روایتی از پذیرش بیش از 24000 بیمار کرونایی در بیمارستان بقیهالله (عج)/ ماجرای جهادگرانی که نگذاشتند "بیماران کرونایی" تنها بمانند

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، ماه‌های پایانی سال 1398 برای نخستین بار در شهر ووهان چین، پس از این که مردم بدون علت مشخصی به بیماری سینه پهلو مبتلا شدند؛ جهان با ویروس جدیدی روبرو شد که سازمان جهانی بهداشت بعدها آن را کووید19 نامید. ویروسی به شدت واگیر و مرگبار که در ابتدا امید میرفت با گرم شدن هوا، ابتلای جمعی و قرنطینه به طور کامل از بین برود اما چهارسال متوالی ادامه یافت و موجی از مرگ و میر در جهان رقم زد و هنوز هم به طور کامل از جهان رخت برنبسته است.

در دوران شیوع کرونا، اگرچه کشورهای بسیار پیشرفته و پردرآمد نیز مصون نماندند و تفاوتی بین مناطق مختلف جهان از نظر ابتلا به ویروس وجود نداشت اما ایران یک تفاوت اصلی با سایر کشورها داشت؛ آن هم این که در عرصه خارجی با تحریم‌های ظالمانه می‌جنگید و در عرصه داخلی با ویروس؛ شرایطی که وزیر وقت بهداشت، آن را «شنا با دست‌های بسته در اقیانوس بلا» می‌نامید.

اما در این شرایط سخت، کادر درمان کشور با ایثار و فداکاری، نگذاشتند حتی یک بیمار هم - مانند آنچه در کشورهای اروپایی و پیشرفته شاهد بودیم - پشت درب‌های بیمارستان معطل بماند. در این میان یکی از اولین و موفق‌ترین بیمارستان‌های کشور در پذیرش بیماران، بیمارستان بقیهالله‌(عج) بود.

در همین راستا، به مناسبت سالگرد ورود ویروس منحوس کرونا به کشور در 30 بهمن ماه 1398، با آقای دکتر حسین صمدی نیا؛ رئیس بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی بقیهالله‌الاعظم (عج) گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

* پذیرش نخستین بیمار از شهر قم

تسنیم: اولین بیمار را چه زمانی و در چه شرایطی در بیمارستان پذیرش کردید؟

28 بهمن ماه سال 98 پذیرش نخستین بیمار در بیمارستان بقیهالله (عج) آغاز شد؛ نخستین بیمار از شهر مقدس قم پذیرش شد که با علائم شبیه به کرونا بستری شد و سپس براساس بررسی انستیتو پاستور ایران و مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه، در 30 بهمن اعلام شد که جواب آزمایش کرونای او مثبت است؛ ورود کرونا به کشور اعلام شد و چندی بعد نیز موج مراجعه مردم به بیمارستان برای دریافت خدمات مرتبط با کرونا آغاز شد.

* استفاده از پارچه مخصوص لباس‌های شنا و کوهنوردی برای ساخت لباس کادر درمان

تسنیم: در آن زمان کادر درمان نگرانی‌هایی نسبت به ابتلا به این ویروس داشتند؛ شرایط آن روز را چگونه مدیریت کردید؟

مهمترین چالش بیماری‌های واگیر این است که کادر ارائه کننده خدمات خودشان از ابتلا به بیماری مصون بمانند تا بتوانند بیماران را مداوا کنند. یکی از مشکلات این بود که در ابتدا هیچکس در جهان نمی‌دانست که چگونه باید از ابتلا به این ویروس در امان باشد و حتی اگر خاطرتان باشد؛ برخی از کشورها از جمله کشور ما اقدام به ضدعفونی کردن معابر نیز می‌کردند تا خطر ابتلا به ویروس را کاهش دهند؛ اما یکی از راهکارهای مهم که به نظر در کنترل ابتلا به ویروس مؤثر می‌رسید؛ استفاده از ماسک و لباس‌های محافظ کننده بود؛ در آن زمان جهان با کمبود شدید ماسک و وسایل حفاظت فردی و لباس‌های یک‌بار مصرف، کاور کفش و عینک‌های مخصوص، مواجه شده بود و نیاز کشور ما نیز در این حوزه، بسیار افزایش یافته بود و هیچکس فکر نمی‌کرد که کشورش تا این حد گرفتار این بحران شود. شرایط به حدی بغرنج شده بود که برخی کشورها محموله‌های ماسک و دستکش و... سفارش شده توسط سایر کشورها را ضبط می‌کردند و از یکدیگر می‌دزدیدند اما در چنین شرایطی، کشور ما به توانمندی‌های داخلی اتکا کرد. در همان ماه‌های ابتدایی، تعدادی از جوانان یک شرکت دانش بنیان در بیمارستان بقیه‌الله (عج) مستقر شدند و توانستند تعدادی ماسک و لباس یک‌بار مصرف تولید کنند. در آن زمان به دلیل کمبود پارچه‌های مخصوص این لباس‌ها، سعی کردند با پارچه‌هایی که مخصوص ورزشکاران شنا و کوهنوردی بود، اقدام به تولید این لباس‌ها کنند. برخی از لباس‌ها را نیز قابل شست‌وشو طراحی کردند تا تعداد بیشتری از کادر درمان بتوانند از آنها استفاده کنند و از ابتلا به ویروس در امان باشند. همان زمان ماسک‌هایی که در دانشگاه تولید شده بود را به سازمان انرژی اتمی فرستادیم تا با تاباندن لیزر مشخص شود که ذرات با چه ابعادی می‌توانند از لایه های ماسک عبور کنند و آیا ماسک از استانداردهای لازم برخوردار است یا خیر و در نهایت هم مورد تأیید قرار گرفت و به مصرف کادر درمان رسید.

به تدریج نیاز کادر درمان بیمارستان به ماسک و این تجهیزات حفاظت فردی تأمین شد و موارد مازاد را به سایر مراکز درمانی ارسال می‌کردیم. این موضوع باعث شد که کارکنان بیمارستان ما بتوانند در آرامش بیشتری خدمات خود را ارائه کنند.

تسنیم: گاهاً در اذهان عمومی این ابهام مطرح می‌شود که ویروس کرونا در کشور ما دیر تشخیص داده شده است؛ باتوجه به این که شما یکی از نخستین بیمارستان‌های پذیرنده بیماران کرونایی بودید این موضوع را تأیید می‌کنید؟

به نظر بنده در ابتدا که این ویروس در چین شناسایی شد؛ سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد که ویروسی با همه گیری شدید در برخی دیگر از کشورهای جهان نیز شناخته شده است و طبیعتاً حوزه سلامت ما باید زیرساخت‌های مربوطه از لحاظ لوازم پیشگیری از بیماری و موارد کمک کننده به تشخیص و درمان بیماری را بیش از پیش فراهم می‌کرد. البته باید توجه داشت که در آن زمان ما در دل بحران بودیم و حالا که از بحران خارج شده‌ایم و آن دوران را تجربه کرده‌ایم می‌توانیم منطقی‌تر در این باره صحبت کنیم که می‌توانستیم زیرساخت‌های تشخیص بیماری را بیشتر فراهم کنیم یا نه.

* گروه‌های جهادی کرونا؛ از خلبانی که آبمیوه میگرفت تا طلابی که فوتی‌های کرونا را غسل می‌دادند

تسنیم: در ابتدای شیوع بیماری ترس و واهمه زیادی نسبت به این ویروس بین مردم ایجاد شده بود؛ بیمارستان بقیهالله (عج) برای کاهش اضطراب به بیماران چه اقداماتی انجام می‌داد؟

از زمانی که مقام معظم رهبری تأکید کردند که مردم با هر توانی که دارند به کنترل کرونا کمک کنند گروه های جهادی بیشتری به عرصه مقابله با این ویروس ورود کردند. در آن زمان چند گروه جهادی به ما مراجعه و اعلام آمادگی کردند که در هر زمینه ای که بتوانند حاضر به کمک به مردم هستند؛ در همین راستا گروه‌هایی در ورودی بیمارستان‌ها مستقر شدند و تب و میزان اکسیژن خون بیماران را در ورودی بیمارستان اندازه گیری می‌کردند و در صورت بالا بودن دمای بدن فرد، او را راهنمایی می‌کردند. برخی از گروه‌ها نیز در شرایطی که ورود همراه به بخش ها ممنوع بود داوطلبانه وارد بخش‌ها شدند و به بیماران غذا و داروهایشان را می‌دادند و با آنها صحبت می‌کردند و سعی داشتند وضعیت روحی آنها را بهبود ببخشند.

