خدمات دندانپزشکی؛ کالایی لوکس یا عمومی
به گزارش گروه سلامت خبرگزاری فارس، احتمالاً برای شما هم پیش آمده که در ایام تعطیلات به سر می‌برید و یکباره درد دندان به سراغتان می‌آید، به ناچار مجبور هستید به درمان‌های خودسر و مقطعی و مصرف مسکن روی بیاورید. زیرا معمولا هیچ مطب یا کلینیک دندانپزشکی را پیدا نمی‌کنید که در روز تعطیل باز و فعال باشد.
میتوان گفت کمتر مرکز اورژانسی برای ارائه خدمات سلامت و بهداشت دهان ودندان پیش بینی شده است که با مراجعه به آنجا مشکلتان رابرطرف کنید؛ در این شرایط در کنار تحمل درد دندان، شاید این پرسش برایتان ایجاد شود، چرا با وجود شایع بودن مشکلات دهان و دندان در کشور، توجه به این شاخص سلامت و رفع مشکلات عمومیت جامعه در اولویت نیست؟ چرا هیچ گونه خدمات اورژانسی برای مشکلات و بیماری های دهان و دندان پیش بینی نشده است؟ چرا خدمات دندانپزشکی در کشور برای عامه مردم گران قیمت است؟ چرا در مناطق کمتر برخوردار تعداد مراکز دندانپزشکی اندک است و بسیار پرسش‌های دیگر که پرداختن به آنها در این مجال نمی گنجد.
سلامت دهان و دندان و نابرابری در پوشش همگانی
بی توجهی به وضعیت نامطلوب بهداشت و سلامت دهان ودندان در کشور ما در شرایطی است که یکی از شاخص های مهم مورد تاکید سازمان بهداشت جهانی است.
سازمان جهانی بهداشت در کنفرانس جهانی مراقبت های بهداشتی اولیه در اعلامیه ای در اکتبر 2018بر نقش حیاتی مراقبت های بهداشتی اولیه در دستیابی به پوشش همگانی سلامت و اهداف توسعه پایدار مرتبط با سلامت تاکید می کند. پوشش همگانی سلامت؛ طیف کاملی از خدمات بهداشتی ضروری و با کیفیت، از ارتقای سلامت تا پیشگیری، درمان، توانبخشی و مراقبت تسکینی از جمله بیماری های دهان ودندان را شامل می شود.
مجمع جهانی بهداشت سازمان بهداشت جهانی نیز در ماه می2021 قطعنامه‌ای را تصویب کرد که از کشورهای عضو می‌خواهد که علاوه بر توجه به عوامل خطر اصلی بیماری‌های دهان مشترک با سایر بیماری‌های غیرواگیر مانند مصرف زیاد قندهای آزاد، مصرف دخانیات و... ظرفیت‌های متخصصان بهداشت دهان و دندان را افزایش دهند. همچنین این قطعنامه بر تغییر رویکرد درمانی سنتی به سمت یک رویکرد پیشگیرانه راتوصیه می کند که شامل ارتقای سلامت دهان و دندان درخانواده، مدارس و محیط‌های کار، مراقبت به موقع، جامع وفراگیر در سیستم مراقبت‌های بهداشتی اولیه را شامل ومداخلات مراقبت از سلامت دهان باید در برنامه های پوشش سلامت همگانی گنجانده شود.
با وجود تاکید سازمان بهداشت جهانی بر مقوله سلامت دهان ودندان، این سوال مطرح می شود که بهداشت و سلامت دهان ودندان در کشور ما چه میزان مورد توجه متولیان و دستگاه های سیاستگذار مجری است؟
توزیع نامناسب و دسترسی همگانی مردم به خدمات سلامت دربخش دندانپزشکی مسئله دیگری است که مطلوبیت ارائه خدمات بهداشتی و سلامت دهان و دندان را در کشور به چالش کشیده است. اگر چه این نابرابری و توزیع نامناسب جغرافیایی میان کلانشهرها و شهرهای کوچک در همه شاخص های توسعه درکشور وجود دارد، اما در حوزه سلامت و بهداشت به ویژه به لحاظ تعداد سرمایه و نیروی انسانی و دسترسی به پزشک وخدمات پزشکی بیشتر است. نیروی دندانپزشک و خدمات دندانپزشکی به نوعی کمبود اغلب مناطق کمتر برخوردار کشوربه شمار می آید.
خدمات دندانپزشکی؛ کالایی در سبد خانوارهای مرفه
درمان بیماری‌های دهان و دندان و خدمات دندانپزشکی در تمام دنیا گران و پرهزینه محسوب می شود و همین گرانی بر سطح دسترسی و برخورداری مردم از این خدمات تاثیر مستقیم دارد. به طوری که برخورداری و بهره مندی از خدمات بهداشت وسلامت دهان و دندان اغلب خدماتی لوکس و گران قیمت برای اقشار متوسط رو به بالا و مرفه جامعه تبدیل کرده است وقشرهای ضعیف و متوسط رو به پایین از آن بی بهره هستند.
