حداد عادل سفیر معنوی هند در ایران است / رویکرد سیاسی حداد هم بر مبنای ارزشهای فرهنگی است
بنیانگذار و رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی دانشگاه اسلامی علیگر در مراسم بزرگداشت مجازی حداد عادل و نقد و بررسی کتاب «هرجا تو باشی» گفت: غلط نیست اگر بگویم حداد سفیر معنوی هند در ایران است.
به گزارش مشرق، ویژه برنامه بزرگداشت مقام ادبی غلامعلی حدادعادل، شامگاه جمعه دوم تیرماه، به میزبانی گروه بین المللی هندیران با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و شاعران پارسی زبان کشورهای مختلف حوزه ایران فرهنگی به صورت مجازی برگزار شد.
علیرضا قزوه شاعر؛ منتقد ادبی و رئیس مرکز شعر و موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما در ابتدای این نشست ضمن تبریک به خاطر چاپ مجموعه شعر «هر جا توباشی» سروده حداد عادل گفت: حدادعادل یکی از ادیبان و سیاستمداران و فیلسوفان معاصر ماست که جنبه سیاسی وی لطمه‌ای به ساحت ادبی و فلسفی‌اش نزده است و کتابهای شعرش دلیل محکم این ادعاست. زبان سهل ممتنع و سرشار از مضمون و پیام از ویژگی‌های شعر اوست.
آذرمیدخت صفوی بنیانگذار و رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی دانشگاه اسلامی علیگر، نیز در ادامه افزود: از سالیان دراز و مدت طولانی در ردیف ارادتمندان شاعر شیرین بیان و محقق نکته‌سنج آقای حداد عادل هستم. حداد یک دانشور متفکر و اندیشمند، استاد برجسته، سیاستمدار انسان‌دوست و نظریه‌ساز انقلاب اسلامی است.
وی ادامه داد: حقیقت آن است که تصنیفات و تألیفات و مقالات و سخنرانی‌های وی تقریبا همه موضوع‌های اصیل و مهم دانشوری را احاطه کرده و در کنار هم جا داده است. علاوه بر فارسی حداد بر السنه‌های مختلف مثل عربی و انگلیسی و بعضی از زبان‌های اروپایی هم تبحر کامل دارد.
صاحب «جایزه طلائی» کشور هندوستان افزود: تعداد کتب و مقالات حداد عادل در زمینه‌های مختلف بیشتر از 250 مورد است، غلط نیست اگر بگویم وی سفیر معنوی هند در ایران است، چون روابط فرهنگی و ادبی بین هند و ایران پیشینه چندین هزار ساله دارد و پشتوانه و عامل مهم در فروغ این روابط یکی زبان فارسی بوده و دومی نفوذ شخصیت‌های برجسته این دو کشور. گل سر سبد این نخبگان حداد عادل است. رفتار نجیب، استواری و استحکام عقیده، تواضع، رأفت و انسان‌دوستی وی در قلب مردم ایران و هند و سراسر جهان جایگاه رفیعی برای وی اتخاذ کرده است. دانشگاه اسلامی علیگر افتخار دارد که در سال 2004 میلادی سند اعزازی دکتری را به حداد عادل تقدیم کرده است. مدیریت و تهیه دانشنامه شبه قاره نشانگر عشق و علاقه وی به پاسداران زبان و ادب فارسی این کشورهاست.
این استاد ممتاز دانشگاه و رئیس انجمن استادان زبان فارسی هندوستان در انتها گفت: حداد عادل شاعر شیرین بیان و نغزگو است که فکر بکر و نضج و استحکام و شیرینی بیان و توأم با سادگی و حسن پیرایه ویژگی‌های شعر وی است.
