دروغ سیزده از کجا آمده است؟!

سیزده بدر فرا رسید و همزمان با آن رسم دروغ 13 یا دروغ آوریل باز هم سوژه نشریات ایران و جهان خواهد شد.

امروزه اخبار جعلی، اطلاعات غلط و مخدوش، شایعات بی اساس با سرعت فراوان در شبکه های اجتماعی مانند توییتر و فیس بوک و اینستاگرام و تلگرام و... پخش می شوند. آموزه های جعلی طبی با استقبال عمومی مواجه و گاهی دهها هزار بار بازنشر می شود. اما جالب است بدانیم اخبار جعلی و دروغ یا همان چیزی که در اصطلاح انگلیسی به آن Fake News می گویند، محصول دنیای مدرن نیست. حتی فراعنه مصر نیز دست به انتشار اخبار جعلی و اطلاعات دستکاری شده می زده اند. به عبارت دیگر اخبار جعلی از نوع تلگرامی و آنچه که در شبکه های مجازی رایج است، زاییده تمدن معاصر نیست. اینکه در قرن ها پیش ابزار ارتباطی مانند امروز وجود نداشته به این معنا نیست که اخبار جعلی و دروغ نیز وجود نداشته است. اخبار جعلی در تمدن های بشری دست کم بیش از 4000 سال قدمت دارد. حاکمان در طول تاریخ به خصوص در جنگ ها و در سیاست ورزی ها برای تحکیم موقعیت خود دست به انتشار اخبار دروغین می زده اند. از تبلیغات جعلی سازمان یافته حاکمان قرون وسطی گرفته تا تبلیغات سیاسی وایدئولوژیک و پروپاگاندای Propaganda حزب نازی، نشان دهنده آن است که اخبار جعلی، یخشی از رفتار قدرتمندان بوده است.

روز دروغ آوریل در بسیاری از کشورها به عنوان یک روز ویژه با گفتن دروغ‌هایی به شوخی در 1 آوریل گرامی داشته می‌شود.

در برخی از کشورها (از جمله بریتانیا، اتریش، نیوزیلند و زیمباوه) دروغ‌گویی در این روز از صبح تا ظهر ادامه پیدا می‌کند و شخصی که پس از ظهر دروغی بگوید احمق آوریل (April Fool) لقب می‌گیرد اما در مناطق دیگر تا پایان روز ادامه دارد.

گمانه‌زنی‌های مختلفی در مورد ریشه این رسم مطرح است. یکی از معروفترین آن‌ها پیدایش دروغ آوریل را به اقدام شارل نهم پادشاه فرانسه در سال 1564 نسبت می‌دهد که در هنگام اصلاح تقویم گریگوری جشن‌های سال نو را از اول آوریل به اول ژانویه منتقل کرد. پس از آن مخالفان این تغییر همچنان در روز اول آوریل به دید و بازدید عید می‌رفتند دوستان و آشنایان‌شان این افراد را که بر برگزاری عید در روز اول آوریل اصرار داشتند، دست انداخته و سرِ کار گذاشته و آن‌ها را «احمق‌های آوریل» می‌نامیدند.

دروغ‌های معروف اول آوریل در تاریخ به شرح زیرند:

تلویزیون هلند در دهه 1950 خبر واژگونی برج پیزا را پخش کرد.

درخت‌های ماکارونی: بی بی سی یک برنامه پانوراما در 1957 پخش کرد که درخت‌های ماکارونی را در سوئیس نشان می‌داد. بی بی سی اعلام کرد که سوسک‌های ماکارونی که محصولات را از بین می‌بردند قلع و قمع شدند. بسیاری از مردم با بی بی سی تماس گرفتند و پرسیدند که چگونه درخت‌های ماکارونی را کشت می‌کنند. این واقعه در حقیقت از فیلمی به نام St Albans گرفته شده بود.

دروغ هایی مبنی بر بیرون آمدن از خانه: در 1985 روزنامه L.A. Weekly خبری را در روز دروغ آوریل چاپ کرد که بسیاری از مردم توسط آن فریفته شدند.

آلاباما عدد پی را تغییر می‌دهد: روزنامه New Mexicans for Science and Reason در آوریل 1998 مقاله‌ای را چاپ کرد که توسط فیزیکدانی به نام Mark Boslough نوشته شده و در آن آمده بود که قوه مقننه آلاباما رای داد که ثابت پی تغییر کرده است. این واقعه ظاهرا اولین بار در داستانی به نام غریبه‌ای در سرزمین غریب (Stranger in a Strange Land) تالیف رابرت هاینلاین آمده است.

ترور بیل گیتس: در 2003 خیلی از وبسایت‌های کره شمالی و چینی اظهار داشتند که CNN خبر داد که بیل گیتس موسس مایکروسافت در نتیجه 1.5% افت در بورس سهام چین ترور شد. (به هر حال CNN در چین تحریم شد)

آب در مریخ: در 2005 یک خبر در وبسایت رسمی ناسا پخش شد که آب را در مریخ نشان می‌داد. این تصاویر در حقیقت یک لیوان آب بر روی شکلاتی با نام مارس (Mars Candy Bar) بود که به معنی مریخ است.

