خاکسترشدن مراتع در آتش نداشته‌ها / سرمایه‌های دیار الوند دود می‌شود
آتش‌سوزی‌های سریالی در حالی مراتع و جنگل‌های کشور از جمله همدان را تهدید می‌کند که کاهش خسارات نیازمند تجهیزات پیشرفته است، حال‌آنکه منابع طبیعی همدان همچنان بالگرد اطفای حریق ندارد.
آتش‌سوزی‌های سریالی در حالی مراتع و جنگل‌های کشور از جمله همدان را تهدید می‌کند که کاهش خسارات نیازمند تجهیزات پیشرفته است، حال‌آنکه منابع طبیعی همدان همچنان بالگرد اطفای حریق ندارد.
خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: آتش‌سوزی بخشی از جنگل‌های شمال، حریق قسمتی از جنگل‌های زاگرس، خاکستر شدن محدوده‌ای از جنگل‌های فراشبند شیراز، حریق در قسمت فضای سبز جامعه الزهرا (س) استان قم و در امتداد آن وقوع حریق در محوطه تاریخی هگمتانه تنها چند خبر از ده‌ها خبر وقوع حریق در خردادماه سال جاری در رسانه‌های کشور است.
راه دوری نمی‌رویم و به حریق تپه هگمتانه که از قضا هرسال هم تکرار می‌شود اشاره می‌کنیم؛ در این مورد آتش‌سوزی ساعت 12 و 50 دقیقه روز جمعه 16 خردادماه با تصاویری که در فضای مجازی ردوبدل می‌شد اطلاع‌رسانی شد و با حضور نیروهای آتش‌نشان حریق پس از گذشت حدود یک ساعت خاموش شد، اما بار دیگر تصویری سیاه و نامناسب بر محوطه 40 هکتاری این بنای تاریخی حک شد.
موضوع حریق پوشش گیاهی تپه هگمتانه آن‌قدر تکراری شده که مدیرکل میراث‌فرهنگی استان همدان می‌گوید: عرصه هگمتانه به‌طورمعمول دارای گیاهان خودرویی است که در فصل گرم به دلیل خشک بودن امکان آتش گرفتن دارد؛ کما اینکه 25 خرداد سال گذشته نیز یک آتش‌سوزی وسیع در تپه باستانی هگمتانه رخ داد و بخش وسیعی از تپه را خاکستر کرد.
حریق و آتش‌سوزی مراتع در استان همدان محدود به عرصه بنای تاریخی هگمتانه نیست و در تابستان هر از چند گاهی آتشی شعله‌ور بر بدنه الوند نمایان می‌شود که دل هر بیننده‌ای را به درد می‌آورد.
در این میان آتش‌سوزی‌های بدنه الوند و حتی حریق‌های گسترده و سریالی در حالی مراتع و جنگل‌ها را از بین می‌برد که هنوز به دلیل آنچه صعب‌العبور بودن منطقه درگیر عنوان می‌شود با وسایل ابتدایی مانند بیل و کلنگ به مقابله با چنین بحران و حوادثی می‌رویم.
محدود بودن منابع طبیعی ارزش حفاظتی آن‌ها را صدچندان کرده است
آنچه مسلم است محدود بودن منابع طبیعی ارزش حفاظتی آن‌ها را صدچندان کرده، اما با این وجود هرساله بخشی از منابع طبیعی در جای‌جای کشور طعمه حریق می‌شود که نتایج به‌دست آمده از بررسی‌های کارشناسانه مؤید نقش مؤثر عوامل انسانی در بروز این آتش‌سوزی‌ها به‌خصوص در روزهای تعطیل و پایان هفته‌ها است.
استان همدان نیز از این قاعده مستثنی نیست و مراتع آن در معرض آتش‌سوزی‌های گسترده قرار دارد که در همین خصوص کارشناس منابع طبیعی استان همدان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: آتش‌سوزی یکی از عوامل مهم ایجاد اختلال در اکوسیستم‌های جنگلی است و علاوه بر آسیب به عرصه‌های طبیعی حیات جانداران را نیز تهدید می‌کند.
