تیر آخر به روابط تهران - بروکسل؟

در ادامه تنش ها بین تهران و بروکسل بر سر ناآرامی ها در داخل ایران، وزیر خارجه آلمان اعلام کرد: «ما و اتحادیه اروپا در حال بررسی معرفی سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی هستیم.»

آنالنا بائربوک، وزیر خارجه آلمان در مصاحبه با شبکه تلویزیونی ARD توضیح داد: «کشورش و اتحادیه اروپا در حال بررسی هستند که آیا سپاه پاسداران را به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی کنند یا خیر.» به گزارش «انتخاب»، آنالنا بائربوک در مصاحبه با شبکه تلویزیونی آ. اِر. د گفت: «هفته گذشته روشن کردم که ما بسته دیگری از تحریم‌ها را به اجرا خواهیم گذاشت، و اینکه بررسی کنیم چطور می‌توانیم سپاه پاسداران را به عنوان سازمانی تروریستی معرفی کنیم.» آلمان هفته گذشته اعلام کرده بود که فراتر از تحریم‌های اتحادیه اروپا، محدودیت‌های بیشتری در قبال ایران اعمال خواهد کرد. بائربوک همچنین گفت که در حال حاضر هیچ مذاکره ای بین ایران و غرب بر سر توافق هسته ای با تهران موسوم به «برجام» در جریان نیست. سپاه پاسداران در حال حاضر در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا قرار دارد.

اقدام اروپا غیرقانونی است

این سخنان آلمان با واکنش تهران مواجه شد و ناصر کنعانی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره اظهارات وزیر خارجه آلمان برای تحریم سپاه گفت: «این اظهارات در صورت مبادرت به چنین اقدامی، در ادامه اقدامات غیرسازنده و غیرمسوولانه این کشورها در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران و ناشی از ادامه رویکرد غلط اینها در ارتباط با دولت و ملت ایران است.» کنعانی تصریح کرد: «سپاه پاسداران نهاد نظامی رسمی جمهوری اسلامی ایران است و چنین اقدامی کاملا غیرقانونی است.» وی افزود: «امیدواریم هم دولت آلمان و هم دیگر دولت ها که در این زمینه احیانا قصد اقدامی دارند، به نتیجه اقدامات غیرسازنده خودشان توجه کنند و به صورت خاص منافع دوجانبه خودشان را قربانی مصالح سیاسی زودگذر و تصمیمات احساسی نکنند.»

بررسی اقدامات بیشتر

همزمان با اظهارات وزیر خارجه آلمان، سخنگوی دولت آلمان نیز با مطرح کردن اظهاراتی مداخله جویانه با اشاره به تحریم‌های اتحادیه اروپا، گفت این کشور اقدامات بیشتر علیه ایران را بررسی می‌کند. به گزارش «ایسنا»، خبرگزاری رویترز نوشت، سخنگوی دولت آلمان روز دوشنبه با مطرح کردن اظهاراتی مداخله جویانه درباره اتفاقات اخیر ایران گفت که آلمان «قویا»، آنچه «سرکوب خشونت بار معترضان توسط نیروهای امنیتی و سرکوب روزنامه نگاران» عنوان شده را محکوم می‌کند.

مقابله به مثل تهران

پیش‌تر وزیران خارجه اتحادیه اروپا 25 مهر ماه، تحریم‌هایی علیه پلیس امنیت اخلاقی ایران و سایر نهادها به بهانه نقض حقوق بشر در ارتباط با ناآرامی های اخیر تصویب کردند. تحریم‌های جدید علیه 11 ایرانی و چهار نهاد از جمله فرماندهی دفاع سایبری و همچنین عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات اعمال شد. این محدودیت‌ها شامل ممنوعیت سفر و مسدود شدن دارایی ها می‌شود. در همان زمان وزارت خارجه ایران اعلام کرد که به این تحریم‌ها پاسخ متقابل می‌دهند و در نهایت اوایل همین ماه بود که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان از تحریم 7 نهاد و 13 مقام انگلیسی از جمله شبکه های تلویزیونی ایران اینترنشنال و بی بی سی فارسی به جرم تشویق به ترور، خشونت و افراط گرایی خبر داد و گفت: «ظرف روزهای آتی نام چند نهاد و فرد از اتحادیه اروپا نیز در لیست تحریمی ایران قرار خواهد گرفت.»

اولین بار چه زمانی سپاه تحریم شد؟

اولین بار در فروردین ماه 1398 و یک سال پس از خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا از برجام بود که واشنگتن تحریم‌هایی را علیه سپاه اعمال کرد. در روز دوشنبه 19 فروردین 98، دولت آمریکا در اقدامی مغایر با هنجارهای بین‌المللی، نام «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را در فهرست گروه های تروریستی قرار داد. در واکنش به این اقدام، شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با محکومیت شدید اقدام غیرقانونی، خطرناک و نابخردانه رژیم ایالات‌متحده آمریکا در قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» در اقدامی متقابل اعلام کرد: «رژیم ایالات متحده آمریکا را دولت حامی تروریسم و فرماندهی مرکزی آمریکا موسوم به سنتکام و تمامی نیروهای وابسته به آن را گروه تروریستی می دانیم.»