پری مرده: در 2007 یک دروغ‌ساز در وبگاهش تصاویری را منتشر کرد که جسد یک موجود ناشناخته 8 اینچی را نشان می‌داد که گفته می‌شد یک پری مومیایی شده است. او سرانجام پری را در eBay به قیمت 280 یورو فروخت!

شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی در سال 2008 گزارشی از کشف نوعی پنگوئن پرنده در قطب جنوب را پخش کرد. در این گزارش یک فیلم تلویزیونی از پنگوئن‌ها و پرواز آن‌ها تا جنگل‌های آمازون نیز پخش شد.

زمان استاندارد: در کشورهای مختلف این شوخی آورده شده است که می‌گوید سیستم زمان به نوعی تغییر خواهد کرد که در آن، واحد زمان بر اساس توان‌هایی از 10 ذکر می‌شوند.

کنترل Gmail با حرکات بدن: گوگل در اول آوریل 2011 امکان جدیدی را در سرویس ایمیل خود معرفی کرد که به کمک آن و بدون استفاده از موشواره و صفحه کلید، کاربران به کمک وب‌کم می توانند به مدیریت ایمیل خود بپردازند و نامه‌های خود را بررسی کنند.

Google nose: شرکت گوگل در 1 اوریل 2013 امکان جدیدی را تحت عنوان google nose منتشر کرد، در واقع قرار بود گوگل nose هر بویی را توسط موبایل و رایانه ایجاد کند و کاربران قادر به بوییدن آن باشند!

دروغ سیزده در ایران

بیش ازشصت سال است که در ایران، گفتن دروغ سیزده نوروز، یا همان «ماهی آوریل» فرانسوی‌ها، از سوی چند روزنامه‌نگار ایرانی رواج پیدا کرده است. آغازماه آوریل یک روز پیش ازسیزده نوروز می‌باشد، و این هم‌زمانی دست‌آویزی شد، که درسیزده نوروز که ویژه جشن، شادی و نیایش برای باران و باروری زمین است، زیرنام شوخی دروغ بگویند.

اسماعیل پوروالی، روزنامه نگار سرشناس ایرانی که میان همکارانش به آقای مدیر شناخته شده بود، در ماهنامه روزگار نو در اردیبهشت 1370 خورشیدی در پاریس نوشت: «ما شماره‌ی سیزده فروردین سال 1322 شمسی روزنامه‌ی «نبرد» را یک پارچه به صورت دروغ درآوردیم. یکی از این دروغ‌ها، نطقی بود از هیتلر، که در آن بحبوحه‌ی جنگ، دستور آتش‌بس می‌داد و این مژده‌ای بود که همه‌ی مردم از پیر و جوان، زن و مرد و بزرگ و کوچک را خوشحال می‌کرد. درکنار این دروغ شادی‌دهنده، دروغ آزاردهنده‌ای که در آن روز بساط سیزده نوروز خیلی ها را به هم ریخت، خبر فوت «حاج محتشم السلطنه» رئیس مجلس وقت بود، که چون در بین مردم تهران بخصوص بازاریها وجهه و احترام و اعتباری خاص داشت. هزارها نفر راه خانه‌ی او را درپیش گرفتند تا در مراسم تشییع جنازه‌اش شرکت کنند.» روزنامه نبرد در آن زمان به مدیریت خسرو اقبال اداره می‌شد، واز همکارانش نیزمی توان، محمود تفضلی، جواد فاضل، حسن ارسنجانی، جهانگیر تفضلی و اسماعیل پوروالی و سه، چهار تن دیگر که در آن قلم می‌زدند نام برد. اسماعیل پور والی، چند سال پیش در پاریس در گذشت.

• دروغ سیزده از کجا آمده است؟!

• حمله اسراییل به سوریه / شهادت فرماده نظامی ایران

• گزارش تکان دهنده از بردگان جنسی فرماندهان روس / پزشکان، همسران صحرایی جنگ اوکراین / عکس

• خبر مهم برای کارگران | واریزی 900 هزار تومانی به حقوق کارگران از فروردین

• تولید فیلم مستهجن در شبکه‌های خانگی کشور | ماجرا چیست؟

• تیراندازی در خیابان اصلی تالش | ماجرا چه بود؟

• قتل فجیع زن 35 ساله توسط یکی از اراذل و اوباش ورامین + جزئیات

• توهین بی‌سابقه به علی‌اف روی آنتن زنده شبکه افق

بیشتر بخوانید

• هشدارهای معاون عملیات پلیس راهور تهران بزرگ درباره سیزده بدر
• حذف تیم ملی اولین دروغ سیزده است