دستکاری در بودجه؛ ادعا یا واقعیت؟

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، هفته گذشته چند نماینده مجلس عنوان کردند که در بودجه دستکاری شده و خبرگزاری ایرنا جداولی را منتشر کرد که حکایت از تغییر اعداد و ارقام بودجه داشت. پس از انتشار این خبر، خبرگزاری خانه ملت وابسته به مجلس شورای اسلامی ادعای خبرگزاری دولت را تکذیب کرد و در نهایت پنجشنبه هفته گذشته ایرنا مقصر را خبرنگار اقتصادی خود اعلام و اطلاعیه‌ای در این زمینه منتشر کرد و خبر مربوط به دستکاری ارقام بودجه را از همه خروجی‌هایش حذف کرد اما این پایان ماجرا نبود و بحث درباره این مساله و اطلاع‌رسانی مخدوش و دستکاری شده رسانه رسمی دولت همچنان ادامه دارد. تیم رسانه‌ای و مشاوران رئیس مجلس گفته‌اند از ایرنا به خاطر این «دستکاری» در اطلاعات و انتشار اخبار کذب علیه مجلس به مراجع قانونی شکایت می‌کنند. ماجرا از فایل صوتی محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران آغاز شد. فایلی که به دست یکی از رسانه‌های سعودی رسیده بود و واکنش‌های زیادی داشت. چند روز بعد در حالی که همچنان خبر انتشار فایل صوتی ظریف داغ بود، خبری در خبرگزاری ایرنا با عنوان دستکاری بودجه منتشر شد. پوشش رسانه‌های غربی در مورد ایران با انتشار این خبر تغییر کرد و با کارشناسان خود در این زمینه به بحث و گفت‌وگو پرداختند اما این همه ماجرا نبود. واکنش‌ها به حدی زیاد شد که خبرگزاری خانه ملت انتشار خبرگزاری ایرنا را کذب خواند و پس از این‌که جداول در فضای مجازی انتشار یافت این خبرگزاری خبر خود را حذف و عذرخواهی کرد. اما نکته مهم اینجاست جدولی که در فضای مجازی دست به دست می‌شود همان جدول جعلی خبرگزاری ایرناست و جدول اصلی در سایت سازمان برنامه و بودجه قابل مشاهده است. این در حالی است که ستونی که با عنوان «مصوبه مجلس» درجدول جعلی ایرنا آمده در حقیقت اعداد و ارقام «لایحه دولت» است! و آنچه خبرگزاری دولت از آن به دروغ به عنوان «ابلاغ شده به دولت» یاد کرده همان مصوبه مجلس شورای اسلامی بوده که در حقیقت حاصل مصوبات کمیسیون تلفیق و آرای صحن علنی درباره لایحه بودجه است. برخی معتقدند عده‌ای با انتشار این خبر جعلی به دنبال به حاشیه‌بردن و کمرنگ‌کردن حواشی انتشار مصاحبه محرمانه وزیر خارجه در شبکه سعودی است. ادعای اصلی خبرگزاری ایرنا به نقل از یک نماینده مجلس این بود که بودجه پس از تصویب در مجلس دستکاری شده است. پس از انتشار این خبر، بسیاری از نمایندگان مجلس، اعضای کمیسیون تلفیق بودجه 1400 و حتی کارشناسان اقتصادی اعلام کردند که جدول منتشر شده حاوی ستون‌های دروغ و جعل شده است. طی این توضیحات تصریح شد، ستونی که با عنوان «مصوبه مجلس» درجدول جعلی ایرنا آمده در حقیقت اعداد و ارقام «لایحه دولت» است! پس از انتشار این جدول، مجلس شورای اسلامی نیز اعلام کرد که از این اقدام شکایت رسمی خواهد کرد تا ایرنا و سایر رسانه‌ها و افرادی که این جدول را بازنشر کرده‌اند در مرجع قضایی پاسخگو باشند. نهایتا پس از توضیحات مجلس و اعلام رسمی برای شکایت از منتشرکنندگان این خبر، خبرگزاری ایرنا و برخی دیگر از رسانه‌های منتشرکننده طی اطلاعیه‌ای عذرخواهی کردند.

