حوزه علمیه ما بین المللی نیست

قم, مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور گفت: حوزه علمیه ما با تمام معنای کلمه بین المللی نیست و علیرغم گفتمان انقلاب اسلامی پژواکی در دنیای امروز نداریم.

به گزارش خبرگزاری مهر, آیت‌الله علیرضا اعرافی ظهر پنج شنبه در آئین تجلیل از پژوهشگران برتر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها ضمن گرامیداشت هفته پژوهش، گفت: نهاد ارزشمند جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در گسترش علوم و معارف الهی و تعمیق اندیشه اسلامی به ویژه در حوزه بانوان در طول چند دهه گذشته خدمات ارزشمندی انجام داده که قابل قدردانی است.

وی با اشاره به ایام فاطمیه، عنوان کرد: ما سه بانوی گرانقدر در تاریخ اسلام داریم که حلقه‌هایی از یک زنجیره مقدس و دارای مشترکاتی هستند. حضرت خدیجه، حضرت فاطمه و حضرت زینب علیها السلام که هر کدام در برهه‌ای می‌زیستند و وظایف ویژه ای داشتند، اما درعین‌حال دارای مشترکات و نقاط اشتراک هستند.

وی افزود: از جمله یک نکته مهم در زندگی این سه بانوی بزرگ این است که هر سه بانوی بزرگوار، راهبری راهبردی و یک نقطه‌ای عطف و پیچ تاریخی بودند.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور با اشاره به نقش کلیدی حضرت خدیجه در شکل‌گیری دین اسلام گفت: حضرت خدیجه سلام‌الله‌علیها را نمی‌توان به سادگی تفسیر کرد؛ ایشان در دوره‌ای می‌زیست که اتصال انسان به عالم غیب قطع شده بود و در مکه کمتر کسی بود که این درد را درک کند و علائم تحول را بفهمد. حضرت خدیجه سلام‌الله‌علیها پیشاپیش این تحول را در فضای تاریک و ظلمانی حس می‌کرد.

آیت‌الله اعرافی ادامه داد: حضرت خدیجه علیها السلام می‌فهمید که عالم، آبستن حوادث جدید و در انتظار اتفاقات نو و بزرگی است و فهم استراتژیک حضرت خدیجه سلام‌الله‌علیها بود که او را پیشاپیش به محضرت رسول خدا آورد و پیشاپیش حوادث را حدس می‌زد و او را آماده فداکاری و جانفشانی می‌کرد، چنانچه این بانوی گرامی در پایه‌ریزی بنیان اسلام نقش آفرین بود.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور یادآور شد: پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم درباره حضرت خدیجه فرمودند: «أین خدیجه و أین مثل خدیجه و...»؛ این تعابیر نشان می‌دهد که بحث عاطفی و علاقه‌های متعارف مطرح نبود، بلکه حضرت خدیجه علیها السلام در نگاه رسول خدا، چهره‌ای ماندگار، اثرگذار، آینده ساز و تاریخ ساز بودند.

آیت‌الله اعرافی در ادامه به نقش آفرینی حضرت زینب در تاریخ گفت: ویژگی‌های حضرت زینب علیها السلام هم در تاریخ اسلام روشن است، در غروب عاشورا که جهان اسلام در ارتباط با آینده جریان هدایت بشر، امامت و ولایت الهی، ناامیدی می‌بارید و هیچ آینده روشنی دیده نمی‌شد، یک بانوی راهبر بزرگ استراتژیک بود که به عمق توجه داشت و می‌دانست در پس این غوغا و فضای تاریک و سراسر نومیدی‌ها، آینده‌ای روشن وجود دارد.

وی افزود: حضرت زینب علیها السلام قهرمانی که بنا بر برخی تعاریف در دوره‌ای در زمان کسالت حضرت امام سجاد علیه‌السلام، نیابت تام و نوعی ولایت ظاهری پیدا کرد، گویا بار امامت بر دوش این بانوی نهاده شد.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور تأکید کرد: حضرت زینب علیها السلام تنها اداره کاروان اسرا را به عهده نداشت، بلکه در حقیقت، کاروان بشریت و خاندان پیامبر, خط ولایت و امامت را مدیریت کرد و آن روز که همه نشانه‌ها ناامیدی را فریاد می‌کرد، در بزنگاه محور آینده‌ای روشن و تغییردهنده همه معادلات شد.

آیت‌الله اعرافی یادآور شد: حضرت زینب علیها السلام در مجلس یزید به ظاهر اسیر و مصیبت دیده است، سختی‌های جانکاه و دردآور را با پوست و خون درک کرده است، اما با همه این مصیبت‌ها حضرت زینب علیها السلام قهرمانی راهبر و آینده‌نگر است که دستگاه بنی‌امیه را در چنگ گرفت و همه آنها اسیر روح بلند و دانش و فضیلت حضرت بودند. این حضور حضرت زینب علیها السلام در نقطه عطف است.