افزایش آتش سوزی‌ها در روزهای اخیر نتیجه افزایش دما، خشکی، کاهش رطوبت و خشکی پوشش علف و مرتعی است
سپیده بیات با بیان اینکه عامل 98 درصد از آتش‌سوزی‌های مراتع، انسانی و سهم رعدوبرق و عوامل طبیعی بسیار ناچیز است، افزود: رشد آتش‌سوزی‌ها در روزهای اخیر نتیجه افزایش دما، خشکی، کاهش رطوبت و خشکی پوشش علف و مرتعی است.
وی با بیان اینکه با توجه به شرایط خاص آب و هوایی، گرما و خشکی مراتع احتمال آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی استان همدان همچنان وجود دارد، ادامه داد: بارش‌های مناسب در سال‌های اخیر هرچند موهبتی خداوندی است، اما با توجه به نوع پوشش گیاهی استان که در فصل بهار با افزایش گیاهان یک‌ساله همراه است، شرایط برای ایجاد آتش‌سوزی فراهم می‌شود.
پس از گفتگو با این کارشناس برای بررسی اقدامات انجام‌شده در راستای مقابله با حریق‌های احتمالی با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان به گفتگو نشستیم.
اسفندیار خزایی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه وسعت منابع طبیعی استان همدان حدود 822 هزار هکتار است، گفت: از این میزان 43 هزار هکتار جنگل است.
خزایی با بیان اینکه جنگل‌های استان همدان شامل جنگل‌های دست کاشت، اراضی جنگلی و ذخیره‌های جنگلی است، افزود: حفاظت از این مراتع دشوار است، اما برای جلوگیری از حریق آن‌ها اقداماتی صورت گرفته است.
مراتع استان همدان به لحاظ پوشش گیاهی وضعیت مناسبی دارند
وی فرهنگ‌سازی در این زمینه را امری واجب برشمرد و با بیان اینکه حدود یک درصد مراتع کشور را در اختیار داریم درحالی‌که سه درصد علوفه کشور را تولید می‌کنیم، گفت: این امر نشان‌دهنده آن است که مراتع استان همدان به لحاظ پوشش گیاهی وضعیت مناسبی دارند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان اینکه بخشی از جنگل‌های استان همدان در حاشیه زاگرس قرار دارد و به‌دلیل تنوع زیستی و گیاهی واجد ارزش است، گفت: در استان همدان یک‌هزار و 680 گونه گیاهی وجود دارد و همدان ازلحاظ تنوع گونه‌های گیاهی ویژه است.
خزایی با اشاره به وجود 312 گونه گیاه دارویی در استان همدان گفت: وجود این گونه‌ها ارزش منابع طبیعی را نشان می‌دهد، بنابراین باید در حفظ و حراست از این منابع دقت و درایت داشته باشیم.
وی با بیان اینکه ماه‌های بحرانی همیشه برای ما مشکلاتی به همراه دارد و خواهد داشت، گفت: متأسفانه بلای خانمان‌سوز بخش جنگل و مرتع آتش‌سوزی و ایجاد حریق است.
خزایی اظهار کرد: در سال‌های گذشته نیز مشکل آتش‌سوزی مراتع وجود داشته که البته استان همدان به‌اندازه استان‌هایی که این روزها با آن درگیر هستند نیست، اما به‌هرحال یک هکتار هم برای ما ارزش دارد و نباید اجازه تخریب آن‌را داد.
پارسال 200 هکتار از مراتع همدان در آتش سوخت
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان اینکه طبق بررسی‌های چند سال گذشته آتش‌سوزی‌های مراتع در استان همدان روند کاهشی داشته اما سال گذشته با افزایش قابل‌توجه همراه شد، گفت: سال 95 حدود 500 هکتار از مراتع استان همدان در آتش سوخت که این آمار با تلاش‌های صورت گرفته در سال 96 به 40 هکتار کاهش یافت اما در سال 97 حدود 77 هکتار از مراتع استان همدان در آتش سوخت که این عدد در سال 98 به 200 هکتار افزایش یافت.
خزایی با بیان اینکه در افزایش آتش‌سوزی‌ها آب‌وهوا نقش مهمی دارد، گفت: زمانی که بارندگی‌ها در فروردین‌ماه اتفاق می‌افتد و تداوم نداشته باشد پراکنش بارندگی تری و تازگی را از گونه‌های تازه رشد کرده یک‌ساله می‌گیرد و زمانی که عشایر وارد استان همدان می‌شوند این گیاهان یک‌ساله خشک می‌شوند و دیگر چرا نمی‌شوند که این موضوع عرصه را برای آتش‌سوزی مهیا می‌کند.
وی گفت: امسال به‌واسطه بارش‌های خدادادی وضعیت پوشش گیاهی مراتع استان همدان عالی است اما باید دقت کنیم تا در حفظ مراتع کوتاهی صورت نگیرد و در این زمینه از مردم کمک می‌خواهیم و دستشان را می‌فشاریم تا در حفظ طبیعت در کنار ما باشند و طبیعت برای نسل آینده نیز باقی بماند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان اینکه اگر یک هکتار عرصه مرتعی آتش بگیرد تنوع گونه‌ای دچار مشکل می‌شود و سال‌های متعددی و حتی در برخی مواقع تا 50 سال باید صبر کرد تا به حالت اول بازگردد که این وضعیت خوبی نیست، گفت: مناطق و مراتع استان همدان به سه بخش بحرانی، نیمه بحرانی و سبز تقسیم‌شده است که در این میان فامنین سبز است و تابه‌حال آتش‌سوزی در آن رخ نداده است.
کوهستان الوند و بخش‌های مهمی از آن بحرانی هستند
خزایی با بیان اینکه کوهستان الوند و بخش‌های مهمی از آن بحرانی هستند چراکه پوشش گیاهی مناسبی دارند، گفت: بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته 10 گروه اطفای حریق مهیا و آماده‌شده به‌طوری‌که حتی در روزهای تعطیل هم 24 ساعته فعال هستند.
وی با بیان اینکه خارج از این موضوع سازمان‌های دیگر هم به کمک آمده‌اند و مجموعه مدیریت بحران استانداری همدان با تشکیل جلسه به دستگاه‌ها اجرای ماده 15 قانون مدیریت بحران را ابلاغ کرد، گفت: بر اساس این ماده در شرایط اضطراری و پاسخ به بحران چنانچه خدمات و امکانات دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و عمومی غیردولتی به‌تنهایی کافی نبوده و یا ارائه آن‌ها زمان‌بر باشد به‌نحوی‌که احتمال وقوع خسارات جانی و مادی وجود داشته باشد، بخش‌های خصوصی و تعاونی موظف هستند خدمات و امکانات موجودشان را به درخواست رئیس ستاد ارائه دهند.
بخش خصوصی هم در زمینه اطفای حریق مراتع موظف به همکاری است
وی با بیان اینکه بر این اساس بخش خصوصی هم در زمینه اطفای حریق مراتع موظف به همکاری است، گفت: پیش‌ازاین ماده 45 و 46 و 47 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مدنظر بود که عنوان می‌کرد ادارات اعم از کشوری و لشکری موظف به همکاری در این زمینه هستند، اما ماده 15 قانون مدیریت بحران حتی تعاونی‌ها و بخش خصوصی را نیز موظف به کمک کرده است.
خزایی با اشاره به اینکه نزدیک‌ترین افراد به طبیعت در زمان وقوع حادثه آتش‌سوزی روستاییان و کشاورزان و مرتع‌داران هستند، گفت: تلاش شده ناظران با همکاری جهاد کشاورزی بخش‌ها و شهرستان‌ها و محیط‌زیست آموزش داده شوند و هم‌افزایی صورت گرفته تا مشکلات به حداقل ممکن برسد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با بیان اینکه برنامه‌ریزی‌ها به صورتی است که در صورت امکان «پد بالگرد» در مراتع ایجاد می‌شود، گفت: در این راستا وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با همکاری سازمان جنگل‌ها تفاهم‌نامه‌ای به امضا رسانده که اگر اتفاقی رخ دهد و نیاز به بالگرد باشد این کار انجام خواهد شد.
وی با بیان اینکه استان‌های معین نیز مشخص‌شده و همدان استان معین کردستان و مرکزی است و اگر اتفاقی رخ دهد این دو استان به کمک همدان می‌آیند، گفت: تلاش بر این است حریقی رخ ندهد اما اگر آتش‌سوزی در مراتع رخ داد در کوتاه‌ترین زمان ممکن اطفای حریق صورت گیرد.
پارسال بیشترین وسعت آتش سوزی در مراتع استان همدان طی سه سال اخیر شاهد بودیم
وی با بیان اینکه پارسال بیشترین وسعت آتش‌سوزی در مراتع استان همدان طی سه سال اخیر را شاهد بودیم، گفت: برای مبارزه با آتش‌سوزی مراتع درخواست خریداری پهپاد را از سازمان جنگل‌ها داشتیم تا آن را در اختیار استان همدان قرار دهند و قول تأمین آن داده‌شده است اما در حال حاضر از پهپاد محیط‌زیست استفاده می‌کنیم که با ورود پهپاد منابع طبیعی و آبخیزداری از آن استفاده خواهد شد.
خزایی با بیان اینکه با اخذ مجوز از استانداری و سایر دستگاه‌ها برای شناسایی افراد و به‌کارگیری پهپاد اقدام می‌شود، گفت: بیش از 95 درصد آتش‌سوزی‌ها به عامل انسانی وابسته است چراکه برخی فکر می‌کنند اگر بوته خاری در حاشیه جاده وجود دارد باید آن را آتش زد درحالی‌که این خار ازلحاظ بحث‌های مرتع و جنگل؛ گونه پیشاهنگ و پیشرو است و خداوند آن را ایجاد کرده که در شرایط سخت استقرار پیدا کند و با ایجاد سایه و رطوبت گونه‌های دیگری در سایه آن رشد کنند.
خودداری از دخل و صرف بیش از حد در طبیعت
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان با تأکید بر اینکه این موضوع توالی اکوسیستم را رقم می‌زند و نباید دخل و صرف بیش‌ازحد در طبیعت داشت، گفت: جلوگیری از فرسایش آب‌وخاک با گونه‌های گیاهی ممکن می‌شود و همین درختان و مراتع هستند که در زمین اکسیژن تولید می‌کنند و کربن هوا را می‌گیرند و در بدن خود را تغییر می‌دهند و به‌واسطه این اقدام تعدیل آب‌وهوا صورت می‌گیرد.
وی با یادآوری اینکه در زمینه همراهی سمن‌ها برای جلوگیری از آتش‌سوزی مراتع اقداماتی انجام‌شده است و اداره آموزش و ترویج منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان در حال برنامه‌ریزی است، گفت: در شهرستان‌های نهاوند و کبودرآهنگ 50 نفر همیار طبیعت اعلام آمادگی کرده‌اند تا به‌محض اطلاع از حادثه حریق به منطقه اعزام شوند که در سراسر استان همدان این کار را انجام خواهیم داد.
اگر کمک مردم را نداشتیم اطفای حریق مراتع و منابع طبیعی ممکن نبود
وی با بیان اینکه علاوه بر همیاران طبیعت گروه‌هایی از روستاییان، دهیاران و مردم در راستای حفظ طبیعت با مجموعه همراهی دارند، گفت: اگر کمک مردم را نداشتیم اطفای حریق مراتع و منابع طبیعی ممکن نبود.
خزایی شماره‌های چهاررقمی 1504 منابع طبیعی و 1540 محیط زیست را پل ارتباطی مردم و مسئولان در زمینه گزارش موارد تخریب منابع طبیعی و یا اعلام حریق در مراتع در فصل تابستان عنوان کرد و گفت: مردم و مسئولان باید با یکدیگر متحد باشند.
آنچه مسلم است حفظ منابع طبیعی وظیفه‌ای همگانی است که باید با تدبیر و درایت در این زمینه قدم برداشت و از امکانات موجود در راستای حفاظت از منابع طبیعی، به‌ویژه جنگل‌ها و مراتع بهره برد و صد البته فرهنگ‌سازی در رابطه با حفظ منابع طبیعی در بین مردم را اولویت قرار داد.