*س_بی‌دقتی خبرنگار_س*

در توضیحات و اطلاعیه خبرگزاری ایرنا درباره انتشار جدول اشتباه بودجه آمده است که آنچه با عنوان دروغ و جعل ایرنا از سوی خبرگزاری خانه ملت مطرح شده، مربوط به بی‌دقتی خبرنگار و جابه‌جا عنوان شدن سرستون‌های جدول مربوط به جزئیات این تغییرات در لایحه بودجه 1400 است. در ادامه این اطلاعیه آمده است به دلیل بی‌دقتی خبرنگار در استفاده از عناوین جدول و نیز طی‌نشدن مراحل کامل ویراستاری مطلب، درحالی که مطابق آیین‌نامه داخلی خبرگزاری جمهوی اسلامی، گزارشی در این سطح از اهمیت، باید حتما به تایید مسوولان ارشد خبری سازمان و همچنین دستگاه تخصصی ذی‌ربط (سازمان برنامه و بودجه کشور یا معاونت امور مجلس ریاست جمهوری) می‌رسید این فرآیند طی نشده است، ضمن پوزش از مخاطبان ایرنا، مطلب یاد شده از کلیه خروجی‌های خبرگزاری حذف می‌شود.

*س_ تخلف نداشتیم_س*

رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه 1400 در این باره گفت: «در همه مجالس، تصمیم‌گیری درباره جداول بودجه که حدود 1000صفحه است با تفویض صحن به کمیسیون تلفیق واگذار می‌شد تا با مشورت روسای کمیسیون‌ها تصمیم‌گیری شود و از روزی که لایحه ارجاع می‌شود تا روز ابلاغ، بارها و بارها به دلیل تصمیمات صحن و بررسی کارشناسان و نظرات شورای محترم نگهبان تغییر می‌کند». وی افزود: «مهم آن است که تغییرات جداول بودجه با احکام مصوب صحن تعارضی نداشته باشد و طبق درخواست کلیه نمایندگان دلسوز مردم برای حوزه‌های انتخابیه آنها بوده که جداول بودجه 1400 هم این‌گونه است.»

*س_ بودجه، دستکاری نشده است_س*

الیاس نادران رئیس کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی گفت: آنچه در فضای مجازی پخش شده کذب محض است. اطمینان می‌دهم آنچه انجام می‌شود در چارچوب اختیارات قانونی بوده است. نادران با بیان این‌که همه تغییرات اعمال شده بر بودجه، با هماهنگی شورای نگهبان انجام گرفته است افزود: شورای نگهبان بر روی برخی اعداد و ارقام و جداول نظر داشتند که نظرات آنها در کمیسیون تلفیق و هم در صحن علنی مجلس باید مورد اعمال نظر قرار می‌گرفت. متاسفانه در روزهای اخیر در فضای مجازی بی‌اخلاقی‌هایی صورت گرفت مبنی بر این‌که مجلس مصوبه‌ای داشته و کمیسیون تلفیق، مصوبه مجلس را تغییر داده است.

*س_ شکایت قالیباف، بابت اتهام دستکاری بودجه_س*

حسین قربان‌زاده، مشاور ارشد رئیس مجلس چهارشنبه هفته گذشته اعلام کرد بابت این خبر کذب، مجلس از خبرگزاری ایرنا شکایت خواهد کرد اما یک روز پس از این اظهار نظر خبرگزاری ایرنا گزارش خود را تکذیب کرد. قربانزاده افزود: طبق آیین‌نامه مجلس کار غیرقانونی صورت نگرفته است و به گفته او هیچ ردیفی در صحن مجلس تصویب نمی‌شود که کمیسیون بخواهد آن را تغییر بدهد.

