راههای مانع زدایی از تولید نهاده های دامی

فعالان عرصه دانش بنیان معتقدند با به کار بستن روشهای نوین تولید و تأمین می توانند نقش موثری را در حل مشکلات حوزه نهاده های دامی برطرف کنند به شرط آنکه دولت با حذف موانع از آنها حمایت کند.

خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا: «تأمین نهاده‌های دامی» کلیدواژه نام آشنای این روزهای صنعت کشاورزی است. کلیدواژه ای که مدتی است زیاد می‌شنویم و چالشهای تکراری آن ماه‌ها است ورد زبان کارشناسان شده است. چالشهایی نظیر عدم سیاستگذاری و برنامه‌ریزی درست دولت برای تأمین خوراک دام، نوسانات بازار، عدم مدیریت درست توزیع نهاده‌ها، خشکسالی، عدم تخصیص و تأمین ارز، دپو شدن نهاده‌ها و...

در نهایت مردم نیز از چالشهای این حوزه بی نصیب نمانده و در آخرین زنجیره این نابسامانی با مشکل افزایش قیمت محصولات پروتئینی روبرو هستند.

این افزایش قیمت که در گوشت دام و طیور در بازار دیده می‌شود ناشی از عدم برنامه ریزی درست مسئولان جهت تولید و تأمین «نهاده های دامی» به عنوان اصلی ترین عنصر تشکیل دهنده زنجیره غذایی است که اکنون به کلاف سردرگمی تبدیل شده و به ظاهر راهی جز واردات نهاده‌های دامی برای آن وجود ندارد.

ذرت، جو و کنجاله سویا به عنوان سه نهاده اصلی تولید مرغ و گوشت با وزن 13 میلیون و 438 هزار و 493 تن به ارزش سه میلیارد و 741 میلیون و 216 هزار و 291 دلار، 58 درصد وزن و 31 درصد ارزش کل واردات 25 گروه کالاهای اساسی در سال 99 را در بر گرفته است. ذرت با 9 میلیون و 782 هزار و 806 تن به ارزش 2 میلیارد و 498 میلیون و 957 هزار و 141 دلار، در صدر کالاهای وارداتی کشور و کالاهای اساسی وارد شده، قرار گرفته و کنجاله سویا با یک میلیون و 819 هزار و 637 تن به ارزش 793 میلیون 938 هزار و 821 دلار و جو با یک میلیون و 836 هزار و 50 تن به ارزش 457 میلیون و 320 هزار و 329 دلار، نهاده‌های دامی وارد شده در سال 99 بودند.

چنین اعداد و ارقامی گویای وابستگی شدید کشور به واردات و معضلات مخصوص به آن است. این در حالی است که مطابق با شعار سال که از سوی مقام معظم رهبری تعیین شده در سالهای اخیر همواره تولید و مانع زدایی از آن باید سر لوحه کار مسئولان قرار بگیرد.

از آنجا که باور به توان متخصصان داخلی یکی از ارکان مانع زدایی از تولید به شمار می‌آید، بر آن شدیم تا موانع و راهکارهای حل چالشهای حوزه نهاده‌های دامی را با متخصصان و محققان فعال دانش بنیان بررسی کنیم.

محصولاتی که می‌توانند جایگزین خوراک فعلی دام باشند

در همین رابطه به سراغ یک مقام مسئول در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری رفتیم تا ضمن مطلع شدن از برنامه‌های این نهاد برای حمایت از دانش بنیان‌ها در راستای افزایش تولید و روش‌های جایگزین نهاده‌های دامی، راه حل‌های فناورانه ممکن را نیز در این زمینه جویا شویم.

سیف سهندی، مسئول پروژه‌های کشاورزی ستاد زیست فناوری معاونت علمی و فناوری در گفتگو با خبرنگار مهر در ابتدا به بیان برخی راهکارها پرداخت و گفت: راه حل ممکن در این زمینه استفاده از خوراک های جایگزین برای تأمین انرژی مورد نیاز دام و طیور است. البته در استان‌های اردبیل، گلستان و خوزستان سویا زیر کشت می‌رود اما این میزان کفاف نیاز کشور را نمی‌دهد.

