زندگیِ قسطی در ایران؛ ناشی از فقر است یا نمایش زندگی لوکس؟/ خطر ایجاد «حبابِ بدهی» در میان خانوارها
در شرایطی که تورم و کاهش قدرت خرید، بسیاری از خانوارهای ایرانی را در تنگنای معیشتی قرار داده، فرهنگ خرید اقساطی به‌سرعت در حال گسترش است. این روش آیا صرفاً راه‌حلی برای نداشتن پول نقد است یا به تدریج به یک سبک زندگی تبدیل شده؟
به گزارش اقتصادنیوز ، در شرایطی که تورم و کاهش قدرت خرید، بسیاری از خانوارهای ایرانی را در تنگنای معیشتی قرار داده، فرهنگ خرید اقساطی به‌سرعت در حال گسترش است.
خبر مرتبط «زندگیِ قسطی» ایرانی ها؛ بمب ساعتی یا راهکار رسیدن به رفاه؟/ قدرت خرید خانوارها هر روز کمتر میشودبررسیهای خبرنگار «اقتصادنیوز» نشان می‌دهد تنها یکی از پلتفرم‌های آنلاین فروش اقساطی از ابتدای سال 1404 تا ابتدای خردادماه، رشد 125 درصدی در سفارش‌هایش داشته است.
اما این تغییر رفتاری از کجا نشأت می‌گیرد؟ آیا صرفاً راه‌حلی برای نداشتن پول نقد است یا به تدریج به یک سبک زندگی تبدیل شده؟ برای بررسی این روند با فردین یزدانی، پژوهشگراقتصادی، گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می خوانید؛
******
با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد ایران، به نظر شما چرا فرهنگ خرید اقساطی در کشور این‌چنین گسترش پیدا کرده است؟ این مسئله صرفاً ناشی از نبود نقدینگی است یا دلایل عمیق‌تری دارد؟
به نظرم ریشه اصلی گسترش خرید اقساطی در ایران، نداشتن پول نقد و کاهش قدرت خرید خانوارها است. در واقع، صاحبان کسب‌وکار نخستین گروهی هستند که با این مسأله مواجه می‌شوند.
زندگی قسطی فقط یک راه حل موقت نیست زیرا...
وقتی تقاضا به خاطر کاهش توان مالی افت می‌کند، آن‌ها به ناچار برای جلوگیری از تعطیلی یا کوچک شدن کسب‌وکارشان، به فروش اقساطی روی می‌آورند. این روند به مرور تبدیل به یک رفتار جاافتاده هم در ذهن فروشندگان و هم در ذهن خریداران می‌شود. به عبارتی، «زندگی قسطی» دیگر فقط یک راه‌حل موقت نیست، بلکه دارد به یک قاعده در مناسبات اقتصادی روزمره تبدیل می‌شود.
به نظر شما خرید اقساطی در چه حوزه‌هایی از زندگی خانوارها گسترش یافته است؟ آیا صرفاً محدود به کالاهای لوکس و غیرضروری است یا کالاهای اساسی؟
نه، اتفاقاً بخش قابل‌توجهی از خرید اقساطی مربوط به کالاهای نیمه‌ضروری یا به اصطلاح «معمولی» است؛ مثل لوازم خانگی، مبلمان یا حتی خودروهایی که در رده لوکس قرار نمی‌گیرند. البته در کالاهای اساسی هنوز نظام اقساطی‌شدن، ساختارمند و سراسری نشده، ولی نشانه‌هایی از آن دیده می‌شود.
نشانه هایی از اقساطی شدن کالاهای اساسی مثل گوشت هم دیده می شود
مثلاً در برخی مناطق تهران، فروش گوشت به‌صورت قسطی انجام می‌شود. خود ما در تحقیقات میدانی این مغازه‌ها را پیدا کردیم. فروشنده‌ها گوشت را حتی در بازه‌های زمانی دو یا سه ماهه قسط‌بندی می‌کنند.
سهم خرید اقساطی ناشی از فقر بیشتر است تا خرید نمایشی
آیا از نگاه شما بخشی از گرایش به خرید اقساطی، ناشی از میل به نمایش اجتماعی و تظاهر به رفاه است؟ یا این رفتار را عمدتاً باید در چارچوب نیازهای واقعی و تلاش برای ادامه‌ی زندگی تحلیل کرد؟
بله، دقیقاً. بخشی از خریدهای اقساطی، به‌ویژه در حوزه کالاهای لوکس یا نیمه‌لوکس، مثل ساعت‌های گران‌قیمت، لوازم صوتی و تصویری خاص یا برخی برندهای پوشاک، بیشتر به استایل و پرستیژ اجتماعی مربوط می‌شود تا نیاز واقعی.
اینجا خرید قسطی دیگر ناشی از فقر نیست، بلکه بیشتر نمایشی از یک سبک زندگی یا شخصیت اجتماعی است. البته هنوز سهم خرید اقساطی ناشی از فقر به‌مراتب بیشتر است، ولی نباید آن جنبه نمادین و نمایشی را هم نادیده گرفت.
گسترش خرید اقساطی ممکن است در بلندمدت منجر به ایجاد حباب بدهی در میان خانوارها شود؟
این خطر وجود دارد، ولی نه لزوماً با همان الگویی که مثلاً در ایالات متحده دیده می‌شود. چون ساختار اعتباری ما نه کامل است و نه شفاف، شاید آن مدل کلاسیک حباب بدهی اینجا شکل نگیرد.
اما به هر حال، هم خانوارها و هم صاحبان کسب‌وکار با ریسک‌هایی مواجه‌اند. به‌ویژه کسانی که بیش از حد روی فروش اقساطی حساب می‌کنند، ممکن است در آینده با بازپرداخت‌نشدن مطالبات‌شان دچار بحران شوند.
همچنین بخوانید- آخرین خبر همتی از طرح گشایش اقتصادی
- اعلام آخرین وضعیت حجم نقدینگی در کشور / سهم اسکناس تنها 1.8 درصد
- تحریم ها و شوک اقتصادی جنگ 12 روزه از نگاه یک کارشناس اقتصادی / راهی جز کاهش تنش و اولویت دادن به ایران نیست
- رشیدی کوچی: ادامه فیلترینگ یعنی لجبازی با مردم نه سیاست امنیتی / ممنوعیت را برای مسئولان بگذارید نه مردم!