یکی از این گروه‌های جهادی نیز به ما مراجعه کردند و گفتند ما متوجه شده‌ایم که مصرف آبمیوه برای بیماران مفید است برای همین از ما خواستند محلی را در بیمارستان در اختیارشان قرار دهیم که بتوانند در شرایط کاملاً بهداشتی و در ظروف یک‌بار مصرف، آب پرتقال برای کارکنان و بیماران تهیه کنند. ما یکی از اتاق های طبقه یازدهم بیمارستان را در اختیار آنها قرار دادیم که پروتکل های بهداشتی در آن به خوبی رعایت می‌شد و توانستند برای بیماران آبمیوه تهیه کنند؛ بعدها متوجه شدیم این گروه جهادی مربوط به چند تن از افراد شاخص رزمنده در دوران دفاع مقدس بود؛ در بین یکی از این افرادی که روزانه برای تهیه آبمیوه به بیمارستان می‌آمد؛ یکی از خلبان‌های شاخص دوران دفاع مقدس نیز حضور داشت و تا مدتی به صورت ناشناس کار می‌کرد و بعدها توسط سایر افراد مطلع شدیم که ایشان جزو این گروه جهادی بوده است.

در زمان شیوع بیماری، همچنین بسیاری از این موضوع واهمه داشتند که بیماران فوت شده را جابجا یا برای آنها مراسم برگزار کنند. یک گروه جهادی متشکل از طلاب و مدرسان حوزه‌های علمیه نیز به کمک ما آمدند و برای جابجایی متوفی‌ها و شست و شوی آنها به کمک مردم آمدند تا مردم بتوانند لحظه سخت از دست دادن عزیزانشان را نیز به طرز شایسته‌ای سپری کنند.

در تمام این دوران، فرمانده محترم سپاه پاسداران نیز در جهت ارائه این خدمات به بیماران، حمایت‌های مادی و معنوی زیادی به بیمارستان ارائه کردند.

* پذیرش بیش از 24000 بیمار کرونایی در بیمارستان بقیه‌الله (عج)

تسنیم: در پیک‌های مختلف کرونا که حجم مراجعات بسیار بالا رفته بود؛ برای خدمت رسانی به همه بیماران اعم از کرونایی‌ها و غیرکرونایی‌ها، بیمارستان بقیهالله (عج) چگونه مدیریت می‌شد تا هیچ بیماری پشت درب بیمارستان نماند؟

اگر مجموع تخت‌های بستری یک روزه و چندروزه را حساب کنیم حدود هزار تخت بستری فعال در بیمارستان داریم که در مقاطعی، حدود 500 تخت در اختیار بیماران کرونایی قرار می‌گرفت؛ بیش از 24 هزار بیمار در ایام کرونا در بیمارستان بستری شدند و خدمات درمانی دریافت کردند و با زحمات همکارانمان، بیش از 90 درصد این بیماران بهبود یافتند و ترخیص شدند و البته در این میان، هفت نفر از کادر بیمارستان بقیهالله (عج) نیز به فیض شهادت نائل آمدند.

در زمانی ما تنها ظرفیت پذیرش 100 نمونه را در آزمایشگاه بیمارستان داشتیم اما با به کارگیری همه ظرفیت‌ها، وضعیت را به حدی رساندیم که از 800 بیمار روزانه در این بیمارستان تست کرونا اخذ می‌شد!

در پیک‌های اولیه کرونا نیز در پارکینگ بیمارستان، فضایی را به عنوان نقاهتگاه راه اندازی کردیم تا افرادی که از نگهداری عزیزان خود در منزل و ابتلای سایر اعضای خانواده به بیماری کرونا واهمه داشتند بتوانند از این فضا استفاده کنند؛ به تدریج با ابتلای تعداد بیشتری از افراد به کرونا و مشاهده صحنه های مجاهدت کادر درمان و کاهش ترس جامعه از این ویروس، کارکرد این فضاها نیز کاهش یافت و عمده مردم در خانه خود از بیمارانشان نگهداری میکردند.

* هزینه‌کرد 13 میلیاردی برای یک ماه داروی رمدسیویر

تسنیم: درمان بیماران کرونایی با داروهای مختلف، یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل دوران کرونا بوده است؛ داروهای مختلفی از «هیدروکسی کلروکین» گرفته تا «فاویپیراویر» و «رمدسیویر» استفاده شد که ثابت شد بسیاری از این داروها برای بیماران اثربخشی خوبی نداشته است و در دوره‌هایی اعلام شد که مصرف داروهایی مانند رمدسیویر به شدت افزایش پیدا کرده است؛ این برداشت می‌شود که ممکن است مافیای دارو پشت پرده مصرف بسیار گسترده و گاها خارج از اندیکاسیون داروهای دوران کرونا باشد؛ نظر شما در این باره چیست؟

پروتکل‌های درمانی و استفاده از انواع داروها در دنیا به این صورت است که پزشکان و محققان تلاش می‌کنند که دریابند که یک دارو برای یک نوع بیماری چه قدر مؤثر است اما کار تحقیق و تصمیم گیری برای استفاده از داروها برای یک نوع بیماری وقتی پیچیده می‌شود که تجربه مشابهی درباره آن بیماری یا دارو وجود نداشته باشد؛ در دوران کرونا داروهای مختلفی مورد استفاده قرار گرفت برای مثال در ابتدا برخی از داروهای ضدایدز برای برخی بیماران تجویز می‌شد زیرا تصور می‌شد که ممکن است این نوع داروهای ضدویروس HIV بتواند روی ویروسی مانند کرونا نیز اثرگذار باشد اما بعدها به این فکر افتادند که شاید بتوان از داروهای ضدالتهابی برای کاهش التهاب مجاری تنفسی در بیماری کرونا بهره برد و بنابراین پروتکل‌های درمانی مبتنی بر شواهدی که مشاهده می‌شد تغییرمی‌کرد اما متأسفانه چون در دل بحران بودیم کشور نمی‌توانست منتظر بماند تا داروی مؤثری برای این بیماری کشف و تهیه شود؛ در زمانی که استفاده از داروی رمدسیویر آغاز شده بود؛ در یکی از پیک های کرونا فقط طی یک ماه در بیمارستان بقیهالله (عج) تنها بابت داروی رمدسیویر هزینه شد اما به هر حال استفاده از انواع داروها برای درمان بیماران نتیجه استفاده از نظرات کارشناسی همه صاحبنظران حوزه پزشکی و تدوین پروتکل‌های درمانی بود و داروها به بوته آزمایش گذاشته می‌شد تا مشخص شود که کدام داروها و در چه مراحلی مؤثر بودند.

البته ناگفته نماند که یکی از گلایه‌های ما در این دوران همواره این بود که بابت تهیه این داروها که گاهاً تأمین آن سخت بود و گاهی نیز تخلفاتی در فضای غیررسمی در زمینه آن رخ می‌داد مردم نباید تحت فشار برای تهیه دارو قرار می‌گرفتند زیرا تصور می‌کردند که حیات بیمارانشان تنها با تأمین این داروها گره خورده است.

همزمان ما در دانشگاه علوم پزشکی بقیهالله (عج) روش‌های بسیار خوبی مانند پلاسمادرمانی را آغاز کردیم که توانست تعداد زیادی از بیماران را بهبود ببخشد؛ در این روش پادتن‌های بیمار مبتلاشده به کرونا از خون جدا و به بیماران مبتلا تزریق می‌شود تا بدن بتواند سریعتر بهبود پیدا کند.

تسنیم: در دوران کرونا در کنار تلاش برای واردات واکسن، مجوز تولید واکسن نیز به شرکت ها و مراکز زیادی اعطا شد؛ این تصمیم به نظر شما صحیح بود؟

به نظر من هرجای دنیا اگر می‌توانست برای موضوع بحرانی کرونا واکسن تولید کند باید تمام توان خود را به کار می‌بست. کمتر کشورهایی بودند که از همان ابتدا توانستند خودشان واکسن تولید کنند اما در کشور ما باتوجه به زیرساخت‌های تولید واکسنی که وجود داشت؛ توانستیم انواع واکسن را تولید کنیم؛ این موضوع یک دستاورد بزرگ بود که نباید زیر سؤال برود و بسیار ارزشمند بود زیرا به دست آوردن دانش فنی تولید یک محصول بسیار اهمیت دارد چون به توسعه علم و دانش فنی تولید واکسن در سایر بیماری‌ها نیز بسیار کمک کننده است البته همواره جا برای اظهارنظر درباره مسائل علمی وجود دارد و میشد این سؤال را مطرح کرد که استاندارد لازم برای زمان تولید یک واکسن چه قدر است و ما چه قدر می‌توانستیم این بازه را کوتاه کنیم.

اهمیت تلاش شرکت‌ها و مراکز مختلف برای تولید واکسن کرونا، این بود که زیرساخت‌های بسیار زیادی برای تولید سایر انواع واکسن در بیماری‌های نوپدید و بازپدید نیز توسعه یافت و تحقیقات دانشمندان افزایش یافت. درواقع به قول شهید سردار قاسم سلیمانی، در دل تهدیدها فرصت‌هایی ایجاد شد که توانست به توسعه زیرساخت‌های تولید واکسن کمک کند.