حتی در کشورهای پردرآمد بین 5-10 درصد از هزینه های دولتی سلامت صرف مراقبت های دهان و دندان می شود. بیماری های دهان و دندان چهارمین بیماری گران از نظر هزینه های درمان محسوب می شود، به طوری که سالانه 298 میلیارددلار صرف هزینه های مستقیم دندانپزشکی در جهان می شودکه 4.6 درصد کل مخارج بهداشتی را شامل می شود.
خدمات دندانپزشکی در ایران نیز گران قیمت است و هزینه های بالای این خدمات در کشور مانعی بزرگ در دسترسی عموم مردم به خدمات بهداشتی درمانی و از جمله خدمات دندانپزشکی به شمار می آید. همین هزینه های بالا باعث شده است که مشکلات و آسیب های دهان و دندان برای اغلب خانوارهای کم درآمد که طیف متوسط رو به پایین بیشتر باشد ودرمان های اورژانسی مانند مصرف مسکن ها، کشیدن دندان به جای ترمیم در اولویت خدمات دیگر باشد.
عدم پوشش بیمه ای خدمات دندانپزشکی از سوی سازمان های بیمه‌گر مساله دیگری است که علاوه بر گران قیمت بودن این خدمات در کشور، سلامت بیماران و مراجعین نیازمند این بخش را به چالش کشیده است؛ موضوعی که کارشناسان آن را با خط فقر و حقوق و درآمد پایین و در نتیجه سهم اندک پرداختی بیمه پیوند می زنند.
«احمد همتی» عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس دهم در این باره گفت: داستان از آنجا شروع می شودکه خط فقر در کشور ما بالای 12 میلیون است در حالی که درآمد اغلب مردم یک سوم این رقم است، در این شرایط مردم درهمه زمینه ها و از جمله پرداخت بیمه دچار مشکل هستند.
وی افزود: اگر بیمه‌ها بخواهند درصد بالاتری از مردم بگیرند که پوشش بیمه‌ای را کامل کنند، مردم توان پرداخت حق بیمه رانخواهند داشت یا دشوار خواهد بود، در نتیجه بیمه ها پوششها را کم می کنند تا با حداقل پرداختی مردم، سیستم بیمه‌ای را اداره کنند و بنابراین بخشی از پوشش بیمه‌ای از جمله خدمات دندانپزشکی خارج می شود.
هر چند که با پوشش بیمه تکمیلی شمول خدمات بیمه ای نیزگسترش یافته، وضعیت پوشش هزینه های دندانپزشکی چندان تغییر نکرده است به طوری که سهم عمده هزینه ها همچنان بردوش خانوارها و به صورت نقدی و پرداخت از جیب است. خدماتی نیز که در حوزه سلامت و بهداشت دهان و دندان ازسوی بیمه ها حمایت و پوشش داده می شود؛ معاینه، رادیوگرافی، کشیدن دندان، جراحی دندان عقل، آموزش بهداشت دهان و دندان، جرم گیری و ترمیم دندان کودکان را دربر می گیرد و درصد ناچیزی از هزینه درمانی ترمیم (پرکردن، عصب کشی) را شامل می شود. برای مثال «در صندوق بیمه ایبزرگ (تامین اجتماعی و بیمه سلامت) که بیش از 80 درصدجمعیت را تحت پوشش دارد فقط یک درصد مخارج سالانه به دندانپزشکی اختصاص دارد که نشان دهنده وضعیت حمایتهای بیمه ای از این خدمات است.»
شکاف سلامت؛ از توزیع نامناسب تا کمبود نیروی انسانی
سرانه دندانپزشک در ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته پایین است براساس آمار سازمان جهانی بهداشت در سال1397 به ازای هر یک صدهزار نفر، نزدیک به 44 دندان پزشک در ایران وجود داشت، البته آمار دقیقی از این میزان در دست نیست به طوری که در گزارشی دیگر این آمار به ازای هر یکصد‌هزار نفر 28 و 33 دندانپزشک اعلام شده است.
به طوری که برای حل این مشکل اغلب کارشناسان افزایش تعداد نیروی انسانی در بخش سلامت و بهداشت دهان و دندان را با توجه به نیازها و مشکلات موجود در این زمینه، ناکافی می دانند و برافزایش ظرفیت جذب دانشجوی دندانپزشکی از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همچنین دانشگاه های علوم پزشکی تاکید می کنند.
