جامعه ایران و حسرت توسعه

عصر ایران؛ سجاد بهزادی - بلاخره امروز رئیس دولت لایحه برنامه هفتم توسعه را به هیات رئیسه مجلس تقدیم کرد. قرار هست این لایحه با اولویت پیشرفت اقتصادی کشور ما را به توسعه نزدیک تر کند و حسرت توسعه را از ما بگیرد. همان حسرتی که بر دل بسیاری ماند که از این میهن رفتند و دیگرانی که همچنان مانده اند و برای رسیدن به آن تلاش می کنند.

به تازگی سخنانی کوتاه از عادل فردوسی پور منتشر شده است که بغض آلود حسرت می خورد و می‌گوید: "در 4 سال و نیم گذشته تنها یک بازی را گزارش کرده ام. راستش خیلی دلم تنگ شده. اما خب همه‌چیز را با هم نمی‌شود داشت و آدم یکسری اصولی دارد که باید به آنها پایبند باشد. ولی حسرت گزارش نکردن را قطعا، شدیدا می‌خورم."

عبارت" شدیدا حسرت می خورم" عادل فردوسی پور، در وضعیت فعلی جامعه ایران چیز عجیبی نیست. این عبارت برای بسیاری از ما عینیت دارد. به عنوان نمونه بسیاری از ما حسرت خورده توسعه نیافتگی کشور هستم و هربار که آفتاب غروب می کند در حسرت ندیدن یک اتفاق تازه، در تاریکی شب فرو می رویم.

توسعه منتظر هیچ ملت و دولتی نمی ماند و دنیای پیرامون ما امروز در ادامه مسیر توسعه یافتگی خود، با هوش مصنوعی روزگار را طی می کند، اما ما نمایش آن را بازی می کنیم. به قول عباس عبدی " توسعه‌نیافتگی یعنی این که پیشرفته‌ترین لپ تاپ مک بوک پرو را از آمریکا بخری بیاری اینجا با آن فیلم‌های کارتونی ببینی. یا بنز آخرین مدل را بخری و اینجا با آن آجُر جابجا کنی. مثل استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی زنانی که در خیابان هستند و خود را پوشیده هم نمی‌کنند."

در همین مقایسه تطبیقی توسعه نیافتگی ما با دیگر کشورها، روزانه موارد مختلفی می بینیم که حسرت آن به دل ما می ماند. توسعه یافتگی یعنی اینکه؛ فرودگاه استانبول در همسایگی ما، رکورد تعداد پرواز جهان را در یک روز می شکند. سازمان ایمنی ناوبری هوایی اروپا (یوروکنترل) اعلام کرد که تعداد پروازهای انجام‌شده توسط فرودگاه استانبول در روز یکشنبه به 1684 پرواز رسید که رکورد 1624 پرواز فرودگاه فرانکفورت در 11 سپتامبر 2019 را شکست.

توسعه یافتگی و مقایسه تطبیقی کشورها با هم یعنی اینکه گفته می شود "در کشورهایی مانند دانمارک از 373 شاخص توسعه 301 شاخص مثبت است؛ اما ایران تقریبا در نیمی از شاخص‌های توسعه وضعیت هشدارآمیز دارد و در سال 1401 معادل 12 رتبه کاهش جایگاه را نسبت به سال 1400 تجربه کرده است. عقبگرد ایران در شاخص‌های توسعه‌ای در شرایطی است که مطابق بررسی‌های انجام‌شده در منطقه، ترکمنستان 13 رتبه، قرقیزستان و عراق 12 رتبه، عربستان 11 رتبه و ارمنستان 9 رتبه ارتقا در شاخص‌های توسعه‌ای را تجربه کرده‌اند".

ما نه تنها به توسعه یافتگی نرسیده ایم و نه تنها در حال توسعه نیستیم؛ بلکه نشانه هایی هست که مدام به عقب تر می رویم.

توسعه نیافتگی وبه عقب رفتن توسعه در ایران یعنی اینکه گفته می شود " سرعت اینترنت موبایل ایران از توگو و مراکش کندتر است؛ اینترنت ثابت هم کندتر از آنگولا. رتبه یک تا پنج اینترنت موبایل در جهان در ماه مارس 2023 به ترتیب به امارات متحده عربی (181.79)، قطر (164.86)، نروژ (146.15)، کویت (136.75) و دانمارک (127.13) تعلق دارد. همچنین رتبه یک تا پنج اینترنت پهن‌باند ثابت در جهان به ترتیب سنگاپور (241.35) شیلی (223.21)، امارات متحده عربی (220.61)، چین (218.80)، هنگ کنگ (213.14) تعلق دارد."

وضعیت اینترنت در جهان، جنون آمیز متحول می شود و ما در کشورمان همچنان گرفتار فیلترینگ هستیم. یک نماینده مجلس به تازگی گفته است "گردش مالی فیلترینگ در ایران 40 تا 50هزار میلیارد تومان است."

نمونه های بیش تری هم هست که همگی نشان می دهد حتی همسایگان ما چگونه سودای توسعه در سر دارند و ما در حسرت توسعه مانده ایم. تازگی ها وزارت سرمایه‌گذاری عربستان تفاهمی به ارزش 5.6 میلیارد دلار (21 میلیارد ریال عربستان) با شرکت چینی «هیومن هورایزونز» متخصص در توسعه فناوری‌های خودروهای هوشمند و تولید خودروهای برقی برای انجام پروژه مشترک تحقیق، توسعه، ساخت و فروش خودرو امضا کرد.

موارد بسیار تلخ تری وجود دارد که از بیان آنها صرفنظر می کنم. اما چه باید کرد و حسرت توسعه جامعه ایران تا کجا پیش خواهد رفت؟ گفته می شود بر لایحه برنامه هفتم توسعه انتقادات زیادی وجود دارد؛ اما هدف نگارش این متن پرداختن به آن ایرادات نیست. قبل از این هم 6 لایحه توسعه توسط دولت های دیگر نوشته شده بود، اما ما همچنان با روح توسعه تعارض های جدی داریم.

برنامه توسعه ای که ما را بین المللی نکند مبنای پایداری نخواهد داشت. به قول دکتر سریع القلم "اصول توسعه‌یافتگی جهانی و جهان‌شمول‌اند." برنامه توسعه ای که نتواند طبقه متوسط جامعه را نجات دهد، هرگز سالهای روشنی را به ما نشان نخواهد داد.

توسعه یعنی اینکه طبقه متوسط جامعه میدان دار حوزه عمومی باشد و دغدغه نیازهای معیشتی نداشته باشد. این در حالی است که گفته می شود "خط فقر در تهران به 30 میلیون تومان رسیده است و با توجه به شرایط مسکن، اجاره، معیشت و تورم مشاهده می‌کنیم که قشر متوسط جامعه عملا به سمت حاشیه‌نشینی در تهران و یا شهرهای هم جوار سوق پیدا کرده و به همین علت ممکن است در آینده نه چندان دور شاهد مسائل اجتماعی و سیاسی متعدد باشیم."

یک روزی برنامه های هفتم، هشتم، نهم.... توسعه هم توسط دولت ها می آید و می رود؛ اما تنها دولت ها نیستند که یک کشور را از مسیر توسعه دور و یا به آن نزدیک می کنند. مادامی که ملت ها نیز، انسان های توسعه یافته ای نباشند هرگز از حسرت توسعه عبور نخواهیم کرد.

ما بیش از لایحه های توسعه، به انسان توسعه یافته نیاز داریم که روح پرسش گری دارد و کنشگر اجتماعی است و در برابر توسعه نیافتگی اعتراض و انتقاد می کند. به قول یکی از همکاران رسانه ای "انسان توسعه یافته قانونمند است و به قانون احترام می گذارد. در عین حال مرعوب مقامات اداری و حکومتی هم نمی شود. میداند که این مقامات تنها در سازمان مطبوع خود صاحب مقام هستند و در عرصه اجتماع همگی خدمتگزار شهروندان هستند."

انسان توسعه یافته در حسرت توسعه نمی ماند و برای رسیدن به آن، مدام فریاد می زند.

رشت تاریخی فقط میدان شهرداری و بازار نیست؛ اگر این بناهای تاریخی رشت را ندیده‌اید شاید دیگر نبینید / شهری که میراثی ندارد! (فیلم)

باورتان نمی‌شود چقدر محرک‌های محیطی، زندگی شما را تغییر می‌دهند / این عوامل نامرئی را بشناسید (فیلم)