*س_ تکذیب دستکاری_س*

مالک شریعتی عضو هیات رئیسه مجلس ادعای دستکاری بودجه 1400 را تکذیب کرد و گفت که «هیچ تصمیمی در بودجه 1400، بدون مجوز از اعضای کمیسیون تلفیق و صحن‌علنی گرفته نشده است. ادعای دستکاری و رانت خلاف واقع است.» علی رجبی، رئیس اداره اخبار مجلس هم در واکنش به ادعای دستکاری لایحه بودجه اعلام کرد: اگر مدعی‌العموم وارد نشود، ناچاریم برای اعاده حیثیت از خانه ملت، از خبرگزاری دولتی ایرنا که این جدول کذب را درست کرده و رسانه‌هایی که بازنشر کردند شکایت کنیم تا ادعای خود را در قوه قضاییه ثابت کنند. متاسفم که ایرنا در روزهای پایانی دولت روحانی، جولانگاه سیاسی کاری شده است. احمد توکلی رئیس هیات مدیره سازمان مردم‌نهاد دید‌بان شفافیت و عدالت مطلبی را درباره حاشیه‌های به وجود آمده درباره بودجه 1400 نوشت. در این نامه به نکاتی اشاره شده که در ادامه می‌خوانید: گزارش نادران ابهام‌زداست، قضاوت ما مقدماتی است و تا اینجا بخشی از اعتراض‌ها وارد نیست و معترضان اگر بخواهند ادعای‌شان پذیرفته شود باید مستند و مصداقی حرف بزنند، دید‌بان قضاوت نهایی خودش را موکول به پایان رسیدگی می‌کند و بار دیگر بر عهدش برحفظ بی‌طرفی تاکید می‌کند؛ یعنی اگر به حدوث جرم برسیم ولو علیه دوستمان باشد می‌گوییم و لوازمش را نیز می‌پذیریم. توکلی در پایان نوشته خود آورده: خدا می‌داند و فکر می‌کنم شما هم باور دارید که من اگر ماجرا به همین شکل با این تفاوت که آقای تاجزاده جای دکتر نادران بود در روش و ملاک تغییری نمی‌دادم.

*س_ موج‌سواری رسانه‌ای_س*

این روزها با گسترش فضای مجازی هر خبری ممکن است انتشار یابد و به سرعت به چند میلیون بازدید برسد. نکته قابل توجه اینجاست که اغلب خبرهایی که در فضای مجازی دست به دست می‌شود صحت ندارد و نوعی موج‌سواری رسانه‌ای است؛ از کلاهبرداری‌های مختلف گرفته تا موضوعات حزبی. موضوعی که در مورد دستکاری بودجه ابتدا در خبرگزاری دولت و سپس در فضای مجازی و از طریق رسانه‌های غربی پوشش داده شد هم نوعی موج سواری رسانه‌ای بود. نگارش بودجه و بودجه‌خوانی کاری تخصصی است و هر کسی توانایی آن را ندارد. زمانی که لایحه بودجه به مجلس می‌رسد افرادی که دارای تحلیل هستند و از دانش بودجه‌خوانی برخوردارند به آن انتقاد می‌کنند یا به تایید می‌رسانند. گزارش تفریغ بودجه 98 نشان می‌دهد تخلفات و انحراف زیادی در اجرای بودجه مشاهده می‌شود. انحرافات گسترده‌ای که هیچ‌وقت پایش به رسانه‌هایی که بحث دستکاری بودجه را مطرح کردند، باز نشد. برخی افراد وابسته به برخی حزب‌های سیاسی و برخی افراد که در مورد بودجه تخصص کافی نداشتند در مورد بودجه اظهارنظر کردند که تکذیب خبر ایرنا نشان داد آنها هم فریب موج رسانه‌ای را خورده‌اند.