وی با اشاره به اینکه حضور و یا غیبت در نقاط عطف تاریخی بسیار اثرگذار است، به نقش حضرت زهرا علیها السلام در تاریخ اسلام اشاره کرد و تصریح کرد: حضرت زهرا علیها السلام به یک معنای مهم‌تر در نقطه عطف تاریخ، راهبری استراتژیک داشتند.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور بیان کرد: جامعه مدینه پس از غروب خورشید پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم وادادگی پیدا کرد و وارد دالان تاریخ و فضای غبار آلود و ناپسند قرار گرفت، در این شرایط سه طیف در مدینه بودند، طیف طراحان شیطانی و طیف ایستادگان بر حقیقت رسالت پیامبر. که هر دو در اقلیت بودند و کشاکش این دو اقلیت معلوم می‌کرد که اکثریت چه می‌کند.

وی افزود: جامعه در این فضای غبارآلود، بالقوه می‌پذیریت که همه نشانه‌های امامت و ولایت از تاریخ حذف شود، اما در این نقطه عطف تاریخی و حساس، حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها با نگاهی بلند، عمیق و معرفتی، نقش تاریخی و راهبری عمیق معرفتی خویش را ایفا کردند، در حالی که تنها بودند و امروز برای همه ما الگو هستند.

وی با اشاره به اینکه شناخت این سه بانوی والامقام و بزرگوار به عنوان قله‌های بشریت بسیار مهم است، افزود: یکی از ویژگی‌های این سه بانوی گرانقدر، عمق معرفت، نگاه بلند و ایفای نقشی عمیق در نقطه عطف تاریخی بوده است و همه ما مدیون این سه بانو هستیم که در سه نقطه عطف در ترسیم تاریخ آینده نقش آفرینی کردند.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور در ادامه در زمینه پژوهش گفت: حوزه پژوهش از حوزه‌های مهم است و حوزه علمیه در طول تاریخ بیش از هزارساله خود سرآمد تحقیق و پژوهش است و یکی از نکات مهم برای طلاب، آشنایی با سابقه پژوهش در حوزه‌های علمیه است.

آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینکه حوزه علمیه در طول تاریخ خوب درخشیده ولی دارای نقاط ضعف می‌باشد افزود: تاریخ نشان دهنده این است که کاروان حوزه‌های علمیه در گذر زمان بیش از هزار سال از امتیازات مهم برخوردار بوده و ما در شناسایی این تاریخ و در بازشناسی و بازنمایی این تاریخ درخشان ضعف داریم.

وی تصریح کرد: در این تاریخ بزرگ و افتخارآفرین اشکال و نقد هم وجود دارد، اما این تاریخ هزارساله حوزه علمیه نقاط تابناک و درخشان فراوانی دارد و حوزه‌های علمیه در هر نقطه، نگین درخشانی بودند که تحول و پیشرفت را به وجود می‌آوردند.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور نداشتن یک موسوعه و فرهنگنامه خوب برای معرفی و تطورات حوزه‌های علمیه را از نقاط ضعف حوزه ذکر کرد و گفت: ما تک نگاره‌های فراوانی درباره حوزه‌های علمیه جهان داریم و شاید صدها جلد باشند، اما اینها منظومه نیستند و پراکنده هستند و نگاه تحلیلی تاریخی نسبت به حوزه وجود ندارد و این امر یکی از خلاءهای مهم است

آیت‌الله اعرافی به پیشینه‌های تاریخی حوزه‌های علمیه بغداد، حله، نجف و قم اشاره کرد و ابراز داشت: ما یک کار تحقیقی منسجم بر بازشناسی تحلیل حوزه علمیه در طول هزار سال گذشته نداریم و فقط تک نگاره داریم. در همین حد هم طلاب و اساتید ما شناخت درست و جامعی از تاریخ هزار ساله حوزه علمیه ندارند.

وی تصریح کرد: یکی از امتیازات حوزه در طول تاریخ هزار ساله، بخش تحقیقاتی و پژوهشی است، تاریخ حوزه علمیه یک تاریخ علمی، نوآوری و تولید نظریه است. در تاریخ اسلام، حوزه علمیه محور همه علوم و معارف بوده و تمام علوم دانشگاه در حوزه‌های علمیه بوده است.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور تأکید کرد: حوزه‌های علمیه در قرن‌های متمادی یگانه نهاد برای همه علوم و معارف و تولیدکننده سبکی از تحقیق و پژوهش بودند که سنت‌های فراوانی از آن در نظام آموزشی و پژوهشی حوزه‌های علمیه وجود داشته است.

