جایگاه کنگره در نظام ریاستی آمریکا
تهران - ایرنا - ساختار قانونگذاری آمریکا تحت عنوان کنگره شامل مجالس سنا و نمایندگان است؛ مجالسی که در نظام ریاستی ایالات متحده، نقش قابل‌توجهی در تعدیل سیاست‌های کاخ سفید و کنترل رئیس‌جمهوری دارند.
تصمیم‌سازی‌های کنگره آمریکا در دو مجلس سنا و نمایندگان روی‌می‌دهد. مجلس نمایندگان که بخش پایینی در شاخه قانونگذاری حکومت آمریکا است، 435 کرسی دارد و انتخابات آن هر دو سال یک‌بار و در سال‌های زوج برگزار می‌شود. این انتخابات، وقتی در میانه یک دوره چهار ساله ریاست‌جمهوری (پس از گذشت دو سال از ریاست‌جمهوری هر رئیس‌جمهوری) برگزار شود، انتخابات میان‌دوره‌ای خوانده می‌شود. طول دوره نمایندگی در مجلس نمایندگان 4 سال است ولی نمایندگان ایالت‌های تک‌کرسی، به مدت دو سال مسئولیت نمایندگی را بر عهده می‌گیرند.
از طرفی مجلس سنا که بخش فوقانی شاخه قانونگذاری در حکومت آمریکا است، 100 کرسی دارد. انتخابات این کرسی‌ها به‌نحوی انجام می‌شود که مردم گروهی از ایالت‌ها هر دو سال یک‌بار برای انتخاب یک‌سوم کرسی‌ها، پای صندوق‌های رأی بروند. طول دوره خدمت سناتورها در مجلس سنای آمریکا 6 سال است.
در کل وظایف و اختیارات کنگره آمریکا عبارتند از قانونگذاری، تصویب بودجه دولت، اعلان جنگ، تصویب معاهدات خارجی، تأیید وزرای معرفی شده از سوی دولت، تأیید قضات دیوان عالی فدرال، استیضاح رئیس‌جمهوری و همچنین ابطال وتوی رئیس‌جمهوری.
قانونگذاری - هر ساله ممکن است صدها طرح و لایحه برای تصویب کنگره ارجاع شود، اما تنها تعدادی از آن‌ها تصویب می‌شود. روند تصمیم‌گیری برای تأیید یا رد هر یک از طرح‌ها و لوایح به صورت موازی در هر دو مجلس آغاز می‌شود. در ابتدا، لایحه مورد نظر متناسب با موضوع آن به یکی از کمیته‌های اصلی مجالس نمایندگان و سنا فرستاده می‌شود. اگر اعضاء در خصوص پیش‌نویس قانونی به نتیجه برسند و آن را تصویب کنند، به صحن مجلس فرستاده خواهد شد، درغیر این صورت به کمیته‌های فرعی، مسئولیت بررسی‌های بیشتر محول می‌شود.
کمیته‌های فرعی درصورت لزوم پیشنهادات جدید به لایحه می‌افزایند و آن را به کمیته اصلی بازمی‌گردانند. کمیته در این مرحله می‌تواند یا خود راسا تصویب نهایی لایحه را اعلام و آن را جهت امضاء برای رئیس جمهوری ارسال کند یا اینکه ممکن است بنا به درخواست نمایندگان یا ناکامی کمیته در اتخاذ تصمیم نهایی، لایحه را به صحن مجلس برگرداند. نمایندگان در زمان طرح لایحه در صحن می‌توانند پیشنهادات جدیدی به مصوبه کمیته اضافه یا بخش‌هایی از آن را حذف کنند. سرانجام لایحه قانونی در هر دو مجالس تهیه می‌شود.
اگر پیش‌نویس تهیه شده در مجلس نمایندگان و سنا یکسان باشد پس از تصویب شکل قانون بخود می‌گیرد و برای امضاء به کاخ سفید فرستاده می‌شود اما اگر میان آن‌ها اختلاف وجود داشته باشد، «کمیته کنفرانس» تشکیل می‌شود و اعضاء ارشد هر دو مجلس در این کمیته، در جهت یکدست شدن متن قانون اقدام می‌کنند. در این مرحله، پس از مذاکرات طولانی، مجالس از بخشی از نظرات خود عدول می‌کنند تا راه برای مصالحه میان نمایندگان و سناتورها فراهم شود. هر تصمیمی که کمیته کنفرانس اتخاذ کند، مورد تأیید و تصویب مجالس نمایندگان و سنا قرار خواهد گرفت و بدین ترتیب آخرین مرحله روند قانونگذاری به پایان می‌رسد. پس از آن، قانون برای تأیید یا وتو در اختیار رئیس‌جمهوری قرار می‌گیرد.
تصویب بودجه - تصویب بودجه و هزینه‌های عمومی از اختیارات انحصاری مجلس نمایندگان است. رئیس‌جمهوری موظف است هر ساله لایحه قانونی بودجه را در فوریه هر سال برای تصویب به مجلس نمایندگان ارسال نماید. این لایحه پس از بحث‌های طولانی در دولت از جانب دفتر مدیریت و بودجه که یکی از سازمان‌های مستقل ستاد ریاست جمهوری به‌شمار می‌آید، تهیه و نهایی می‌شود. مصوبه مجلس نمایندگان برای تأیید نهایی به سنا فرستاده می‌شود.
