روایتی از اروپاییان که برخورد تجاری با عتیقه‌های ایران داشتند
تهران - ایرنا - «گنج‌یابی تا باستان‌شناسی» از تازه‌های انتشاراتی کتابخانه ملی ایران به بازخوانی رویکردهای ایران شناسان در جست و جوی آثار عتیقه و کاوش‌های باستان شناسی ایران پرداخته است.
گنج‌یابی تا باستان‌شناسی از تازه‌های انتشاراتی کتابخانه ملی ایران به بازخوانی رویکردهای ایران شناسان در جست و جوی آثار عتیقه و کاوش‌های باستان شناسی ایران پرداخته که در بخشی از آن آمده است که اروپاییان در زمره نخستین کسانی هستند که مسأله نگاه و برخورد اقتصادی و تجاری با آثار عتیقه و تاریخی را در ایران و سایر نقاط جهان رواج می دهند.
در این کتاب، اطلاعاتی در مورد پیشینه کاوش‌های باستان‌شناسانه در تاریخ ایران و اسلام، دوره قاجار، سیر تاریخی حضور ایران‌شناسان و سیاحان اروپایی در حفاری‌های گنج‌یابی و گردآوری آثار عتیقه در دوره قاجار و پهلوی اول و بازخوانی رویکردهای ایران‌شناسان در جست‌وجوی آثار عتیقه و کاوش‌های باستان‌شناسی ایران ارائه شده است.
همچنین سیر تحولات کاوش‌ها و باستان‌شناسی شرق‌شناسان و ایران‌شناسان اروپایی در تخت جمشید، مبانی حقوقی مالکیت آثار باستانی در ایران و غارت میراث تمدن باستانی در جیرفت از دیگر مطالبی است که در این کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است: «تاریخ تحولات باستان‌شناسی ایران به ویژه در سده‌های اخیر از جمله موضوعاتی است که کمتر مورد توجه اهل تاریخ و پژوهشگران مسائل تاریخی ایران قرار گرفته است و جز بعضی پژوهش‌های اسنادی و آثاری عمدتا با موضوع تاراج آثار باستانی ایران از سوی بیگانگان و عمدتا غربیان بیشتر مطالعات و بررسی‌های صورت گرفته در این باب متعلق به محققان حوزه باستان شناسی است که در قالب کتاب‌ها و مقالات متعدد به شرح و توصیف و بررسی تاریخ علم باستان‌شناسی در ایران و نیز به معرفی کارنامه کندوکاوهای هیئت‌های باستان شناسی خارجی و گزارش کاوش‌ها و حفاری های باستان شناسی گوناگون در نقاط مختلف کشور پرداخته اند.
بررسی حاضر بر مبنای سفرنامه‌ها، گزارش‌ها و آثار مستقیم سیاحان، جویندگان، شرق شناسان و ایران شناسان اروپایی به شرح و توصیف تاریخ تحولات باستان‌شناسی و جستجوهای باستان شناسانه و عتیقه یابی بیگانگان در ایران طی ادوار قاجار و پهلوی اول اختصاص دارد و طی آن تلاش شده است تا سیر تاریخی جستجوها و برخوردهای سیاحان و بررسان اروپایی در حوزه باستان شناسی و آثار عتیقه ایرانی بررسی و بازبینی شود.
در قسمتی از بخش «بازخوانی رویکردهای ایران شناسان در جست و جوی آثار عتیقه و کاوش های باستان شناسی ایران» آمده است: «جست وجو، گردآوری و خرید آثار و اشیای تاریخی و عتیقه یا به طور کلی «عتیقه جات» از سوی اروپاییانی که به هردلیل و به هرشکل در ایران عهد قاجار حضور داشته و زندگی می کردند، پدیده ای بسیار فراگیر و شایع است و غالب اروپاییانی که به نگارش شرح حال و گزارش مسافرت ها و مطالعات خود درباره ایران دست زدند، به این موضوع نیز اشاراتی کوتاه یا مفصل داشته و جزئیات گاه ارزشمند و منحصر به فردی را از چگونگی گردآوری، حفاری در محوطه های تاریخی و نحوه خرید و فروش و همچنین جعل این قبیل آثار و اشیا در نوشته های خود ذکر کرده اند.
از زمان ورود گسترده اروپاییان جست وجوگر اشیای عتیقه و قدیمی به ایران، پدیده جعل و ساخت آثار عتیقه بدلی و مجعول نیز در ایران رواج می یابد که بنا به نوشته ها و سفرنامه های اروپاییان و نیز برخی منابع داخلی مهمترین گروه فعال در این حوزه یهودیان ایران به ویژه در شهرهای اصفهان و همدان بودند که به خصوص در جعل سکه های تاریخی و نسخ خطی بیش از سایر بخش های مربوط به آثار عتیقه فعال بوده اند.
این روند جعل و ساخت اشیای تاریخی ساختگی و قلابی، روندی است که البته تا زمانه حاضر نیز ادامه داشته است و بی تردید دامنه این جعل و تقلب در حال حاضر بخش گسترده و ناشناخته ای از آثار و اشیای تاریخی و نسخه های خطی موجود در موزه ها و کتابخانه های عمومی و شخصی در سراسر جهان را دربرمی گیرد که در عین حال به دلیل اهمیت بعد تجاری و اقتصادی این آثار، هیچ گاه تمایل گسترده، فراگیر، ملی و نظام بندی نسبت به شناسایی و از رده خارج کردن این دسته از آثار، اشیا و نسخه های خطی مجعول در هیچ گوشه ای از جهان ظهور و بروز پیدا نکرده است و تنها برخی از محققان و باستان شناسان نظیر مجتبی مینوی و اسکار وایت موسکارلا بوده اند که نسبت به گستره اشیای باستانی و عتیقه و نسخه های خطی مجعول و تأثیر سوء آنها در مطالعات علمی و تاریخی و ادبی واکنش نشان داده اند».
کتاب «از گنج‌یابی تا باستان‌شناسی: ایران‌شناسان اروپایی و باستان‌شناسی ایران در دوره قاجار و پهلوی اول» از سلسله کتاب‌های «ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی» در 202 صفحه چاپ و روانه بازار نشر شد.
این اثر که «علی‌محمد طرفداری» تألیف آن را به عهده داشته از تازه‌های نشر انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است.
علاقه‌مندان جهت تهیه این اثر می‌توانند به فروشگاه انتشارات سازمان واقع در ساختمان کتابخانه ملی ایران مراجعه کنند و یا با شماره تلفن 81623315 تماس بگیرند.
*س_برچسب‌ها_س*