دروزی‌های سوریه؛ اقلیتی استراتژیک میان تهران و تل‌آویو / تحلیل راهبردی از موقعیت دروزی‌های سوریه در معادلات امنیتی منطقه
اقتصادنیوز: دین دروزی، گرچه ریشه در اسماعیلیه شیعه دارد، اما با گذشت قرون، به مذهب مستقلی با آموزه‌های عرفانی، تأویل‌گرایانه و درون‌گرایانه تبدیل شده است.
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از عصرایران، با گذشت بیش از یک دهه از آغاز بحران سوریه، نقش اقلیت‌های قومی و مذهبی در تعیین خطوط درگیری و موازنه قدرت در این کشور، بیش از پیش مورد توجه بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفته است. در این میان، دروزی‌های سوریه به عنوان یک اقلیت مذهبی منسجم و محافظه‌کار، جایگاهی خاص در تحولات جنوب سوریه و مناطق مرزی با سرزمین‌های اشغالی دارند. شناخت دقیق این گروه، برای تحلیل رفتار بازیگرانی همچون رژیم صهیونیستی و درک فرصت‌ها و تهدیدهای امنیتی پیش‌روی محور مقاومت، امری ضروری به‌نظر می‌رسد.
دروزیان؛ بازماندگان یک مذهب رازآلود
دین دروزی، گرچه ریشه در اسماعیلیه شیعه دارد، اما با گذشت قرون، به مذهب مستقلی با آموزه‌های عرفانی، تأویل‌گرایانه و درون‌گرایانه تبدیل شده است. پیروان این آیین در سه کشور لبنان، سوریه و فلسطین اشغالی ساکن هستند و ویژگی بارز آنان، انسجام اجتماعی، ساختار بسته مذهبی، و پرهیز از سیاست‌ورزی مستقیم است. در سوریه، حدود 3 درصد جمعیت (معادل 700 هزار نفر) عمدتاً در استان السویداء در جنوب کشور سکونت دارند.
موقعیت جغرافیایی و اهمیت استراتژیک
السویداء در همسایگی استان درعا، مرز اردن، و بلندی‌های جولان اشغالی قرار دارد. این موقعیت ژئوپلیتیکی باعث شده دروزی‌های سوریه به‌صورت ناخواسته به لایه‌ای میانی در خط تماس میان ایران، سوریه، اسرائیل و بازیگران فرامنطقه‌ای تبدیل شوند. به‌ویژه پس از اشغال بلندی‌های جولان توسط رژیم صهیونیستی در سال 1967، بخش‌هایی از جامعه دروزی در دو سوی مرز عملاً درگیر تعارض هویتی شده‌اند: بخشی تابع دمشق، بخشی تابع تل‌آویو.
تعامل پیچیده با دولت مرکزی
دروزی‌های سوریه، برخلاف علویان، هرگز بخشی از ساختار قدرت مرکزی نبوده‌اند. با این حال، در جریان جنگ داخلی، بنا به ملاحظات امنیتی، در بسیاری از مواقع به‌طور تاکتیکی از دولت دمشق حمایت کردند. ظهور داعش، جبهه النصره و دیگر گروه‌های افراطی سلفی، باعث شد تهدیدات وجودی علیه جامعه دروزی افزایش یابد. در مقابل، دولت سوریه نیز کوشید با اعطای خودمختاری غیررسمی و تأخیر در سربازگیری اجباری، حمایت نسبی این اقلیت را حفظ کند.
اما در سال‌های اخیر، شکاف میان جوانان دروزی و دولت افزایش یافته است. رشد جنبش‌های محلی مانند «رجال‌الکرامه» که به دفاع مسلحانه از مناطق دروزی می‌پردازند، نشانه‌ای از تضعیف اقتدار دولت و افزایش گرایش به استقلال امنیتی در این مناطق است.
دروزیان و رژیم صهیونیستی؛ ابهام در روابط
یکی از مهم‌ترین ابعاد استراتژیک دروزی‌ها، ارتباطات چندلایه با رژیم صهیونیستی است. در بلندی‌های جولان، حدود 20 هزار دروزی ساکن هستند که از نظر فرهنگی و مذهبی وابسته به سوریه‌اند اما تحت حکومت اسرائیل قرار دارند. اکثریت آن‌ها شهروندی اسرائیل را رد کرده‌اند، ولی از خدمات رفاهی و اقتصادی آن بهره‌مند هستند.
در مقابل، دروزی‌هایی که در مناطق اصلی اسرائیل زندگی می‌کنند، نه‌تنها شهروندی دارند، بلکه بخش مهمی از نیروهای ارتش و نهادهای امنیتی را تشکیل می‌دهند. این پارادوکس موجب شده تا بخشی از جامعه دروزی اسرائیل در بزنگاه‌های بحرانی، خواستار حمایت دولت از هم‌مذهبان خود در سوریه شوند. به‌عنوان مثال، در جریان حمله داعش به السویداء در سال 2018، فشار دروزیان اسرائیلی باعث شد تل‌آویو در برخی زمینه‌ها مانند درمان مجروحان، کمک‌های محدودی به دروزی‌های سوریه ارائه دهد.
با این حال، این ارتباطات همچنان در سطح غیررسمی، تاکتیکی و مشروط به حفظ منافع امنیتی اسرائیل باقی مانده است.
فرصت‌ها و تهدیدها برای محور مقاومت
برای محور مقاومت، به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران، دروزی‌های سوریه یک اقلیت با ظرفیت دوگانه محسوب می‌شوند:
از یک سو، وجود انسجام اجتماعی بالا، ساختارهای شبه‌نظامی محلی، و گرایش به حفظ هویت قومی، زمینه مساعدی برای همکاری‌های تاکتیکی با محور مقاومت در صورت ارائه تضمین‌های امنیتی ایجاد کرده است.
از سوی دیگر، نفوذ خزنده رژیم صهیونیستی در مناطق مرزی دروزی‌نشین و استفاده از دروزیان اسرائیلی برای ایجاد فشار روانی و امنیتی بر دولت سوریه، خطری بالقوه برای ثبات جنوب سوریه و اتصال استراتژیک میان دمشق، بیروت و تهران محسوب می‌شود.
جمع‌بندی و توصیه راهبردی
در مجموع، دروزی‌های سوریه نه دشمن بالفعل محور مقاومت هستند و نه متحد استراتژیک آن. نوع رفتار ایران و دولت سوریه با این اقلیت، باید مبتنی بر سه اصل باشد:
اعطای تضمین‌های امنیتی در برابر تهدید گروه‌های افراطی
احترام به استقلال فرهنگی و مذهبی دروزیان
جذب نخبگان محلی برای ایجاد همگرایی نرم در بلندمدت
بدون درک عمیق از هویت دروزیان و توازن میان تعلق مذهبی، ترس‌های امنیتی و منافع اقتصادی‌شان، هرگونه سیاست‌گذاری در جنوب سوریه، ممکن است زمینه‌ساز گسترش نفوذ رژیم صهیونیستی در نقطه‌ای حساس از جغرافیای مقاومت شود.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید