دانشگاه‌ها در سال 1403 چقدر به صنعت نزدیک شدند؟

در سال 1403 تعداد و مبلغ قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه‌ها رشد داشته است، ولی آیا چرخه ارتباط دانشگاه و صنعت به درستی شکل گرفته است؟

به گزارش خبرنگار مهر، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نقش کلیدی در حل مشکلات جامعه و توسعه اقتصادی کشور دارند. یکی از شاخص‌های سنجش میزان موفقیت آن‌ها در این حوزه، قراردادهای ارتباط با صنعت و جامعه است. این قراردادها نشان‌دهنده میزان تعامل و اثربخشی دانشگاه‌ها در پاسخگویی به نیازهای اجرایی و صنعتی کشور هستند.

در این گزارش به بررسی وضعیت ارتباط دانشگاه‌ها به جامعه و صنعت و عملکرد آن‌ها در سال 1403 در پاسخگویی به نیازهای جامعه می‌پردازیم.

برای دستیابی به این امر مهم، طرح «تحول در همکاری‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی با جامعه و صنعت» در سال 1398 تصویب شد و شهریور ماه 1399 آغاز شد. چشم‌انداز طرح این بود که دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری، شریک راهبردی جامعه و صنعت در تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه پایدار کشور شوند. و برای رسیدن به این چشم‌انداز، 6 هدف کلان، 8 راهبرد اصلی و 44 برنامه و اقدام در نظر گرفته شد. دو هدف کلان قابل سنجش و کمی در این طرح، «افزایش متوسط سالانه 10 درصدی حجم قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت» و «اجرای 25 درصد پروژه‌های تحصیلات تکمیلی به صورت مستقیم به سفارش صنعت و جامعه» است.

تعداد و مبلغ قراردادهای ارتباط با صنعت در حال اجرا متناسب با هدف‌گذاری کلان نیست

برسی پایش قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نشان می‌دهد که تعداد و مبلغ قراردادهای در حال اجرا در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها سالانه در حال رشد است.

در سال 1402 تعداد 11 هزار و 212 قرارداد ارتباط با جامعه و صنعت در حال اجرا بوده که این میزان در سال 1403 به 11 هزار و 568 طرح افزایش یافته است. افزایش قراردادها در حدود 3 درصد بوده ولی این افزایش به اندازه «افزایش متوسط سالانه 10 درصدی» که در طرح تحول همکاری‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی با جامعه و صنعت هدف‌گذاری شده، متناسب نبوده است.

تعداد قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت در حال اجرا

مبلغ قراردادهای ارتباط با صنعت و جامعه در حال اجرا نیز در سال 1402 به میزان 5 هزار و 809 میلیارد تومان بوده است که در سال 1403 به 7 هزار و 192 میلیارد تومان رسیده است. مبلغ این قراردادهای در سال 1403 نسبت به 1402 حدود 21 درصد افزایش داشته است.

مبلغ قراردادهای ارتباط با صنعت و جامعه در حال اجرا

افزایش اندک تعداد قراردادهای در حال اجرا و افزایش 21 درصدی مبلغ قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت را شاید بتوان با تورم اقتصادی در سال‌های اخیر تحلیل کرد. به نظر می‌رسد ارزش قراردادها در یک سال اخیر افزایش یافته ولی در شرایط تورمی با توجه به افزایش هزینه‌های اجرایی پروژه‌ها، افزایش پرداخت حقوق و... ممکن است، افزایش ارزش قراردادها به صورت واقعی نباشد.

رشد قابل توجه تعداد و مبلغ قراردادهای ارتباط با صنعت خاتمه‌یافته

همچنین بررسی قراردادهای خاتمه‌یافته نشان می‌دهد که در سال 1403 تعداد 2 هزار و 734 قرارداد خاتمه یافته بود که در سال 1403 این میزان به 3 هزار و 348 قرارداد افزایش یافته است و این افزایش 22 درصدی بیشتر از هدف افزایش متوسط سالانه 10 درصدی است.

تعداد قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت خاتمه‌یافته

مجموع مبلغ جذب شده قراردادهای خاتمه‌یافته ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی نشان می‌دهد که مبالغ جذب شده در سال 1403 نزدیک به 50 درصد افزایش داشته است و از هزار و 136 میلیارد تومان به هزار و 694 میلیارد تومان رسیده است.

مجموع مبلغ جذب شده قراردادهای خاتمه‌یافته ارتباط با جامعه و صنعت

برترین دانشگاه‌ها در تعداد مبلغ قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت

بررسی تعداد قراردادهای ارتباط با صنعت در حال اجرای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در سال 1403 نشان می‌دهد که دانشگاه‌های علم و صنعت، شیراز و تهران بیشترین قرارداد در حال اجرا در سال اخیر را داشته‌اند.

تعداد قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت جاری در سال 1403

همچنین در سال 1403 دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، صنعتی شریف و علم و صنعت ایران بیشترین مبلغ قرارداد در حال اجرا را داشته‌اند، مبلغ قراردادهای این 3 دانشگاه به ترتیب هزار و 187 میلیارد تومان، هزار و 35 میلیارد تومان و 926 میلیارد تومان بوده است.

مجموع مبلغ قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت دانشگاه‌ها، پژوهشگاه و مراکز آموزش عالی در حال اجرا (میلیارد تومان)

تنها 4 درصد از پایان‌نامه‌ها با قراردادهای ارتباط با صنعت مرتبط‌اند

یکی از اهداف کلان طرح تحول در همکاری‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی با جامعه و صنعت، «اجرای 25 درصد پروژه‌های تحصیلات تکمیلی به صورت مستقیم به سفارش صنعت و جامعه» بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال 1403 تنها 4.1 درصد از پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها ومراکز آموزش عالی کشور با قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت مرتبط بودند که البته این میزان در مقایسه با سال 1402 افزایش داشته است.

درصد نسبت تعداد پایان‌نامه‌های مرتبط با قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت به تعداد کل پایان‌نامه های تحصیلات تکمیلی

کاهش نسبت مبلغ قراردادهای ارتباط با صنعت به تعداد دانشجویان

بررسی نسبت مجموع مبلغ قراردادهای در حال اجرا به تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی نشان می‌دهد که در سال 1402 مبلغ 26 میلیون تومان به ازای هر دانشجوی تحصیلات تکمیلی از قراردادهای جاری ارتباط با صنعت کسب شده است که این میزان در سال 1403 به 24.5 میلیون به ازای هر دانشجوی تحصیلات تکمیلی رسیده است. به نظر می‌رسد اگر نظام پذیرش دانشجو متناسب با قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت تغییر کند، این شاخص در آینده رشد داشته باشد.

نسبت مبلغ قراردادهای جاری در هر سال به تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی (میلیون تومان / نفر)

درآمد قراردادهای ارتباط با صنعت به 273 میلیون تومان به ازای هر مجری رسید

مجموع مبالغ درآمد جذب‌شده حاصل از قراردادهای ارتباط با صنعت به نسبت تعداد مجریان این قراردادها نشان می‌دهد که در سال 1403 این نسبت رشد داشته و از 195 میلیون تومان به ازای هر مجری به 273 میلیون تومان به ازای هر مجری رسیده است.

نسبت مبلغ درآمد جذب‌شده حاصل از قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت به تعداد مجریان قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت (میلیون تومان / نفر)

برای هر 100 دانشجو تنها 4 قرارداد ارتباط با صنعت وجود داشت

آمارها نشان می‌دهد در سال 1403 برای هر 100 دانشجوی تحصیلات تکمیلی 4 قرارداد جاری ارتباط با صنعت وجود داشته است که این میزان نسبت به سال 1402 کاهش جزئی داشته است.

نسبت تعداد قراردادهای جاری در هر سال به ازای یک صد دانشجوی تحصیلات تکمیلی

واگذاری 1.9 قرارداد به هر مجری

همچنین در سال 1403 به هر مجری 1.9 قرارداد ارتباط با جامعه و صنعت واگذار شده است و این میزان نسبت به سال 1402 تغییری نداشته است.

نسبت تعداد قراردادهای ارتباط با جامعه و صنعت در حال اجرا به تعداد مجریان قراردادها

کاهش نسبت قراردادهای در حال اجرا به تعداد هیئت‌علمی

در سال 1403 نسبت تعداد قراردادهای ارتباط با صنعت در حال اجرا به تعداد اعضای هیئت‌علمی 0.38 درصد بوده است که این میزان در مقایسه با سال 1402 کاهش داشته است.

نسبت تعداد قراردادهای در حال اجرا با جامعه و صنعت به تعداد اعضای هیئت علمی

جبران کاهش چشم‌گیر بازدیدهای صنعتی دانشجویان در سال‌های اخیر

یکی از عوامل مؤثر در آشنایی دانشجویان با محیط‌های واقعی کار، بازدیدهای صنعتی است. به همین دلیل ضروری است که همکاری دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها با صنایع و دستگاه‌های اجرایی در این حوزه افزایش پیدا کند.

در سال‌های 1400، 1401 و 1402 نسبت به سال‌های پیش از آن میزان بازدیدهای صنعتی دانشجویان کاهش چشم‌گیری داشته که در سال 1403 این کاهش جبران شده است و هزار و 419 بازدید صنعتی در سال 1402 به 3 هزار و 740 بازدید در سال 1403 رسیده است. آمارها نشان می‌دهد که بازدیدهای صنعتی دانشجویان در سال 1403 افزایش قابل توجهی داشته است.

مجموع تعداد بازدیدهای صنعتی دانشجویان دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور

کاهش 19 درصدی فرصت مطالعاتی جامعه و صنعت اعضای هیئت‌علمی

مشارکت اعضای هیئت‌علمی در فرصت‌های مطالعاتی جامعه و صنعت، به صنعت و اساتید کمک می‌کند تا برای حل مشکلات به یک زبان مشترک برسند و در نهایت به حل چالش‌های بزرگ کشور کمک کند.

در 31 مرداد ماه 1403 با ابلاغ محمدعلی زلفی‌گل، وزیر سابق علوم به دانشگاه‌ها گذراندن فرصت مطالعاتی جامعه و صنعت برای اعضای هیئت‌علمی الزامی شد؛ ولی با این وجود فرصت مطالعاتی ارتباط با جامعه و صنعت در سال 1403 در مقایسه با 1402 کاهش 19 درصدی داشته است.

فرصت مطالعاتی ارتباط با جامعه و صنعت توسط اعضای هیئت‌علمی

به گزارش مهر، بررسی داده‌های عملکرد دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در سال 1403 نشان می‌دهد که اگرچه تعداد و مبلغ قراردادهای ارتباط با صنعت افزایش داشته، اما این رشد هنوز با اهداف کلان تعیین‌شده همخوانی ندارد. افزایش مبلغ قراردادهامی‌تواند تا حدی ناشی از تورم باشد، از سوی دیگر، سهم پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی مرتبط با صنعت همچنان بسیار پایین است و نسبت قراردادها به تعداد دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی کاهش یافته است. برای بهبود این روند لازم است سیاست‌های حمایتی، ساماندهی قراردادها، تقویت همکاری‌های اجرایی و افزایش مشوق‌های علمی برای اساتید و دانشجویان با جدیت بیشتری دنبال شود.