غلامحسین رضوانی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با اشاره به فزونی تقاضا بر عرضه در بخش سلامت و بهداشت دهان و دندان گفت: به طور کلی هم در زمینه پزشکی و هم دندانپزشکی به‌ویژه در مناطقی که مردم دسترسی کمتری به این خدمات دارند و هزینه های بالای خدمات در دیگرمناطق، طبق بدیهی ترین اصول باید عرضه افرایش یابد بنابراین آموزش و تربیت نیروی انسانی در این زمینه ضروری است تا هم خدمات رسانی بیشتر شود، هم رقابت صورت گیرد وهم هزینه های دندانپزشکی کاهش یابد.
وی در عین حال مقاومت از سوی متولیان بهداشت و سلامت را از موانع افزایش عرضه نیروی انسانی پزشک و دندانپزشک در کشور عنوان کرد و افزود: در موضوع افزایش ظرفیت ها با توجه به اینکه که متولیان وزارت بهداشت ذی نفع هستند در مقابل این برنامه در این وزارتخانه مقاومت وجود دارد، در حالی که باید نیاز کشور به این خدمات در اولویت باشد.
عضو کمسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی تاکیدکرد: افزایش ظرفیت و افزایش تربیت نیروی انسانی متخصص در این حوزه نیاز کشور است و اگر اراده جدی در این زمینه به ویژه از طرف وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی وجودداشته باشد، می توان به رفع چالش ها و مشکلات موجود از دسترسی و توزیع مناسب این خدمات در کشور تا کاهش این هزینه ها در سراسر کشور امیدوار بود.
افزایش سرانه دندانپزشک برای ارتقای سلامت و بهداشت دهان بسیار مهم است، اما مهم تراز افزایش سرانه، دسترسی همگانی به خدمات دندانپزشکی و امکان پرداخت هزینه های این خدمات برای عموم مردم است. موضوعی به عنوان یک شکاف درحوزه سلامت روز به روز عمیق تر می شود.
در همین زمینه «محمدحسین خوشنویسان» رئیس مرکز همکاری سازمان بهداشت جهانی در آموزش و پژوهش سلامت دهان در چهارمین کنگره ملی سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی که در سال1398 در مشهد برگزار شد، به آن اشاره کرده است: در حال حاضر، خدمات سلامت دهان بطور یکنواخت در دسترس عموم مردم نبوده و بیشترین صدمه متوجه اقشار آسیب پذیر جامعه است.
وی همچنین نتایجی از تحقیقاتی که در راستای ارتقای سلامت دهان در جمعیت های آسیب پذیر صورت گرفته است، ارائه داد: پوسیدگی دندان و بیماری های لثه در کودکان از شیوع بالایی برخوردار بوده ونیازهای درمان نشده در بین نسل جوان وسالمندان، بخصوص افرادی که در مناطق دور افتاده زندگی می کنند بیشتر است.
برخی ارتقای سطح شاخص های توسعه یافتگی و افزایش جاذبه های را از راهکارهای جذب و حضور پزشکان در مناطقم ختلف کشور بیان می کنند، همتی در این باره گفت: موضوع طرح پزشکان و پیراپزشکان و ضریب های تخصصی وجود دارد که بعد از پایان مدت خدمت نمی‌توان آنها را اجبار کرد، اما میتوان با افزایش جاذبه ها و توزیع عادلانه و مناسب امکانات درتمام مناطق کشور، زمینه حضور نیروهای متخصص رشته هایپزشکی و دندانپزشکی را به ویژه در مناطق کمتر برخوردارفراهم شود.
حسینعلی شهریاری رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه ما در کشور کمبود نیروی پزشک و دندانپزشک نداریم، گفت: ما در این زمینه کمبود نیرو نداریم، مثل همه قسمت ها از جمله پزشکان و سایر گروه های پزشکی فقط توزیع نامناسب است. تعداد دندانپزشک در کشورکم نیست، فقط توزیع مناسب نیست.
در این میان برخی دیدگاه ها از نبود و ناکافی بودن نظارت دولت، انحصار خدمات دندانپزشکی در ید بخش خصوصی، مقاومت جامعه پزشکی و دندانپزشکی و همچنین چندگانه تشخیص، سیاستگذاری و اجرا درباره کمبود نیروی انسانی وظرفیت پذیرش دانشجو و تربیت نیرو در این بخش ها حکایت دارد.
همتی در این باره یادآور شد: ما قبل از افزایش ظرفیت، مشکل مدیریت داریم، باید هم مدیریت درست هم توزیع مناسب صورت گیرد که حداقل با نیروی موجود خدمات دندانپزشکی در همه مناطق به صورت بهینه ارائه شود.
به هر روی بهداشت و سلامت دهان و دندان در کشور دروضعیت مطلوبی نیست و همین موضوع سیاستگذاری مناسب در راستای توزیع عادلانه و رفع نابرابری ها، ارتقای سطح بهرهمندی و توانایی پرداخت هزینه های دندانپزشکی، افزایش پوشش بیمه ای و ضمانت اجرای مناسب قوانین را ضروری می سازد.
انتهای پیام /