سهندی با بیان اینکه کنجاله سویا یکی از بهترین انواع کنجاله‌ها است، بیان کرد: امکان افزایش سطح زیر کشت سویا نیز همانند ذرت در کشور محدود است اما امکان افزایش بهره وری در تولید این گیاهان و استفاده از خوراک های جایگزین و نهایتا کاهش میزان واردات این نهاده‌ها وجود دارد. موضوعی که اخیرا مطرح است، استفاده از خوراک های جایگزین است که برای تأمین پروتئین و انرژی دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استفاده از ضایعات نیشکر و مخمر هیدرولیز شده

مسئول پروژه‌های کشاورزی ستاد زیست فناوری معاونت علمی و فناوری با اشاره به این راههای جایگزین اضافه کرد: استفاده از ضایعات نیشکر برای تأمین نهاده دام و طیور مشکلات زیست محیطی ندارد، ضمن اینکه هزینه از بین بردن ضایعات نیشکر (سوزاندن) را نیز مرتفع می‌کند. بخشی از خوراک دام و طیور در استان خوزستان و سایر مناطق از این طریق قابل تأمین است و در همین زمینه یکی از شرکتهای دانش بنیان توانایی استفاده از ضایعات نیشکر برای تأمین خوراک دام و طیور را دارد.

سهندی ادامه داد: همچنین یک شرکت دیگر مخمر هیدرولیز شده‌ای تولید می‌کند که جایگزین پروتئین دام و طیور است. این محصول هم اکنون وارد بازار شده و از سوی دامداران هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از پر ماکیان برای تأمین پروتئین دام نیز از دیگر محصولات جایگزین است. از سوی دیگر استفاده از لارو حشرات مانند سوسک زرد آرد (میلورم) یا مگس خانگی که 60 درصد وزن آن را پروتئین تشکیل می‌دهد نیز در جیره غذایی آبزیان کاربرد دارد و می‌توان از آن به جای استفاده از غذای وارداتی بهره برداری کرد.

وی با بیان اینکه در بسیاری از مناطق دنیا از دانه گندم پس از فرآوری در جیره غذایی طیور استفاده می‌شود، تاکید کرد: دانه گندم به دلیل مواد ضد تغذیه‌ای مانند «گلوکان» بدون فرآوری به میزان محدودی در جیره غذایی طیور قابل استفاده است. در حالی که تولید و استفاده از آنزیم‌های «گلوکوناز» این مشکل را برطرف می‌کند و شرکت‌هایی نیز در کشور وجود دارند که توانایی تولید این آنزیم‌ها را دارند.

حمایت ستاد زیست فناوری از طرح‌های جایگزین واردات خوراک دام

به گفته وی همچنین شرکت دانش بنیان دیگری توانسته‌اند از ضایعات نخل خرما برای خوراک دام استفاده کند. ستاد توسعه زیست فناوری از چنین طرح‌هایی برای جایگزینی واردات خوراک دام حمایت می‌کند تا بار واردات کمتر شود.

مسئول پروژه‌های کشاورزی ستاد زیست فناوری معاونت علمی و فناوری خاطرنشان کرد: هدف ما در گام اول تولید توسط شرکت‌های دانش بنیان است و گام بعدی تحقق استفاده از جایگزینها است؛ همچنین باید دامداران این موضوع را بپذیرند که می‌توانیم به جای نهاده‌های وارداتی از محصولات جایگزین استفاده کنیم.

وی گفت: همانطور که موضوع پروبیوتیک ها، داروهای بیوتکنولوژی و... از سال‌ها قبل در این ستاد مورد حمایت قرار گرفت و اکنون به نتیجه رسیده و تأثیر آنها در کاهش خروج ارز و افزایش میزان تولید و رفاه اجتماعی مشخص است، می‌توان بخشی از نهاده‌های دامی وارداتی را با محصولات دیگری جایگزین کرد و واردات را تا حدودی کاهش داد.

مسئول پروژه‌های کشاورزی ستاد زیست فناوری معاونت علمی و فناوری با تاکید بر اینکه اگر پروژه‌های جایگزینی خوراک دام جان بگیرد، می‌توانیم تا یک الی دو سال دیگر بخشی از مشکل نهاده‌های دامی را با نوآوری و فناوری برطرف کنیم، بیان کرد: ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری از طرح‌هایی که در این زمینه بر پایه فناوری هستند، حمایت می‌کند.