رضا اسماعیلی شاعر و منتقد ادبی؛ نیز در طی سخنانی با عنوان همنشینی «شعر» و «سیاست» گفت: نام بلند حداد عادل به عنوان نویسنده ای متفکر و شخصیتی فرهنگی با کتاب ارزشمند و قابل تامل «فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی» که در سال 1359 توسط انتشارات سروش چاپ و منتشر شد، در ذهن و زبان جامعه نقش بست. موضوع این کتاب که تا به امروز به چاپ بیست و پنجم رسیده است «خودباختگی فرهنگی» و دعوت به «بازگشت به خویشتن» است. در سال های بعد از انقلاب تا به امروز نیز نام روشن این دانشی مرد فروتن همواره بر ذهن و زبان جامعه فرهنگی ایران جاری بوده است. البته مردم کوچه و بازار، حداد را بیشتر در قامت یک «سیاستمدار» می شناسند تا یک شخصیت فرهنگی. البته قابل انکار نیست که حضور فعال و تاثیرگذار وی در منظومه سیاسی انقلاب، بیش از حضور در عرصه فعالیت‌های فرهنگی بوده است. به رغم چنین تصوری، و با استناد به چاپ و انتشار بیش از 50 عنوان کتاب با موضوعات فرهنگی (تحقیق، ترجمه، دانشنامه، مقالات، شعر، و...) بی هیچ تردیدی باید نام بلندحداد را در شمار چهره های ماندگار فرهنگی عصر انقلاب ثبت کرد.
وی ادامه داد: ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی و ورود به عرصه شعر و شاعری با شعرخوانی در جلسات دیدار سالانه شاعران با مقام معظم رهبری و چاپ سه مجموعه شعر «هنور هم»، «آنک بهار» و «هر جا تو باشی» تلنگری به جامعه فرهنگی ایران است که نگاه عمیق تر و دقیق تری به وی به عنوان یک ادیب و شاعر داشته باشد.
اسماعیلی ادامه داد: اگر بخواهیم ویژگی‌های زبان ادبی حداد را شماره کنیم، پیش و بیش از هر چیز باید بر سادگی و صمیمیتی که در جان و جهان سروده‌هایش جاری است دست بگذاریم. ویژگی برجسته‌ای که شاعر در مراسم رونمایی کتاب خویش با تاکید بر آن گفته است: «من در کل بلد نیستم سخت سخن بگویم یا سخت درس بدهم. چهل سال در دانشگاه تهران «کانت» تدریس می‌کردم که زبان ساده من باعث تعجب دیگران می‌شد. چرا که بلد نبودم پیچیده حرف بزنم. در شعر گفتن هم سبک من همین‌گونه است. سعی می‌کنم شعر را در ظرفی بریزم که بیرون آن دیده نشود. احتمال می‌دهم این گونه سرودن من تحت تاثیر پروین اعتصامی باشد. درون مایه و محتوای این شعرها انقلابی، آیینی و مذهبی است و آثاری برای شهدا، امام خمینی، مقام معظم رهبری، و سردار سلیمانی را مکرراً در آن می‌بینید. با این وجود من فکر می‌کنم نوجوانان حالت عاطفی هم دارند و معتقدم شاعران انقلاب باید همه‌جانبه شعر بسرایند. بنابراین حدود نیمی از شعرهای این کتاب حول محبت و حرف دل است.».
شاعری اندیشمند و فرهنگ‌دوست که عاشق زبان و ادبیات پارسی است
وی در پایان گفت: نکته دیگر این که فعالیت‌های فرهنگی حداد تنها در شعر خلاصه نمی‌شود. وی در کارنامه فرهنگی خود افتخار ترجمه قرآن را نیز دارد، که پرداختن به دقایق و ظرایف این ترجمه ارزشمند، رسالت قرآن‌پژوهان است. در سالهای اخیر که توفیق همنشینی و هم‌نفسی با ایشان را در جلسات شعرخوانی پیدا کرده‌ام، این بزرگمرد را به رغم همه بی مهری‌ها انسانی دوست داشتنی و هنرمندی دردآشنا یافته‌ام. ادیب و شاعری با فروتنی ذاتی و دغدغه‌های ارجمند انسانی. شاعری اندیشمند و فرهنگ‌دوست که عاشق زبان و ادبیات پارسی است و برای حفظ و صیانت این میراث فرهنگی از گزند آفات روزگار از هیچ کوششی فروگذار نمی‌کند. تعلق و دلبستگی مومنانه و عاشقانه استاد به زبان پارسی در مجموعه مقالات کتاب «حدیث سرو و نیلوفر» به خوبی متجلی است. کتاب ارزشمندی که در بردارنده 9 مقاله عالمانه و خواندنی با موضوع زبان پارسی در شبه قاره هند است.
