خیز کشاورزی چهارمحال و بختیاری برای گذر از آبیاری سنتی

کشاورزی با مصرف 70 درصد منابع آب شیرین بزرگترین مصرف‌کننده آب در سطح دنیا است، بحران آب برای کشاورزی، بحران تأمین مواد غذایی را به دنبال خواهد داشت از همین‌رو ضروری است به راندمان و بهره‌وری آب در کشاورزی توجه بیشتری شود.

افزایش جمعیت، تغییر اقلیم، کاهش منابع آبی و خشکسالی سبب شده است که در دهه‌های اخیر مدیریت‌ها و سیاست‌های مختلفی برای ذخیره و افزایش راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف‌کننده آب در سرتاسر جهان به کار گرفته شود.

چهارمحال و بختیاری به عنوان استانی که روزگاری نه چندان دور 10 درصد از آب کشور را تولید می‌کرد، امروز اما با خشکسالی‌هایی که گریبانش را گرفته حال و روز خوبی از نظر منابع آبی ندارد و کشاورزی آن نیز از این مساله بی‌بهره نبوده است.

حال ناخوشایند منابع آبی استان

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با اعلام نامناسب بودن وضعیت منابع آبی استان در بخش کشاورزی، بیان کرد: وابستگی 65 درصدی به منابع آب زیرزمینی و استفاده بی‌رویه از آنها، لطمه‌های زیادی به منابع آبی وارد کرده است.

غلامرضا ذاکری تصریح کرد: 50 درصد قنوات استان خشک شده‌اند و 30 درصد نیز با کاهش آبدهی 40 تا 60 درصدی مواجه هستند این در حالی است که چشمه‌ها نیز وضعیت بهتری ندارند و کاهش آبدهی در آنها نیز مشاهده می‌شود.

وی به راهکارهای این سازمان برای مقابله با کم آبی در بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: افزایش ماده آلی خاک یکی از راهکارهایی است که در حال پیگیری آن هستیم، این کار به گونه‌ای انجام می‌شود که 30 تا 40 درصد بقایای گیاهی برای ذخیره و نگهداشت بیشتر آب در خاک، در زمین باقی گذاشته می‌شود.

مدیر آب و خاک جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری، افزودن کود دامی، آتش‌نزدن بقایای گیاهی در مزارع، جلوگیری از چراندن دام در مزارع پس از برداشت محصول، برگرداندن بقایای گیاهی به خاک و کشاورزی حفاظتی بدون خاک ورزی و یا خاک ورزی کاهش یافته (جلوگیری از شخم بی‌رویه) را از دیگر تدابیر برای این هدف برشمرد و بیان کرد: استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری، کاهش سطوح آبیاری بارانی و ترویج آبیاری موضعی و تیپ، تغییر الگوی کشت، کشت گلخانه‌ای و متراکم و استفاده از ارقام کم آب بر نیز به طور خاص مورد توجه این سازمان است.

آنچه که در این میان نمود بیشتری دارد استفاده از روش‌های نوین برای آبیاری و کاربرد اصولی آب در مزارع است.

طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی تاکنون 2میلیون و 400 هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده است که از این میزان بیش از یک میلیون و 100 هزار هکتار در دولت تدبیر و امید بوده است.

این مساله نشان از توجه دولت به آب و مصرف بهینه آن در بخش کشاورزی دارد.

روش‌های نوین آبیاری علاوه بر افزایش راندمان آبیاری و کاهش تلفات در جلوگیری از فرسایش خاک، جلوگیری از رشد بی‌رویه علف‌های هرز، کاربرد همزمان آب و کود، تسهیل عملیات کشاورزی و افزایش کمی و کیفی محصول نیز نقش دارد.

از آنجا که کشاورزی ریشه در دل چهارمحال و بختیاری دارد، این استان به سمت و سویی حرکت کرده که بهترین استفاده از آبی که صرف تولید محصول می‌شود را ببرد.

به همین دلیل فرصت و امکانات پیش آمده برای تغییر روش‌های سنتی آبیاری را غنیمت شمرده و موفقیت‌های قابل توجهی را در کارنامه کشاورزی خود به ثبت رسانده است.

رستم غفاری یکی از کشاورزان روستای گوشه در شهرستان فارسان، چهار سال است که به همراه چند تن دیگر از کشاورزان اراضی 22 هکتاری خود را به صورت یکپارچه به سیستم آبیاری بارانی مجهز کرده‌اند.

وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: وقتی رضایت یکی از آشنایان را در تغییر روش آبیاری از غرقابی به تحت فشار دیدم، بنده نیز علاقه‌مند شدم و با مراجعه به جهادکشاورزی درخواست خود را به آنها اعلام کردم.

غفاری با بیان اینکه 85 درصد هزینه اجرای سیستم آبیاری بارانی‌اش به صورت تسهیلات بلاعوض دولتی بوده است، افزود: پیش از این اگرچه مشکلات کم آبی به شکل کنونی نبود ولی ما در مقایسه با امروز که گرفتار خشکسالی شده‌ایم محصول بسیار کمتری برداشت می‌کردیم.

این کشاورز بالا بودن قیمت فروش زمین را علاوه بر بیشتر بودن محصول از دیگر مزایای استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار برشمرد و ادامه داد: این سیستم کار و زحمت کشاورزان را بسیار کم کرده است به گونه‌ای که دیگر نیاز نیست مثل قدیم برای انجام آبیاری چندین ساعت به صورت متوالی در مزرعه باشیم.

غفاری بیان کرد: بدون شک اگر می‌دانستم سیستم آبیاری تحت فشار چنین مزایایی دارد خیلی زودتر از این‌ها روش آبیاری خود را تغییر می‌دادم.

چهارمحال و بختیاری پرچمدار توسعه سیستم‌های نوین آبیاری

رییس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به رتبه برتر استان در توسعه سیستم‌های نوین آبیاری، اظهار داشت: اجرای سیستم‌های نوین آبیاری نقش مهمی در صرفه‌جویی و افزایش بهره‌وری آب دارد، چرا که با افزایش بهره‌وری می‌توان با آب کمتر محصول بیشتری تولید کرد.

ذبیح الله غریب سرعت توسعه سیستم‌های نوین آبیاری در استان را 2.5 برابر میانگین کشوری عنوان کرد و افزود: اکنون 56 درصد اراضی آبی استان مجهز به سامانه‌های نوین آبیاری است در حالی که این رقم در کشور حدود 20 درصد است.

رییس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: در بحث استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری نیز تغییراتی در حال انجام است به عنوان مثال سیستم آبیاری تیپ در حال جایگزین شدن آبیاری بارانی است، چرا که تلفات آب در سیستم آبیاری بارانی به دلیل پاشش و در نتیجه تبخیر آب بالا است.

غریب با تاکید بر اینکه باید به مرحله‌ای رسید که همه اراضی استان به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شوند، تصریح کرد: کشاورزی هوشمند زمانی عملی می‌شود که اراضی ما به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز باشند در این شرایط تغذیه، مدت آبیاری و همه فعالیت‌هایی که باید در یک مزرعه انجام شود تحت کنترل خواهد بود.

تجهیز 25 هزار هکتار از اراضی آبی استان به سامانه‌های نوین آبیاری در دولت تدبیر و امید

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه اجرای سیستم‌های نوین آبیاری از دهه 70 در استان آغاز شده است، خاطرنشان کرد: تاکنون از مجموع 118 هزار هکتار اراضی آبی مستعد استان 65 هزار هکتار به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده است.

غلامرضا ذاکری با اشاره به عملکرد بسیار خوب دولت تدبیر و امید در این زمینه تصریح کرد: از این میزان 39 درصد یعنی 25 هزار هکتار از سال 92 تاکنون به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده است.

وی ادامه داد: در سال جاری 2هزار و 200 هکتار سامانه نوین آبیاری در حال اجرا و یک هزار و 800 هکتار نیز پرونده آماده شده برای اجرای این سیستم‌ها داریم.

مدیر آب و خاک جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری به اهمیت استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری در شرایط کنونی اشاره و تصریح کرد: اجرای هر هکتار سیستم نوین آبیاری چهار هزار و 400 مترمکعب صرفه‌جویی در مصرف آب را به دنبال دارد.

ذاکری به تسهیلات بلاعوض دولتی در زمینه اجرای سیستم‌های نوین آبیاری اشاره و خاطرنشان کرد: میزان این تسهیلات سالانه متفاوت بوده است، این تسهیلات امسال برای هر هکتار سیستم آبیاری قطره‌ای، تیپ و تلفیقی (آبیاری و تیپ) 175 میلیون ریال، هر هکتار بارانی 105 میلیون ریال و برای هر هکتار سیستم آبیاری کم فشار 70 میلیون ریال است.