اگر پروژه‌های جایگزین خوراک دام جان بگیرد، می‌توانیم تا یک الی دو سال دیگر بخشی از مشکل نهاده‌های دامی را با نوآوری و فناوری برطرف کنیم وی خاطر نشان کرد: موفقیت در این زمینه می‌تواند برای ما امنیت غذایی را نیز به ارمغان آورد. اگر فناوری در تمام زنجیره کشاورزی و غذا از تولید کود و بذر، بهبود مدیریت مزرعه، دامپروری و آبزی پروری، عملیات لجستیک و غیره تا صنایع غذایی وارد شود، می‌تواند امنیت غذایی را بهبود بخشد.

معاونت علمی و فناوری پذیرای طرح‌های نوآورانه گره گشا

معاونت علمی و فناوری برای تحقق اهدافی که در بالا به آن اشاره شد، برنامه‌هایی را در قالب فراخوان اعلام کرده است که از جمله آنها می‌توان به فراخوانی اشاره کرد که به تازگی منتشر شده است. ستاد زیست فناوری در این فراخوان اعلام کرده که پذیرای طرح‌های نوآورانه شرکت‌ها، تیم‌های فناور، محققان و متخصصانی است که بتوانند گره‌گشای تأمین منابع خوراک دام از پسماندها و ماشین‌آلات کشاورزی باشند.

بر این اساس همه مجموعه‌های فناور و خلاق دعوت هستند تا با ارسال طرح‌های فناورانه و نوآورانه خود در این فراخوان مشارکت کنند و سهمی در بهبود بهره‌وری از منابع خوراک دام و رفع نیازهای فناورانه پسماندها و ماشین‌آلات کشاورزی داشته باشند.

محورهای این فراخوان در توسعه پایلوت شامل «توسعه فناوری مناسب استفاده از شاخه درخت خرما در تغذیه دام، نوآوری و بهبود ارزش غذایی، دخیره سازی و غیره»، «توسعه فناوری مناسب مصرف میوه و سرشاخه سمر در تغذیه دام»، «توسعه فناوری مناسب استفاده از پوسته سبز پسته در تغذیه دام» می‌شود.

همچنین «ارائه فناوری مناسب برداشت برگ و طوقه چغندر و انتقال به بیرون از مزرعه»، «ارائه فناوری مناسب برداشت بقایای ذرت دانه‌ای»، «ارائه فناوری مناسب جمع‌آوری و خردکن کاه برنج»، «ارائه فناوری مناسب برداشت یونجه»، «ارائه فناوری مناسب برای اصلاح مکانیزم چاپرهای برداشت ذرت علوفه‌ای» و «ارائه فناوری مناسب برای اصلاح هدکمباین گندم در کشت تأخیری توأم گندم و ذرت علوفه‌ای» نیز محورهای این فراخوان در زمینه ماشین‌آلات است.

محسن نیکخواه، کارشناس حوزه تغذیه دام و طیور و مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان این حوزه نیز به خبرنگار مهر گفت: ما جز 15 کشور تولید کننده پروتئین‌های حیوانی (لبنیات) در دنیا هستیم از این رو نیاز به نهاده‌های دامی، کشور را بر این وا داشته که سالانه حدود 10 میلیون تن نهاده‌های مختلف ذرت، سویا، جو، کنجاله‌ها، کلزا، دانه‌های کانولا وارد کند.

وی با بیان اینکه کشور ما از نظر جغرافیایی در محدوده خشکسالی شدید قرار گرفته است، گفت: همچنین ما با چالش جدی آب برای بحث کشاورزی روبرو هستیم. البته تا حدودی بهره وری در حوزه‌های آبیاری کشاورزی رخ داده اما هنوز هم کشاورزی ما به صورت سنتی انجام می‌شود.

به گفته نیکخواه، بهره وری تولید و مصرف آب در کشور فاجعه بار است و این موضوع، تولید محصولات را با مشکل مواجه می‌کند؛ علاوه بر آن، در استراتژی‌های کلان کشور مجبور هستیم که نهاده‌های اصلی را از خارج وارد کنیم. بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی ضریب نفوذ واردات نهاده‌های دامی 65 تا 85 درصد است که این رقم بالایی به شمار می‌رود.