اعلان جنگ - قانون اساسی اعلان جنگ و اعزام سرباز به خارج از مرزها را بر عهده کنگره گذاشته‌است. رئیس‌جمهوری اگر چه فرمانده کل ارتش شناخته می‌شود و ریاست عالیه بر نیروهای مسلح را دارد، اما برای ورود کشور به جنگ باید مجوز کنگره را کسب کند. در برخی از مواقع رئیس‌جمهوری برای پیشبرد اهداف نظامی خود با مخالفت‌های کنگره روبرو می‌شود. تدوین‌کنندگان قانون اساسی با تقسیم اختیارات میان رئیس‌جمهوری به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح و کنگره به عنوان صادرکننده مجوز جنگ، تلاش کردند از تمرکز قوا در دست یک شخص یا یک نهاد جلوگیری به عمل آورند. اما واقعیت‌های سیاسی قرن بیستم و افزایش اختیارات ریاست جمهوری، به تدریج به کاهش نقش کنگره در اعلان جنگ منجر شد.
تصویب پیمان‌های خارجی - کلیه پیمان‌ها و قراردادهای دولت آمریکا با کشورها و سازمان‌های بین‌المللی باید به تصویب دو سوم اعضای سنا برسد. در حقیقت یکی از وظایف انحصاری سنا، تأیید قراردادهای خارجی است. در صورتی که سنا با پیوستن به قراردادی مخالفت ورزد، دولت نمی‌تواند از اجرای آن سر باز زند.
تأیید قضات دیوان عالی فدرال - همانند تأیید وزرای پیشنهادی در سنا، قضات دیوان عالی فدرال نیز باید رأی دو سوم اعضای سنا را کسب کنند. این افراد از بین قضات بلندپایه کشور انتخاب و از سوی رئیس‌جمهوری به سنا معرفی می‌شوند. قضات دیوان عالی فدرال باید همان روند تأیید وزرا را طی کنند و در کمیته تخصصی سنا حاضر شوند. در حقیقت، در نظام تفکیک قوای آمریکا، تنها برای انتخاب قضات دیوان عالی فدرال، هر سه قوا مشارکت دارند و به تصمیم‌گیری می‌پردازند.
تأیید مقامات دولتی - رئیس‌جمهوری پس از پیروزی در انتخابات، تیمی از مشاوران خود را تشکیل می‌دهد که ریاست وزارتخانه‌ها را بر عهده می‌گیرند. وی باید افراد مورد نظر خود را برای کسب نظر سناتورها به سنا معرفی کند. افراد معرفی شده باید در کمیته‌های تخصصی سنا حاضر شده و از خود دفاع کنند. پس از مذاکرات طولانی که اغلب تحت تأثیر مسائل سیاسی و حزبی قرار می‌گیرد، رای‌گیری در صحن مجلس سنا انجام می‌شود. در صورت رأی مثبت دو سوم سناتورها، فرد معرفی شده به عنوان وزیر تعیین می‌شود.
استیضاح - مجلس نمایندگان می‌تواند روند استیضاح رئیس‌جمهوری را کلید بزند و با اکثریت ساده بیش از 50 درصدی رأی به استیضاح رئیس جمهور بدهد. با این حال، در روند استیضاح رئیس‌جمهوری، مجلس نمایندگان تنها نقش دادستان را ایفاء می‌کند و پس از رأی به استیضاح، پرونده استیضاح رئیس‌جمهور به مجلس سنا می‌رود و این مجلس سنا است که در مقام قاضی یا هیئت منصفه در مورد برکناری یا برکناری رئیس‌جمهور تصمیم‌گیری می‌کند. در مورد سایر مقامات دولتی نیز رویه به همین صورت است و مجلس نمایندگان نمی‌تواند به تنهایی وزرا را عزل کند.
در برهه کنونی دموکرات‌ها اگرچه اکثریت مجلس نمایندگان را به‌دست گرفته‌اند و توانستند طی ماه‌های اخیر روند استیضاح «دونالد ترامپ» را شروع کنند اما آنان در نهایت ناکام ماندند چرا که افزون بر رای مجلس نمایندگان علیه ترامپ، این تصمیم مستلزم آرای دوسوم مجلس سنا نیز بود؛ مجلسی که اکثریت آن از طیف سیاسی حامی رئیس جمهوری‌اند.
آخرین انتخابات کنگره آمریکا (انتخابات میان‌دوره‌ای) به سال 2018 برمی‌گردد که در آن تمامی 435 کرسی مجلس نمایندگان کنگره به رأی گذاشته و رأی‌گیری برای انتخاب یک‌سوم کرسی‌های مجلس سنا (35 سناتور) هم هم‌زمان در برخی ایالت‌ها برگزار شد. در این انتخابات حزب دموکرات موفق شد با کسب بسیاری از کرسی‌های مجلس نمایندگان اکثریت را در این نهاد قانونگذاری به دست بگیرد اما سنا همچنان در دست حزب جمهوریخواه باقی ماند.
*س_برچسب‌ها_س* *س_پرونده خبری_س*