وی، با اشاره به اجرای بیش از 2 هزار و 500 هکتار سیستم تیپ در استان تاکید کرد: امسال سهم خودیاری کشاورزان تقریبا در هر هکتار 40 تا 55 میلیون ریال است.

پتانسیل 30 درصدی افزایش محصول پس از اجرای سیستم‌های نوین آبیاری

مدیر آب و خاک جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری پتانسیل افزایش محصول بعد از اجرای سیستم‌های نوین آبیاری را 30 تا 33 درصد عنوان و خاطر نشان کرد: البته این بدان معنا نیست که اجرای این سیستم‌ها به خودی خود سبب افزایش محصول شود بلکه به موقع بودن کوددهی، استفاده از بذر مناسب و مبارزه با آفات و بیماری‌ها پتانسیل افزایش محصول را با اجرای این سیستم‌ها فراهم می‌کند.

ذاکری یادآور شد: بیشترین سطح اجرای سیستم‌های آبیاری تحت فشار در استان مختص شهرستان‌های شهرکرد و بروجن است.

وی علت کمتر بودن این سطح در دیگر شهرستان‌ها را کمتر بودن متقاضیان اجرای سیستم‌های نوین آبیاری دانست و بیان کرد: چون در اجرای این سیستم‌ها قسمتی از هزینه به صورت سهم خودیاری است، بنابراین به طور حتم کشاورز باید متقاضی باشد اگرچه برخی مشکلات دیگر مانند مسائل اجتماعی و بحث‌های مربوط به اراضی ملی و مستثنیات نیز در این خصوص نقش داشته‌اند.

مدیر آب و خاک جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه طرح توسعه اراضی آبی در استان وجود ندارد، تصریح کرد: تنها روش آبیاری همان میزان اراضی آبی که در استان وجود دارد به منظور مصرف بهینه آب از غرقابی به سیستم‌های نوین آبیاری تغییر داده می‌شود.

برای بهبود عملکرد آبیاری، نه تنها ترویج اجرا و استفاده از روش‌های نوین آبیاری ضروری است بلکه همزمان باید به عملکرد سیستم آبیاری و نیز ارتقاء مهارت کشاورزان برای کنترل و مدیریت سیستم آبیاری در حین بهره‌برداری توجه کرد.

به گفته کارشناسان یکی از مسائلی که توجه به آن در عملکرد بهینه سیستم‌های آبیاری نقش دارد توجه به یکنواختی کاربرد آب در مزارع است، موضوعی که نداشتن مهارت‌های مدیریتی کشاورزان می‌تواند به آن دامن زده و سبب کاهش عملکرد محصول و هدر رفتن منابع آبی شود.

مدیر آب و خاک جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: به منظور اطمینان از بهره‌برداری صحیح این سیستم‌ها توسط کشاورزان و بهره‌برداران حدود 2ماه است که قراردادی با یکی از شرکت‌های فنی و مهندسی برای نظارت بر بهره‌برداری و نظارت بر پروژه‌هایی که پیشتر اجرا شده، منعقد شده است.

ذاکری تاکید کرد: این شرکت ضمن بررسی پروژه‌ها، اشکالات احتمالی آنها را رفع و بهره‌برداران را آموزش می‌دهد.

وی یادآور شد: پیش از این پیمانکاران نحوه کارکرد و برنامه‌ریزی سیستم‌های نوین آبیاری را به کشاورزان آموزش می‌دادند اما از آنجا که به طور معمول پیمانکارها پس از اجرا کمتر سر پروژه‌ها حاضر می‌شدند، کار بررسی، آموزش مستمر و آگاه‌سازی بهره‌برداران به یک شرکت واگذار شد.

گرانی لوله و تجهیزات مورد نیاز برای اجرای سیستم‌های آبیاری مشکلی است که امروز کشاورزان متقاضی اجرای این سیستم‌ها با آن روبه‌رو شده‌اند، مساله‌ای که به گفته مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان می‌تواند تمایل به اجرای این سیستم‌ها را به دلیل افزایش سهم خودیاری کشاورزان، کاهش دهد.

به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری 66هزار بهره بردار در بخش کشاورزی دارد و سالانه یک میلیون و 500هزار تن انواع محصولات کشاورزی برداشت می شود.

• وزارت جهاد کشاورزی
• چهارمحال وبختیاری
• آبیاری