سید مسعود علوی تبار شاعر نیز در این مراسم در سخنانی گفت: از ویژگی‌های شخصیتی بارز شاعر، پژوهشگر و مترجم قرآن کریم، غلامعلی حداد عادل که در وهله اول متوجه آنها خواهیم شد خوشرویی، صبوری، متانت و ادب فوق‌العاده است. آثار این سلامت نفس در آثار ادبی و علمی وی نیز انعکاسی کامل دارد. به نحوی که اشخاصی که با ایشان و آثار ایشان آشنایی دارند به خوبی شاهد یکتایی مجموعه «کلام با متکلم» خواهند بود.
وی ادامه داد: نخستین بهره درونی بنده در اولین برخوردم با کتاب «هر جا تو باشی» اثر وزین و گرانسنگ حداد عادل، اسم تأمل برانگیز کتاب بود که یاد آور فراز «وهُوَ مَعَکُم أَینَ مَا کُنتُم» از آیه چهارم سوره مبارکه حدید است. کلامی که باور آن آرامش و اطمینان همیشگی را برای انسان اهل دل به ارمغان می‌آورد. از سوی دیگر سجع موجود در نام سوره «حدید» با نام دکتر «حداد»، دومین جرعه حظ معنوی و ادبی را بر کام طبع بنده نوشاند. این شروع بسیار خوبی بود که سرشار از این فیض قرآنی بدست آمده، مستانه و سرمست به مطالعه کامل کتاب بپردازم. این کتاب که به تازگی توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در قطع رقعی به چاپ رسیده، مشتمل بر غزلیات، قطعات و رباعیاتی است که همه به اتفاق سلیس و بی تکلف، سروده شده‌اند با درونمایه‌هایی از معنویت، حکمت و اخلاق که صفای باطنی را برای خواننده بدست می‌آورند.
صاحب رباعی نامه «حی متأله» ادامه داد: عقیده بنده برای ارائه دقیق‌ترین نظرات در رابطه با اثرگذاری حقیقی یک اثر هنری بر ذهن و روان مخاطبین در رده‌های مختلف سنی، این است که باید دریچه ای به گذشته باز نمود و با مرور مقاطع مختلف زندگی خود، اثر پذیری خود در آن بازه‌های زمانی را با داشته‌های فکری و متر و معیارهای محاسباتی فعلی مورد کنکاش قرار داد.
وی افزود: به عنوان مثال در میان نوسروده‌های کتاب تازه منتشر شده «هر جا تو باشی», با غزل نوستالژیک «که باور می‌کند» مواجه شدم. به روشنی به یاد دارم در دوران نوجوانی این شعر را که در کتب درسی موجود بود را با اشتقاق از بر کرده بودم و برای دیگران هم با ذوق و شوق از حفظ می‌خواندم. از عوامل تأثیرگذاری فوق العاده این غزل برای من در آن زمان یکی روانی ابیات بود که در عین فخامت واژگان و داشتن معانی بلند، هم راحت و روان خوانده می‌شدند و هم معنا را به خوبی منتقل می‌کردند. به خوبی می‌دیدم که شکوه و هیبت الهی امام خمینی (ره) در این سروده به زیبایی تمام در دل مخاطب مخصوصاً مخاطب نوجوان به تصویر کشیده می‌شود. و این اتفاق خود به عنوان یک شاهد عینی بهترین تکیه‌گاه برای بیان این نکته است که «هر جا تو باشی» می‌تواند اثرگذاری فوق العاده‌ای بر رده سنی نوجوانان و حتی بزرگسال داشته باشد.
نغمه مستشار نظامی شاعر و دبیر محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در این مراسم ضمن تشریح اهمیت توجه به روند تربیت صحیح نوجوانان، بیان داشت: این زبان را بزرگانی می‌دانند که عمر پربار را صرف آموزش و پرورش نوجوانان نموده‌اند و در تالیف کتب آموزشی و ادبی در جهت پربارتر کردن اندیشه جوانه‌ها اهتمام ویژه داشته‌اند و اگر بخواهیم از این دست نادره استادان سخن دان را نام ببریم بی شک نام غلامعلی حداد عادل در صدر این فهرست گرانسنگ جای دارد. بزرگی که با کوله باری سرشار از اندیشه و فلسفه و عرفان؛ همواره در کنار نوجوانان ایرانی و همراه و همدل ایشان گام برداشته و برای این نسل از جان و دل مایه گداشته است؛ از مدیریت مجموعه مدارس تخصصی علوم انسانی" فرهنگ" گرفته تا نظارت بر تالیف کتابهای درسی و دیگر خدمات ارزشمند در این حوزه؛ دلبستگی و دغدغه‌مندی این ادیب مهربان نسبت به جوانه‌ها به حدی ست که تازه‌ترین اثر ادبی خود را ویژه این گروه سنی منتشر کرده است.
"هرجا تو باشی" به مخاطب نوجوان تشخص داده و به او به عنوان یک مخاطب جدی و آگاه نگاه کرده است
صاحب کتاب «از کیش تا کشمیر» افزود: "هر جا تو باشی" کتاب جدید حداد عادل که توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودک و نوجوان منتشر و در اختیار هزاران نوجوان علاقه‌مند به زبان و ادبیات فارسی قرار گرفته است از آن دست نفحات قدسی‌است که در آغاز کلام از آنها یاد شد. تفاوت این کتاب با دیگر کتابهای ویژه دوره نوجوان در این است که "هرجا تو باشی" به مخاطب نوجوان تشخص داده و به او به عنوان یک مخاطب جدی و آگاه نگاه کرده و در واقع فهم و درک ادبی نوجوان را دست کم نگرفته؛ زبان فاخر و در عین حال سهل و ممتنع که در غالب اشعار حداد عادل مشهود است، مفاهیم پربار را در ظرفی شفاف و مطبوع طبع لطیف نوجوان جای داده و از عشق و ایمان و عرفان و زندگی و امید با او سخن گفته است.
مستشار نظامی در انتها گفت: از حداد عادل بابت انتشار این اثر ارزشمند که پاسخی‌است به دغدغه مادران و نیازهای روحی و عاطفی نوجوانان فارسی زبان ایران و سایر کشورها؛ نهایت تشکر را دارم و خواندن این کتاب مهربان و عزیز را به همه به ویژه نوجوانان و جوانه‌ها توصیه می نم. هر چند مطالعه چنین مجموعه گرانسنگی را نمی‌توان تنها به این دوره سنی محدود کرد و شایسته است که همه عاشقان زبان فارسی ازین دریای زلال ماهیان معنا صید کنند و خوشه چین این خرمن پربرکت و پربار باشند.
شاه منصور شاه میرزا، شاعر و ادب پژوه تاجیکستانی دیگر سخنران این نشست در سخنانی گفت: بدون شک نقش حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و رئیس بنیاد سعدی در ترویج زبان و ادب فارسی در ایران و تعمیق پیوندهای ادبی ایران و کشورهای فارسی زبان ستودنیست. وی از پیشگامان و پرچمداران نامدار این عرصه محسوب می‌شوند، که از نظر کسی پوشیده نیست.
صاحب کتاب «نغمه های تاجیکی» افزود: حداد عادل در امر آشنایی اهالی فرهنگ و ادب فارسی اقدام‌های جدی از خود نشان داده و با پیشنهاد و تلاش وی چندین محقق و فاضل جهان که در زمینه ادب فارسی فعالیت داشته‌اند، به عضویت پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی پذیرفته شدند و این بزرگان همیشه در نشست‌های علمی و فرهنگی به ایران دعوت می‌شدند و همراه با دانشمندان ایرانی فعالیت‌های مشترک و مفید انجام می‌دهند. همچنین مقالات و پژوهش‌های علمی این دانشمندان و صاحب نظران در مجله پژوهشی "نامه فرهنگستان" مدام منتشر می‌شود که در امر معرفی فعالیت‌های آنها ایران خدمت شایسته‌ای محسوب می‌شود.