کارشناس حوزه تغذیه دام و طیور با بیان اینکه از سوی دیگر قیمت نهاده‌ها نیز به صورت قابل توجهی افزایش یافته گفت: این موضوع نیز مشکلات دیگری را برای تأمین نهاده‌های دامی به وجود آورده که طی دوسال اخیر بیشترین اثر را در تولیدات دامی کشور گذاشته است.

اکنون واردات 80 درصدی در حوزه نهاده‌های دامی یک چالشی بزرگ محسوب می‌شود که رفع این چالش بستگی به اصلاح قوانین، حمایت و مدل‌های آبیاری کشاورزی به صورت بهینه و استفاده از روش‌های جایگزین دارند

وی با بیان اینکه برای به زیر کشت بردن نهاده‌های دامی، استان‌های گرگان، مازندران، اردبیل، اهواز پتانسیل خوبی دارند، گفت: ولی باز هم این پتانسیل‌ها نیاز به حمایت‌های دولت برای افزایش بهره وری دارند. اکنون واردات 80 درصدی در حوزه نهاده‌های دامی یک چالشی بزرگ محسوب می‌شود که رفع این چالش بستگی به اصلاح قوانین، حمایت و مدل‌های آبیاری کشاورزی به صورت بهینه و استفاده از روش‌های جایگزین دارند.

وی با بیان اینکه ما دانش خودکفایی در زمینه تولید نهاده‌های دامی را داریم، گفت: استفاده از انواع دانه‌ها و محصولات جایگزین، استفاده از علم روز تغذیه در شرکت‌های دانش بنیان در کنار صنعت می‌تواند تا حدی مشکلات را کمتر کند.

این کارشناس در حوزه علوم دام نیز استفاده از پتانسیل موجود در شرکت‌های دانش بنیان برای توسعه بذور جدید، تقویت سیستم‌های تولیدی آبیاری پرفشار جدید تولید شده در شرکت‌های دانش بنیان و آموزش کشاورزان جهت تولید این محصولات به همراه قیمت‌های حمایتی را از راهکارهای حل چالش در حوزه تأمین نهاده‌های دامی بر شمرد.

تولید مواد خوراکی حاوی پروتئین قابل هضم از پر مرغ

از سوی دیگر دکتر عبدالله حسینی، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات علوم دامی و مدیر یک شرکت دانش بنیان در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر اینکه با بهره وری در صنعت نهاده‌های دامی می‌توانیم شاهد کاهش میزان واردات نهاده‌های دامی باشیم، گفت: استفاده از منابع جایگزین در نهاده‌های دامی می‌تواند بار واردات این محصولات را کاهش دهد. به عبارت دیگر اکنون محققان کشور با تکیه بر علم و دانش مشغول توسعه جایگزین نهاده‌های دامی هستند و ما می‌توانیم با جدی گرفتن این بخش از مزایای آن بهره ببریم.

همچنین وی گفت: ما در این شرکت دانش بنیان به تولید مواد خوراکی حاوی پروتئین قابل هضم از پر مرغ پرداختیم؛ این یکی از راههای جایگزین نهاده‌های دامی فعلی است. با توجه به اینکه 5 -7 درصد وزن مرغ را پر تشکیل می‌دهد و در ماده خشک این پر 90 درصد پروتئین وجود دارد، در صدد برآمدیم تا تکنولوژی تولید ماده خوراکی دام و طیور از پر را به دست بیاوریم. اگر پروتئین موجود در پر مرغ استفاده نشود و دورریز باشد منجر به آلودگی محیط زیست خواهد شد.

وی ادامه داد: این ماده را در جیره طیور تست کردیم و بررسی‌ها علاوه بر تأیید میزان پروتئین قابل هضم در بدن دام، طیور و آبزیان نشان داد که می‌توان تا 3 درصد از این ماده به عنوان جیره طیور استفاده کرد.

حسینی خاطرنشان کرد: ما کشور وارد کننده خوراک دام و طیور هستیم از این رو نیاز است که چنین محصولاتی در راستای کاهش واردات به تولید برسد؛ اگر ما بتوانیم 150 هزار تن پر را در سال به خوراک دام و طیور تبدیل کنیم می‌توانیم این ماده را جایگزین 225 هزار تن سویا کنیم. هر یک کیلو پودر پر معادل یک و نیم کیلو سویا است از این رو در ابتدای کار می‌توانیم 5 درصد واردات سویا به کشور را کم کنیم؛ در واقع با استفاده از این محصول واردات سویا تا 200 هزار تن در سال کاهش پیدا می‌کند.