آیت‌الله اعرافی یادآور شد: سنت‌های پژوهشی حوزه در نظام آموزشی و پژوهشی گذشته وجود داشته که باید پاس داشت، اما به آن اکتفا نکرد. برخی بر سنت‌های گذشته تأکید دارند و برخی معتقدند به سنت‌های جدید توجه دارند و سنت‌های گذشته را نادیده و کم می‌شمارند؛ ما باید به سنن بزرگ، کارآزموده و نتیجه بخشی که محققان توانمند ما داشتند، توجه کنیم و در عین حال، با نگاه به دستاوردهای جدید بشر بازسازی کنیم و ارتقا دهیم.

وی با توجه به اینکه سنت‌های پژوهشی حوزه‌های علمیه را باید پاس داشت، عنوان کرد: فلسفه، اخلاق و فقه پژوهش مهم است و باید به این سه زاویه توجه داشت؛ پژوهش اسلامی چون اسناد الی الله در آن است و با سعادت و شقاوت ابدی بشریت ارتباط دارد، اهمیت بالاتری پیدا می‌کند و فلسفه پژوهش‌های دینی و اخلاق پژوهش‌های اسلامی و فقه پژوهش‌های اسلامی نسبت به دیگر پژوهش‌ها متفاوت است.

وی با بیان اینکه دستاوردهای حوزه در این چند دهه اخیر، دستاوردهای بزرگی بوده است، عنوان کرد: از جمله دستاوردها، ورود معارف الهی و نقش آفرینی در معارف الهی در قلمرو بانوان بوده است و امتداد بین‌المللی حوزه بوده است.

آیت‌الله اعرافی عنوان کرد: امروز ورود بانوان به صورت سیستماتیک و نظام مند در قلمرو علوم اسلامی است و این نقطه امتیاز را باید تقویت و بازشناسی کرد و آن را ارتقا داد.

وی گفت: یکی از آسیب‌های بزرگ تحقیقات حوزه این است که تحقیقات در ارتباط با نیازهای عینی جامعه باید بیشتر باشد، اما نه به این معنا که به تولید نظریه و مباحث بنیادی بی توجه باشیم؛ عدم تعادل در این امر می‌تواند به حوزه لطمه بزند.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور افزود: در حوزه‌های علمیه همزمان باید باب تحقیقات، تولیدات فکری و نظریه پردازی گشوده باشد و هزاران نفر تولید علم کنند، از سوی دیگر یک جریان قوی تولید معطوف به نیاز جامعه بپردازد و تنظیم این دو بسیار مهم است.

آیت‌الله اعرافی گفت: شما باید هم باب تحقیقات بنیادی که همراه به صبر و حوصله باشد و هم تحقیقات معطوف به نیازها را مورد توجه قرار دهید؛ تحقیقات پیوسته بنیادین یک بخش حوزه است و باید باشد اما نباید از تحقیقات کاربردی بازدارد.

وی ادامه داد: در پژوهش‌های مورد نیاز نظام، صد پروژه به صورت ویژه از سوی مرکز مدیریت حوزه حمایت می‌شود. حوزه فقه معاصر یک برنامه پنج ساله دارد و رفتن به سمت اینکه درس‌های خارج عمق بیشتری پیدا کند. تعادل بین کارهای عمیق صبورانه و تحقیق‌های معطوف به نیازها باید مورد توجه قرار گیرد.

آیت‌الله اعرافی با توجه به اینکه طلاب باید با سابقه پژوهش در حوزه‌های علمیه آشنا شوند، گفت: تحقیقات بانوان باید روز به روز عمق بیشتری پیدا کند و در این زمینه، ادبیات و اصول و فلسفه و فقه علوم پایه هستند و اتقان و استحکام اینها در نظام آموزشی بانوان مهم است.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور عنوان کرد: بانوان باید در همه قلمروهای علوم اسلامی پیش روند، در عین حال از رقابت با یک فضای کلان حوزوی باز نمانند، بانوان اگر جزیره مستقل برای خود طراحی کنند ممکن است از رقابت علمی و فرهنگی کلان بازبمانند.

آیت‌الله اعرافی افزود: تحقیقات بانوان باید روز به روز عمق بیشتری پیدا کند و در این زمینه، ادبیات و اصول و فلسفه و فقه علوم پایه هستند و اتقان و استحکام اینها در نظام آموزشی بانوان مهم است.

وی با اشاره به اینکه حوزه ما بین‌المللی نیست، تأکید کرد: حوزه علمیه ما با تمام معنای کلمه بین‌المللی نیست، به رغم فعالیت‌هایی که صورت گرفته است، اما در حوزه بین الملل، کاری نکردیم و علیرغم گفتمان انقلاب اسلامی پژواکی در دنیای امروز نداریم.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور افزود: در بین الملل حضور تأثیرگذار نداریم و تولیدات ما هنوز برای جهانیان مناسب نیست. برنامه‌های ما هم متناسب با جهان روز نیست. امید است خداوند به ما توفیق در جهت احیای معارف اسلامی و گفتمان انقلاب اسلامی در جهان عطا فرماید تا بتوانیم نقش آفرین باشیم.