جدال اعضای شورای امنیت با آمریکا بر سر مکانیسم ماشه

به گزارش خبرنگار ایرنا، جدالی بی سابقه در میان اعضای شورای امنیت و آمریکا درباره بازگرداندن تحریم‌های ایران برپا شده است. تا کنون سابقه نداشته که اعضای شورای امنیت با صراحت و به اتفاق با یکی از تصمیم‌های آمریکا مخالفت کنند. اما اکنون این اتفاق رخ داده است.

دولت ترامپ طی ماههای اخیر تلاش زیادی برای مقابله با ملت ایران در دستور کار قرار داد بعد از اعاده تحریم‌های هسته‌ای ایران و اعمال تقریبا هر نوع تحریم قابل تصور بر علیه یک ملت، آمریکا تلاش کرد مانع از پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران در مهرماه آتی شود. اما شکست آمریکا در نشست اخیر شورای امنیت سازمان ملل و جلب تنها یک رای جمهوری دومینیکن از میان 15 عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد باعث نشد دولت آمریکا دست از یکه تازی‌ها و سیاست‌های خصمانه خود علیه ایران دست بردارد. در این چهارچوب آمریکای ترامپ با وجود اینکه اردیبهشت ماه 97 رسما از برجام خارج شده و قطعنامه 2231 شورای امنیت را نقض کرده است با ارائه تفسیری شاذ از قطعنامه شورای امنیت و برجام به دنبال بهره برداری از ظرفیتهای این توافق بین المللی برآمد. روز پنجشنبه پمپئو در نامه‌ای درخواست آمریکا برای اعاده تحریم‌های ایران ارائه کرد با این وجود این اقدام با واکنش سایر اعضای شورای امنیت مواجه شد.

کشورهای آلمان، بریتانیا و فرانسه تاکنون چندین بار از دونالد ترامپ خواسته‌اند که شعار اول آمریکا را رها کند و به چندجانبه‌گرایی و سازوکارهای تعریف شده در نهادهای متفاوت بین‌المللی به‌خصوص سازمان ملل متعهد شود. اقدام آمریکا برای فعال سازی مکانیسم ماشه، نابودی برجام و بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی پیشین علیه ایران عملا اروپایی‌ها را در موقعیت سختی قرار داده است. این رویکرد آمریکا، علاوه بر اینکه سه کشور اروپایی را در جبهه روسیه و چین قرار داده که هر دو مخالف موضع آمریکا هستند بلکه دارای این پیام است که اروپا حداقل با آمریکای ترامپ همراهی نخواهد کرد.

دولت آمریکا روز پنجشنبه 30 مرداد با ارائه نامه‌ای به رئیس شورای امنیت رسما از این شورا خواست که تمامی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را بازگرداند. آمریکا در این نامه ایران را به نقض اساسی تعهداتش در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) متهم کرده است. این نامه بر اساس برجام می‌تواند طی 30 روز به بازگشت خودکار تحریم های سازمان ملل علیه ایران منجر شود. با این حال، کارشناسان معتقدند دولت آمریکا مسیر پرپیچ‌وخم و دشواری پیش رو دارد.

پس از این اقدام آمریکا 13 عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد اعم از چهارعضو دائم و9عضو غیردائم به صراحت با فشارهای آمریکا برای بازگرداندن تحریم های ایران مخالفت کردند و آن را فاقد اعتبار دانستند.

آمریکا هرگز در طول تاریخ خود این‌چنین منزوی نشده بود. کارشناسان معتقدند که سیاست خارجی ترامپ و پمپئو هرج و مرج است و آمریکا باید بداند که نمی‌توان در توافقات بین‌المللی سلیقه‌ای عمل کرد و در بندهایی خود را عضو توافق دانست و در جاهایی خود را خارج کرد. ترامپ و پمپئو روشی در پیش گرفته‌اند که آمریکا را به قدرتی بی‌اعتبار و بی‌خاصیت و بی‌اثر تبدیل کند که تزویر ویژگی اساسی آن است. این امر اعتبار آمریکا را زیر سوال می‌برد و واشنگتن را منزوی می‌کند.

اعضای شورای امنیت چه می‌گویند

روسیه جزو سرسخت‌ترین مخالفان آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران است. پس از آنکه مایک پامپئو نامه آمریکا برای بازگشت تحریم‌ها را تحویل رئیس شورای امنیت داد «دیمیتری پولیانسکی»، معاون نماینده روسیه در سازمان ملل در توئیتر نوشت: «مثل اینکه 2 سیاره وجود دارند. یکی سیاره‌ای افسانه‌ای و مبتنی بر قانون جنگل که آمریکا در آن مجاز است بدون مجاب کردن دیگران هر کاری را که دلش می‌خواهد انجام دهد، توافق‌ها را نقض کرده و از آن‌ها خارج شود و باز هم به دنبال منفعت بردن از آن باشد؛ دوم، سیاره‌ای دیگر که بقیه دنیا در آن زندگی می‌کنند و در آن قانون بین‌المللی و دیپلماسی حاکم است.»

وزارت خارجه روسیه هم با صدور بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن درخواست واشنگتن برای بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران گفت مسکو بازگشت تحریم‌های ایران را پوچ و بی‌معنی می‌داند. بر این اساس، وزارت خارجه روسیه تاکید کرد آمریکا بعد از خروج از برجام، هیچ حق قانونی یا سیاسی برای ارائه درخواست بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را ندارد. مسکو همچنین از تهدید پمپئو درباره عواقب خطیر برای همکاری روسیه و چین با ایران، به شدت انتقاد کرد.

سخنگوی وزارت خارجه چین هم اقدام آمریکا را فاقد منطق و اساس حقوقی خواند و گفت: این اقدام آمریکا چیزی جز نمایشی سیاسی که توسط آمریکا طراحی شده نیست. این درخواست حمایت اعضای شورای امنیت را دریافت نخواهد کرد و جامعه بین‌المللی نیز آن را قبول نخواهند کرد. برجام که توسط قطعنامه 2231 تایید شده، از پشتوانه نیروی قوانین بین‌المللی برخوردار است. آمریکا در مه 2018 به صورت یکجانبه از برجام خارج شد و تحریم‌های یکجانبه غیرقانونی را علیه آن اعمال کرد. این نقض برجام و قطعنامه 2231 بود. آمریکا با خروج از برجام دیگر جزئی از طرفین برجام محسوب نمی‌شود و هیچ حقی برای درخواست فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم‌ها از شورای امنیت آنطور که در قطعنامه 2231 ذکر شده ندارد. طرفین برجام و اکثریت اعضای شورای امنیت بر این باورند که درخواست آمریکا هیچ مبنای حقوقی نداشته و مکانیسم ماشه فعال نشده است.

سه کشور اروپایی عضو برجام با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند که از اقدام آمریکا برای به کارگیری مکانیسم ماشه علیه ایران حمایت نمی‌کنند. در این بیانیه که یک نسخه آن در تارنمای وزارت امور خارجه انگلیس منتشر شد آمده، است: فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده (انگلیس) توقف مشارکت آمریکا از برجام را در تاریخ 8 «می» 2018 مد نظر قرار دادند موضع ما درباره اثربخشی درخواست آمریکا وفق قطعنامه 2231 به طور واضح به ریاست و اعضای شورای امنیت اعلام شده و ما نمی‌توانیم از این اقدام (آمریکا) که با تلاش‌های کنونی ما در خصوص حفظ برجام ناسازگار است حمایت کنیم.

در این نامه آمده است: تروئیکای اروپایی به حفظ فرآیندها و سازوکارهایی که اساس چندجانبه‌گرایی است پایبند هستند؛ بنابراین ما از تمام اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌خواهیم تا از هر اقدامی که باعث تعمیق اختلافات در شورا می‌شود و یا پیامدهای منفی جدی در پی دارد، پرهیز کنند.

جوسپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در خصوص این اقدام آمریکا تاکید کرد که واشینگتن را نمی‌توان عضو مشارکت کننده در برجام دانست. بورل در بیانیه‌ای نوشت که ایالات متحده روز 8 مه 2018 به طور یکجانبه از توافق هسته‌ای ایران خارج شد و از این رو نمی‌تواند بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد خواستار تحریم ایران با استفاده از مکانیسم ماشه شود.

انزوای آمریکا در هیچ حوزه‌ای به اندازه برجام، آشکار نشده است. دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا با وجود پایبندی کامل ایران به برجام و با نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد از این توافق خارج شد. تهران همواره تاکید کرده است که از بین رفتن توافق هسته‌ای خواسته ایران نیست. واکنش کشورهای عضو شورای امنیت مثالی واضح از انزوای واشنگتن درباره مسئله ایران و همچنین مثالی برای شکست آمریکا در سه سال گذشته در زمینه قانع کردن دیگر اعضای توافق هسته‌ای به پشتیبانی از رویکردش بود.

• برجام
• سازمان ملل متحد
• شورای امنیت سازمان ملل
• دولت ترامپ