مدیرعامل شرکت دانش بنیان به داشتن توانایی دانش بنیان‌ها در زمینه تأمین نهاده‌های دامی تاکید کرد و در ادامه گفت: این موضوع زمان بر است و نیاز به سیاست گذاری از سوی دولت دارد. در واقع دولت باید برنامه‌ای بچیند که شرکتهای دانش بنیان به وجد بیایند تا با استفاده از فناوری و نوآوری و با ضایعات، نهاده‌های دامی را تأمین کنند چرا که این یک کار کلان ملی محسوب می‌شود.

مجتبی زاهدی فر، یک عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات علوم دامی و عضو هیأت مدیره یک شرکت دانش بنیان نیز در ادامه به مهر گفت: اگر شرکت‌های دانش بنیان مطمئن از ورود رقابتی محصولاتشان به بازار باشند امکان تأمین کردن نهاده‌های دامی را دارند اما به نوعی روش‌های سنتی و ارز نیمایی دست و پای همه تولید کننده ها را بسته است. قابلیت‌های دانش بنیانی در کشور کم نیست؛ شرکت‌ها باید کار بکنند اما اگر کار کنند و قیمت‌های کار آنها واقعی نباشند، از گردونه بازار خارج می‌شوند.

زاهدی فر با تاکید بر اینکه این ارز دولتی منشأ فساد در همه زمینه‌ها خصوصا در زمینه نهاده‌های دامی شده و جلوی پیشرفت شرکتهای دانش بنیان هم گرفته است، گفت: البته تولید در کشور در همه زمینه‌ها، باید رقابتی باشد تا تولید کننده رغبتی برای فعالیت داشته باشد؛ اما اکنون این فضای رقابتی برای دانش بنیان‌ها از اهمیت دوچندانی برخوردار است.

شرط اثرگذاری دانش بنیان‌ها در تأمین نهاده‌های دامی

وی افزود: در مواقعی که کشور دچار بحران است، شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند مشکل را حل کنند. ورود آنها در این حوزه به طور مستقیم به کاهش واردات نهاده‌های دامی منجر شود، البته باید به آنها میدان داده شود. نقش آفرینی شرکت‌های دانش بنیان در تأمین نهاده‌های دامی تأثیرگذار است، اما به شرطی که موانع تولیدات رفع شود.

زاهدی فر تاکید کرد: اگر در محصولات مرتبط با نهاده‌های دامی ثبات قیمتی وجود داشته باشد، شرکت‌های دانش بنیان راحت تر به این بازار وارد می‌شوند و دامدار و مرغدار محصولات دانش بنیان را به محصولات وارداتی ترجیح می‌دهند در ادامه ثبات در قیمت گوشت مرغ و دام را خواهیم داشت ضمن اینکه واردات کمتر شده و متکی به محصولات دانش بنیان هستیم.

سلیقه مردم دلیل پرورش مرغ‌های غیر اقتصادی!

«سلیقه و ذائقه مردم یکی از عواملی است که باعث شده مرغ‌های غیر اقتصادی پرورش داده شوند»، این را احمد قائمی، مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان فعال در زمینه تأمین نهاده‌های دامی می‌گوید. به باور وی جامعه ایرانی معمولا مرغ‌های بزرگ و بیش از دو کیلوگرم را می پسند اما در دنیا اینگونه نیست.

وی به خبرنگار مهر می‌گوید: همین موضوع باعث می‌شود که هزینه‌های مربوط به خوراک و نگهداری یک مرغ افزایش یابد: در صنعت دام و طیور موضوعی بنام ضریب تبدیلی وجود دارد که میزان مقایسه تغذیه نسبت به وزن دام و طیور است. به بیان ساده چه مقدار خوراک مصرف می‌شود و چقدر گوشت را تحویل می‌گیریم. در حال حاضر ضریب تبدیل پرورش در صنعت دام و طیور بیش از 2.1 است؛ بدان معنا که اگر یک جوجه از 5کیلو دانه تغذیه کند، می‌توانیم 2 و نیم کیلو گوشت مرغ داشته باشیم که این سلیقه مردم ما است.

