق‌آمیز به نظر می‌سد اما در اصل ماجرا تغییری نمی‌دهد. مسئولیت اخلاقی ما را یادآوری می‌کند؛ ازبالاترین مقام‌های مسئول تا پایین‌ترین حلقه‌های این زنجیر به هم پیوسته.
تداوم حضور و همکاری در چنین موقعیتی که می‌تواند موجب گسترش خطر برای خیل دیگران شود مصداق مشخص بی‌مسئولیتی است. کار روزانه نانوایان را، مشروط به رعایت واقعی و دقیق اصول بهداشتی، همه می‌فهمیم ولازم و ناگزیر می‌دانیم اما ضرورت تولید یک سریال مناسبتی یا غیر مناسبتی، یک فیلم سینمایی بی‌ارزش یا ارزشمند، در این شرایط و به قیمت جان انسان‌ها، حتی یک انسان، به هیچ‌وجه توجیهی ندارد.
مسئولیت‌های اجتماعی، فردی و اخلاقی خود را فراموش نکنیم. ما همه در این شرایط مسئولیم.»
انتهای پیام