خدمت رسانی به کتابخانه های روستایی با طرح «کوله کتاب» و «پیشخوان کتاب»

مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در گفتگوی رادیویی با اشاره به فعالیت حدود 800 کتابخانه روستایی در سراسر کشور، گفت: موضوع خدمت‌رسانی در حوزه کتاب و کتابخوانی در میان روستاییان و عشایر عزیز همواره یکی از اولویت‌های ما در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بوده و روند خدمت‌رسانی از طریق کتابخانه‌های روستایی، کتابخانه‌های سیار و همچنین طرح‌های مختلفی از جمله «کوله کتاب» و «پیشخوان کتاب» و... در حال انجام است.

وی افزود: در سال‌های اخیر نیز طرحی در کشور به صورت مشترک بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، وزارت کشور و سایر دستگاه‌های مؤثر و فعال در حوزه روستا‌ها و عشایر با عنوان «جشنواره روستا‌ها و عشایر دوستدار کتاب» برگزار می‌شود که طی آن روستا‌ها و عشایر برتر که فعالیت‌های قابل توجهی در حوزه کتاب و کتابخوانی داشته‌اند، معرفی و تجلیل می‌شوند.

حضور پررنگ جامعه روستایی و عشایر در برنامه‌های فرهنگی

رمضانی با اشاره به حضور پررنگ کتابداران و کتابخانه‌های روستایی در این طرح گفت: خوشبختانه تعداد قابل توجهی از برگزیدگان این طرح، یعنی چیزی حدود 70 درصد از برگزیدگان، از کتابداران عزیز روستایی ما در سراسر کشور بوده‌اند. تحقق این گونه طرح‌ها در این مناطق دو ضلع جدی دارد؛ یکی بسترسازی برای موضوع مطالعه و کتابخوانی و دیگری اعضای کتابخانه‌ها، اهالی روستا، شورایاری، اعضای شورا، مؤثرین و بزرگان روستا که مجموع این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا یک روستای دوستدار کتاب شکل بگیرد.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: در مدتی که در نهاد مشغول بوده‌ام از کتابخانه‌های روستایی بسیاری بازدید کرده‌ام که اکثراً فضا‌های فعال و پویا و مورد مراجعه بوده‌اند. ضمن اینکه در بحث خدمت‌رسانی در این مناطق باید کتابخانه‌های سیار را هم به مجموعه کتابخانه‌های روستایی اضافه کنید. ما حدود 40 کتابخانه سیار داریم که بر اساس مسیرشان در طول هفته به روستا‌هایی که در آن‌ها کتابخانه وجود ندارد خدمت‌رسانی می‌کنند.

وی درباره موضوع خدمت‌رسانی به عشایر نیز گفت: یکی از گروه‌های هدف ما که سزاوار خدمت‌رسانی در حوزه کتاب و کتابخوانی هستند، عشایر عزیز هستند. طرح‌های متعدد و متنوعی را با همکاری دستگاه‌هایی مانند بسیج عشایری، سازمان امور عشایر و سایر دستگاه‌های مسئول برگزار کردیم یکی از ابتکارات دوستان ما طرح «کوله کتاب» بوده که طی آن کتاب را در کوله‌های مناسبی برای توزیع قرار می‌دهند و در اختیار هم‌وطنان عشایری که تمایل به فعالیت در حوزه کتاب و کتابخوانی هستند، قرار می‌دهند که این کتاب‌ها پس از رسیدن به دست عشایر و مطالعه، بازمی‌گردد و دوره جدیدی از کتاب‌ها در اختیار آن‌ها قرار می گیرد.

اهتمام ویژه نهاد برای خدمت‌رسانی به جامعه عشایر

رمضانی با اشاره به فعالیت‌های نهاد در استان‌هایی که دارای جوامع عشایری هستند گفت: خوشبختانه ارتباط خوبی با جامعه عشایر و استان‌هایی که دارای این جوامع هستند داریم و از ظرفیت‌های مختلفی، چون کتابخانه‌های سیار، خدمت‌رسانی از طریق کتابخانه‌ها در شهر‌های معین و همچنین توزیع کتاب در بین عشایر استفاده می‌کنیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور افزود: حدود دو سال پیش به منظور ارائه خدمات بهتر به عشایر عزیز و طراحی کتابخانه‌های عشایری، فراخوان «مسابقه ملی طراحی کتابخانه عشایری» منتشر کردیم که طی آن طراحان صنعتی و معماران، طرح‌های خود برای ساخت کتابخانه‌های یکی از مناطق عشایری حضور یافتند. خوشبختانه یک برنامه‌ریزی جدی در این حوزه صورت گرفته و اتفاقاتی رخ داده که امیدواریم در آینده بهتر و عمیق‌تر به مرحله اجرا درآید.

وی با اشاره به استعداد‌های حاضر و ظرفیت‌های فرهنگی موجود در میان عشایر گفت: تعداد قابل توجهی از شرکت‌کنندگان در جشنواره‌های کتابخوانی از عشایر عزیز هستند؛ به عنوان مثال در جشنواره کتابخوانی رضوی همواره حضور فعال عشایر عزیز را شاهد بوده‌ایم که به دلیل امکان دریافت منابع به صورت فایل الکترونیکی نیز دسترسی مناسبی برای حضور آن‌ها ایجاد شده است. به طور کلی ارتباطی که با این عزیزان وجود دارد ارتباط خوب و پایداری است که البته جای دارد بیش از این توسعه پیدا کند.

رمضانی در ادامه درباره کیفیت منابع ارسالی برای عشایر کشور نیز گفت: مبنای ما برای ارسال کتاب به جامعه عشایر، همان منابع کتابخانه‌های عمومی است؛ به عنوان مثال در حوزه کتاب کودک و نوجوان منابع ثابتی وجود دارند که همه عزیزان در سراسر کشور مخاطب و مشتاق دریافت آن‌ها هستند؛ همچنین سایر رده‌های پرامانت مانند رمان، شعر، داستان و ادبیات و یا رده‌های کاربردی مانند آشپزی و خیاطی که بیشتر مورد مراجعه هستند به این مناطق نیز ارسال می‌شود. شرکت عشایر ایل ترکاشوند منطقه کشین در جشنواره کتابخوانی رضوی کتابدار بخشی از نرم‌افزار اجرایی کتابخانه است.

عضو شورای فرهنگ عمومی درباره جایگاه ویژه کتابخانه‌های عمومی در مناطق روستایی و عشایری گفت: تصور سنتی که از کتابخانه وجود دارد چه در سطح خرد مانند کتابخانه روستایی و چه در سطح کلان آن مانند کتابخانه مرکزی چندهزار متری، این است که یک فرد کتابی را امانت می‌گیرد و از سالن مطالعه کتابخانه استفاده می‌کند. اما امروز کتابخانه مرکز فرهنگی و اجتماعی هر منطقه محسوب می‌شود. به عنوان مثال ما در شهرستان بشاگرد استان هرمزگان در کتابخانه‌های روستا‌های مختلف حاضر شدیم و شاهد بودیم که کتابخانه در این روستا‌ها مرکز فرهنگی، اجتماعی، کاریابی، فعالیت‌های آموزشی و فروش مشاغل خانگی روستا و همچنین مرکز آموزشی روستا بوده است.

رمضانی تصریح کرد: در واقع این ویژگی تأثیر خدمات کتابخانه‌های عمومی در روستا را نشان می‌دهد. به عنوان مثال ما در استان بوشهر در کتابخانه چهار روستا نیز همین خصوصیت را شاهد بودیم؛ یک مرکز پرجنب‌وجوش و فعال در روستا که حتی برخی از مراسم‌ها مانند جشن تولد، ازدواج و سایر فعالیت‌های روستا نیز در آن برگزار می‌شود. این ظرفیت عظیمی است که در روستا‌های ما وجود دارد و معتقدیم که این شبکه گسترده خدمت‌رسانی، تراز فرهنگی کشور را افزایش خواهد داد.

دبیرکل نهاد با تأکید بر نقش ویژه کتابداران در این شبکه گسترده گفت: کتابداران روستایی ما نیز جزء بهترین همکاران ما هستند؛ همکاران خلاق و پرتلاشی که در کار خود متخصص هستند. کتابدار در کتابخانه یک کارمند و نیروی انسانی صرف نیست، بلکه بخشی از نرم‌افزار اجرایی کتابخانه است. ما هرچقدر کتاب خوب در یک کتابخانه داشته باشیم، اما کتابداری نداشته باشیم که کتاب را معرفی کند و درباره آن صحبت کند و یا برنامه‌های فرهنگی خوب برگزار کند، نمی‌توانیم اتفاقات فرهنگی جدی را رقم بزنیم.