وی گفت: معمولا مرغ در سنین بالا درگیر بیماری می‌شود و با افزایش سن مرغ تا رسیدن به وزن بیش از 2کیلوگرم کیفیت گوشت آن کاهش می‌یابد؛ این یعنی هزینه نگهداری و میزان تغذیه مرغ بالا می‌رود در صورتیکه کیفیت آن کاهش می‌یابد. اگر این مشکل رفع شود صادرات مرغ هم خواهیم داشت زیرا دنیا مرغ‌های سنگین را نمی‌پسندد و ما باید این مشکل را برطرف کنیم. با حل این معضل مصرف خوراک، دارو و هزینه نگهداری کاهش و میزان تولید مرغ افزایش پیدا می‌کند.

این فعال شرکت دانش بنیان با بیان اینکه تقریبا 80 درصد مشکلات در صنعت دام و طیور مربوط به خوراک و تأمین نهاده‌های دامی می‌شود، گفت: با تغییر این سلیقه ایرانی 35-40 درصد مشکل خوراک دام رفع می‌شود و به همین میزان هم صرفه جویی ارزی خواهیم داشت.

مدیر عامل شرکت دانش بنیان فعال در عرصه نهاده‌های دامی با اشاره به راه برون رفت دیگری در زمینه تأمین نهاده‌های دام و طیور گفت: ما در کشورمان سالهاست که مدل‌های خارجی را به هزار دلیل برای پرورش دام و طیور پیاده سازی می‌کنیم در صورتیکه می‌توانیم با تفکر دانش بنیانی این مشکلات را به صورت عملی حل کنیم.

وی با بیان اینکه در حال حاضر ما چند نژاد خاص که همه وارداتی هستند را پرورش می‌دهیم، بیان کرد: علاوه بر این نژادها، تمام داروها و خوراک در این صنعت نیز وارداتی هستند و این نسخه‌ای است که خارجی‌ها برای ما پیچیده‌اند. ما نتوانستیم با وجود ثبات شرایط از سال 70 در نژادهای دام و طیور کار کنیم در حالی که امکان پرورش نژادهای ایرانی را داشتیم.

رفع 50 درصد مشکلات عرصه نهاده‌ها با 3 راه حل

قائمی در ادامه به به نژادی نهاده‌های دامی اشاره کرد و گفت: ما همچنین طی این 30 سال امکان به نژادی در ذرت و سایر نهاده‌ها را داشتیم اما اقداماتی در این زمینه صورت نگرفت.

اگر 3 مورد «کاهش وزن» در صنعت طیور، «به‌نژادی» در نهاده‌های دامی و «استفاده از نژادهای ایرانی» را در کشور توسعه دهیم می‌توانیم تا 50 درصد مشکلات مربوط به صنعت دام و طیور را مرتفع کنیم کارشناس صنعت دام و طیور در ادامه تاکید می‌کند که اگر 3 مورد «کاهش وزن» در صنعت طیور، «به‌نژادی» در نهاده‌های دامی و «استفاده از نژادهای ایرانی» را در کشور توسعه دهیم می‌توانیم تا 50 درصد مشکلات مربوط به صنعت دام و طیور را مرتفع کنیم.

وی ادامه داد: همه این موارد به دیدگاه خودمان باز می‌گردد. اگر رویکرد ما، رویکردی تجاری کوتاه مدت باشد موفق نخواهیم بود. دام و طیور، لبنیات و... جز اقلام استراتژیک هستند اما چرا باید این مسائل مهم کشور را از دیدگاه آمریکا و اروپا بنگریم و مدل‌های آنها را در کشور اجرایی کنیم.

به گزارش مهر، به نظر می‌رسد برای خروج از وضعیت فعلی در زمینه تولید نهاده‌های دامی باید از حالت سنتی واردات نهاده‌ها خارج شویم و به «نوآوری» در صنعت کشاورزی اهمیت بیشتری دهیم. این نوآوری هم در به کار بستن روش‌های نوین می‌تواند نقش آفرینی کند و هم در کاهش حجم واردات می‌تواند اثرگذار باشد.

شاید نتوانیم به طور 100 درصد از واردات چشم پوشی کنیم اما با تمرکز بر روی تغذیه جدید، محصولات جایگزین و استفاده بیشتر از پتانسیل داخل کشور می‌توان بخش زیادی از مشکلات این عرصه را حل کرد و وابستگی را کاهش داد.