نگاه بلند و وسیع حداد به جایگاه زبان و ادبیات فارسی
سید حکیم بینش شاعر؛ از افغانستان نیز از دیگر حاضران این نشست مجازی بود که در سخنانی گفت: نکته‌ای که شاید دیگران کمتر به آن توجه کرده باشند، نگاه بلند و وسیع حداد به جایگاه زبان و ادبیات فارسی است. تصور من این است که وی و همکارانش همه اقلیم‌های فارسی را مدنظر و به رشد بالندگی زبان و ادبیات در همه قلمرو فارسی توجه داشته است. نگاه وی فرامرزی بوده و برای پربار ساختن زبان و اینکه نظر دیگر اقلیم‌ها را هم داشته باشند، تعدادی از اعضای فرهنگستان ادب را از از کشورهای افغانستان و ایران انتخاب کرده‌اند. کتاب «هرجا توباشی» ست که بنظر می رسد به دلخواه شاعر در وامداری از خانم پروین اعتصامی و تعهد به ادبیات تعلیمی صادق بوده اند. گفتمان با پدیده ها زبان گنگ شاعر سمبولیک یا همزاد پنداری با آن پدیده ها ست (به سبک خواهرم دریا محمدعلی بهمنی. ست که زندگی بر آن نتوان»
سیدحسن بنی‌طبا فعال فرهنگی ایرانی از کشور کانادا نیز در این نشست مجازی در سخنانی گفت: حداد عادل (که عمرش دراز باد)، قبل از هر چیز از معدود شخصیت‌های دوست داشتنی و مصداق روشن علم و عمل است و در این سالهای پرفراز و نشیب هر جا که حضورش لازم بوده، وارد شده و به خوبی و به طور مؤثر انجام وظیفه کرده و این خصوصیت یک شخصیت سیاسی تراز جمهوری اسلامی ایران عزیز است. اخلاق و ادب و تواضع و جامعیت ایشان هم که زبانزد است و به نظرم «بنیاد سعدی» می تواند با هدایت ایشان به اهداف بلند خود برسد.
مهدی باقر خان شاعر، پژوهشگر و مترجم از دهلی نو عنوان کرد: یکی از ویژگی‌های بارز غلامعلی حدادعادل این است که رویکرد سیاسی وی هم بر مبنای ارزشهای فرهنگی استوار است. به همین دلیل روح فرهنگ دینداری و انقلابی در همه فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی، مدیریتی و ادبی ایشان جریان دارد. این ادیب وارسته و شخصیت متواضع همچنان در مسیر دفاع از ارزشهای انقلابی مسیر موفقیت آمیز خود را ادامه می دهد.
به گفته وی، حداد عادل در قلمرو زبان و ادبیات فارسی به ویژه هند و در بین شیفتگان عرصه شعر و فرهنگ پارسی در جهان به اضافه یک سیاستمدار ایران معاصر، بیشتر به عنوان یک شاعر، ادیب، نویسنده، دانشمند برجسته علوم انسانی، فیلسوف، قرآن پژوه، مولوی شناس و پرچمدار گسترش زبان فارسی در خارج از کشور شناخته می شود. تاسیس بنیاد سعدی و مدیریت فرهنگستان زبان و ادب فارسی در واقع نهضتی است تا زبان فارسی عظمت و رونق از دست رفته را در کشورهای مختلف به ویژه در شبه قاره هند باز دریابد.
در این نشست ادبی که با بداهه‌نویسی خوشنویسانی از جمله مسعود ربانی همراه بود؛ شاعرانی از کشورهای ایران، هند، افغانستان، تاجیکستان، پاکستان، بنگلادش و کانادا همچون علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، سیدمسعود علوی‌تبار، سید تقی عابدی، مهدی باقرخان، سیدمهدی بنی‌هاشمی لنگرودی، سیدحکیم بینش، سیدحسن بنی طبا، شاه منصور شاه میرزا، عزیز آذین فرد، نغمه مستشار نظامی، فرزانه اعظم لطفی، آذر میدخت صفوی، سیده فیروزه حافظیان، بلقیس فاطمه حسینی، زیبا فلاحی، نازنین فاطمه صادقی، سارا عبدالهی فر، حمیده پارسافر، فاطمه ناظری، مریم بشر دوست، و مهسا ایمانی حضور داشتند.