*س_ یک ریال هم پس از تصویب بودجه در صحن تغییر نکرد_س*

مصطفی طاهری، عضو کمیسیون تلفیق بودجه1400 ادعای برخی افراد این است که مجلس بودجه را تغییر داده که با توجه با ماهیت ذاتی قوه مقننه جزو وظایف این قوه است که بتواند اعداد و ارقام بودجه را با توجه به درآمد و هزینه دولت تغییر دهد. دولت لایحه بودجه را به عنوان پیشنهاد به مجلس ارسال می‌کند و مجلس اختیار دارد آن را تغییر دهد. بر این اساس مجلس اختیار دارد جدولی را که دولت آورده، قبول کند یا آن را تغییر دهد. پس از تسلیم لایحه بودجه توسط دولت و بررسی نمایندگان مجلس پیشنهادهای درآمدی ارائه می‌کند که نتیجه آن ممکن است به افزایش یا کاهش درآمد دولت منجر شود. به بیان بهتر عدد درآمدی تغییر می‌کند. در بودجه 1400پیشنهاد برای افزایش درآمد بود. اگر درآمد تغییر کند به تبع آن بخش هزینه هم تغییر خواهدکرد. دیوان‌محاسبات‌کل‌کشور هم هزینه کرد بودجه را بررسی و به مجلس ارائه می‌کند. در بررسی لایحه‌بودجه قاعده به این صورت است که لایحه بودجه در کمیسیون تلفیق بررسی و بعد راهی صحن می‌شود. پس از تصویب در صحن، لایحه تبدیل به قانون شده و به شورای نگهبان ارسال می‌شود. یک‌سری از هزینه‌ها در ردیف قرار دارد و برخی دیگر در جداول قرار دارند. مجلس احکام و جداول و تبصره‌ها را بررسی می‌کند. زمانی که احکام تغییر می‌کند جداول نیز تغییر خواهدکرد. در نهایت مجلس روزی که لایحه را قصد ارسال به شورای نگهبان دارد برای ردیف‌ها، تبصره‌ها و جداول درصحن مجلس رای‌گیری می‌کند و پس از رای گیری به شورای‌نگهبان ارسال می‌کند. اتفاقاتی که گفته می‌شود پس از تصویب دستکاری شده واقعیت ندارد. به عنوان مثال بارها پیش آمده حکمی نوشته‌شده و به هیات‌رئیسه کمیسیون تلفیق این اجازه داده می‌شود تا جدول آن را آماده کند. قطعا حکمی که مجلس تصویب کرده با حکم پیشنهادی دولت متفاوت است. واقعیت این است که خلاف قانون انجام نشده‌است. ما قانونی داریم به نام سقف دوم. به این صورت که اگر درآمد از یک حدی بیشتر شد باید در بخش‌های مورد نظر هزینه شود. باید توجه داشت در بودجه هزینه‌ها قطعی و درآمد پیش‌بینی است. فروش نفت که یکی از درآمدهای دولت محسوب می‌شود یک پیش‌بینی است که روزانه چه میزان بشکه و با چه نرخ ارزی فروخته‌شود. اگر قیمت نفت نوسان داشته‌باشد و پیش بینی درآمدی بالاتر رفت سقف دوم باید هزینه شود و این موضوع در جداول آورده می‌شود. آن چیزی که شبهه دارد این است که در صحن رای‌گیری شده پس از رای‌گیری بدون اطلاع نمایندگان مجلس اعداد تغییر کرده که چنین چیزی اتفاق نیفتاده‌است. این جزو اختیاراتی بوده که هیات‌رئیسه داده بود و خارج از مصوبات صحن مجلس عددی تغییر کرده‌است. هیچ چیز مخفی نیست و همه گزارش‌ها در این زمینه موجود است. نکته قابل‌توجه بحث بودجه‌ریزی و اصلاح آن است. اصلاح ساختار بودجه یک‌سری مقدمات می‌خواهد که مهم‌ترین آن ترازکردن درآمد و هزینه است. اکنون هم درآمد و هزینه به ظاهر تراز است اما باید توجه داشت ابتدا هزینه‌ها نوشته می‌شود و برای هزینه‌های قطعی درآمدهای احتمالی در نظر می‌گیرند. دولت در دو سال گذشته بودجه را به گونه‌ای نوشته که درآمد نیمی از هزینه‌ها را هم پوشش نمی‌دهد و برای جبران آن مجبور به استقراض و فروش اموال خود می‌کند. زمانی که هزینه بیش از تورم باشد کسری بودجه اتفاق می‌افتد که عامل اصلی تورم است. اگر قصد کنترل تورم در کشور را داریم ابتدا باید اصلاح ساختار بودجه اجرا شود و بعد سراغ بخش‌های دیگر برویم. اکنون هزینه‌های اجباری دولت مانند حقوق آنقدر بالاست که پولی برای عمران و پیشرفت باقی نمی‌ماند، از این رو نظام بودجه‌ریزی در کشور باید تغییر کند.

منبع: جام جم