حال ناخوش بازار مسکن

بازار مسکن طی چند سال اخیر با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بود که تنها به‌ضرر مصرف‌کنندگان تمام شد. افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها و پشت گوش انداختن بانک‌ها در پرداخت تسهیلات مسکن نه‌تنها خرید خانه را برای بیشتر شهروندان به رویا تبدیل کرد، بلکه رهن و اجاره یک واحد حداقلی را برای کم‌درآمدها به یک چالش بزرگ مبدل ساخت. در این شرایط سیاست‌گذاری‌های دولت هم جوابگوی این حجم از نابسامانی در بازار مسکن نشد و میانگین هر متر خانه در کلانشهر تهران را از مرز متری 80 میلیون تومان هم گذراند. اگرچه وعده ساخت سالی یک میلیون واحد مسکونی هم در مسیر خوبی قرار دارد و بسیاری از مشکلات حل شده، اما هنوز واحدی تحویل مردم نشده است. فعل و انفعالات بازار مسکن شامل تغییرات قیمت، تقاضا و عرضه، سیاست‌های دولتی، قوانین مربوط به مسکن و عوامل دیگر شد. در طول این دوره، بازار مسکن تحت‌تاثیر تغییرات اقتصادی و سیاسی زیادی قرار گرفت که گاهی مثبت و اکثرا منفی بود. در دوره‌هایی که اقتصاد ایران رو به رشد بود، بازار مسکن نیز رونقی خوبی را تجربه کرد. در این زمان‌ها توسعه پروژه‌های ساخت‌وساز نیز افزایش پیدا می‌کرد.

در سال‌های اخیر، نرخ مسکن در برخی مناطق شهرهای بزرگ ایران مانند تهران، اصفهان و مشهد به‌صورت چشمگیری افزایش یافته است. این افزایش نرخ به‌علت افزایش تقاضا، کاهش تعداد واحدهای موجود، افزایش هزینه‌های ساخت‌وساز و تغییرات سیاست‌های دولتی است. این موضوع باعث شده است که مردم دسترسی کمتری به مسکن مناسب داشته باشند و با مشکلات مسکن مواجه شوند. با این حال، در دوره‌هایی که اقتصاد با رکود مواجه بوده، بازار مسکن نیز تحت‌تاثیر عوامل منفی قرار گرفته است. این موضوع که افزایش تعداد واحدهای خالی، کاهش فعالیت ساخت‌وساز و کاهش تقاضا را رقم زد، غبار سردی بر پیکره معاملات مسکن پاشیده و این بازار را به خواب زمستانی طولانی برده است که معلوم نیست چه زمانی از این وضعیت رها می‌شود.

البته حل مشکلات بازار مسکن در ایران مختص ساخت‌وساز نیست و از زوایای مختلفی باید احیا شود. یکی از این جنبه‌ها که در سال‌های اخیر مشکلات زیادی را برای مردم به‌وجود آورده، بحث «شهرسازی» است که متاسفانه مغفول مانده و در شهرک‌های اقماری بیشتر جلوه می‌کند. با افزایش جمعیت شهرنشین، شهرهای بزرگ در ایران دچار مشکلات فراوان و شهرهای جدید برای جذب سرریز جمعیتی احداث شدند. شهرهای جدید برای کاستن از مشکلات جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی کلانشهری مانند تهران در حوزه نفوذ این شهر احداث شده‌اند، اما این شهرها هم در عمل نتوانسته‌اند از مشکلات کلانشهرها باتوجه به اهداف‌شان بکاهند و اهداف از پیش تعیین‌شده، عملی نشده‌اند.

شهرسازی، معماری، ایمنی، رفاه، اصول فنی و... مواردی نیستند که برای احداث یک شهر جدید نسبت به آنها بی‌تفاوت باشیم. اصول شهرسازی مجموعه‌ای از اصول و مبانی است که برای طراحی و توسعه شهرها و مناطق شهری به‌کار می‌رود. این اصول به‌منظور ایجاد شهرهای پایدار، زیبا، قابل‌استفاده و بهره‌ور تدوین شده‌اند. این اصول برای ایجاد ارتباط‌های موثر بین فعالیت‌ها، کاهش ترافیک و افزایش کیفیت زندگی شهروندان بسیار مهم هستند و باید رعایت شوند. اگر برای بررسی مشکلات موجود ریزتر شویم، به مواردی فراتر از سیستم شهرسازی و کیفیت ساخت پایین شهرک‌های اقماری پی می‌بریم، به‌طوری‌که مشکلات تامین آب، برق و گاز نیز گاهی چالش‌آفرین می‌شوند و زندگی را برای ساکنان شهرهای اطراف تهران سخت می‌کنند. اینکه دائم از ساخت‌وساز جدید آن‌هم بدون در نظر گرفتن اصول شهرسازی صحبت شود، شرایط را برای کلانشهری مثل تهران بدتر می‌کند. امید است تا مسئولان برای حل مشکلات موجود، برنامه‌ریزی‌های جامع‌تری انجام دهند تا بتوانند مشکلات بازار مسکن را برطرف سازند و روح تازه‌ای در جسم بی‌جان این بازار حیاتی دمیده شود. به‌طورمشخص، ساخت شهرک‌های جدید شاید بتواند مشکلات بخش مسکن را تاحدودی حل کند، اما چالش‌های جدی‌تری را به‌وجود می‌آورد که شاید حل‌وفصلش به همین راحتی‌ها هم نباشد. شهرهای اطراف تهران، نیاز مبرم به توجه و سرمایه‌گذاری‌های کلانی در بخش رفاه، آموزش، حمل‌ونقل، فضای سبز، امنیت، درمان، اشتغالزایی و به‌طورکلی شهرسازی اصولی دارند که باید در اولویت قرار بگیرند.