تنش در روابط تهران و برلین

در این بین باید توجه داشت این اظهارات و اقدامات احتمالی دولت آلمان دو وجه دارد؛ نخست اینکه این حرف ها از سوی آلمان مطرح شده و آنهایی که روابط ایران و آلمان را در چند سال اخیر پیگیری می‌کنند می دانند که این روابط یکی از بدترین دوران خود را طی ماه‌های گذشته سپری می‌کند.

تاجایی که در اردیبهشت سال‌جاری انریکه مورا، هماهنگ کننده گفت وگوهای وین در جریان بازگشت از تهران در فرودگاه «فرانکفورت» آلمان بازداشت موقت شد؛ اقدامی که نشان‌دهنده آن بود که آلمان برای تشدید تنش بین دو کشور پیشران شده و پس از آن نیز اتحادیه اروپا به این سمت و سو کشیده شد. البته بخشی از اقدامات امروز برلین به سیاست‌های خانم آنالنا بائربوک، وزیر خارجه آلمان برمی گردد که رویکردهای فمنیستی دارد و با اولویت های بیشتری به مسائلی مانند حقوق‌بشر می پردازد. حتی مشاهده کردیم که در اتفاق های اخیر ایران، وزیر خارجه آلمان واکنش شدیدی نشان داد. در این راستا برخی نیز با نگاه بدبینانه به موضوع می‌نگرند و معتقدند که آمریکا این نقش را به وزیر آلمانی داده است.

ادراک راهبردی بروکسل

از جنبه دیگر اگر به موضوع تحریم‌های احتمالی علیه سپاه و به طور کلی اقدامات تنش زای اخیر اتحادیه اروپا در قبال تهران نگاهی بیندازیم، نقش این اتحادیه نیز جای بررسی دارد. درواقع اتحادیه اروپا به ادراک راهبردی از ایران دست یافته، مبنی بر اینکه بحران یا سرریز بحران به ایران را می‌تواند مدیریت کند. یعنی همان اروپایی که یک زمانی نگران موج پناهندگان، آوارگان و قاچاق مواد مخدر به کشورهایشان بودند و همچنین مدعی بودند که ایران می‌تواند داخل اروپا اقداماتی انجام دهد، دیگر نگران این مسائل نیستند. به زعم بروکسل، این مسائل امروز به نوعی مدیریت شده است. در بحث موازنه قدرت منطقه ای نیز اروپا احساس می‌کند بازیگران منطقه ای می‌توانند موازنه ایجاد کنند و چون این ادراک بین آنها شکل گرفته خیلی راحت تر از قبل تصمیم می‌گیرند.

تحریم سپاه، خواسته کیست؟

اگر بخواهیم درخواست آلمان و اتحادیه اروپا را برای معرفی سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی بررسی کنیم باید در نظر داشت که این بحث، یکی از خواسته های قدیمی اسرائیل است؛ آنها ابتدا تلاش داشتند شاخه سیاسی حزب الله تحریم شود که برخی پذیرفتند و برخی خیر و اکنون نیز سپاه را در دستورکار قرار داده اند و از اروپا چنین خواسته ای را مطرح کرده اند. بنابراین اگر کمی به عقب برگردیم خیلی دور از انتظار نبود که اتحادیه اروپا نیز اقدام به تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کند. آنها امروز مساله ناآرامی ها در ایران و بحث اوکراین را دستاویز تحریم‌های جدیدشان قرار داده اند.

آینده روابط ایران و اروپا و برجام

به اعتقاد برخی از کارشناسان، احتمال اینکه سپاه از سمت اروپا و آلمان تحریم شود، زیاد است؛ در صورتی که این اقدام عملی شود از یکسو قطعا شدت تنش بین تهران و بروکسل را تشدید می‌کند و از سوی دیگر فعلا برای موضوع هسته ای فضا ایجاد نخواهد شد تا مادامی که این روابط عادی شود. درواقع شاید این اظهارنظر وزیر خارجه آلمان مبنی بر اینکه در حال حاضر هیچ مذاکره ای بین ایران و غرب بر سر توافق هسته ای با تهران موسوم به «برجام» در جریان نیست خیلی بیراه نباشد؛ زیرا در موقعیت فعلی، اصلا شرایط مذاکره بین تهران و غرب وجود ندارد و کسی ملاحظه مذاکره را نمی کند. در نهایت به نظر می‌رسد که چشم انداز مذاکرات احیای برجام و حتی روابط ایران با غرب تا حد زیادی به روند آتی تحولات بستگی دارد.

• توافق برجامی ایران و تروئیکای اروپایی
• وزیرخارجه آلمان: زمانی برای از دست دادن درباره برجام نداریم
• بازگرداندن گزینه تحریم ایران به دستور کار اروپا؟
• تاکید آلمان بر لزوم انجام اقدامات لازم برای حفظ برجام
• دعوت موگرینی از ظریف برای گفت‌وگو درباره آشوب‌ها