سادگی روایت، رمان‌های عاشورایی را پرمخاطب می‌کند
یاسین حجازی، نویسنده و پژوهشگر ادبی تاکید دارد که پالایش متون ارزشمند کهن از جمله مقاتل از برخی ایماژها و گفت‌وگوهای در حاشیه متن اصلی کمک می‌کند که آن کتاب برای نسل امروز کاربردی و جذاب شود.
به گزارش مشرق، مصادف با سومین روز ماه محرم چهارمین جلسه از سلسله نشست‌های «تکیه کتاب» با موضوع «مقتل به مثابه متن ادبی» با حضور یاسین حجازی، نویسنده و پژوهشگر ادبی و مهدی قزلی، نویسنده و مدیر انتشارات جام جم در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
در این نشست، یاسین حجازی در سخنانی با اشاره به کتاب تالیفی خود به نام «آه» که ویرایشی بر ترجمه فارسی «نفس المهموم» شیخ عباس قمی است، عنوان کرد: نفس المهموم را 109 سال پیش شیخ عباس قمی به زبان عربی نوشت و 70 سال پیش نیز توسط آیت‌الله شعرانی به فارسی ترجمه شد. «نَفَسُ المَهموم فی مُصیبَهِ سیدنا الحُسَین المَظلوم»، کتابی درباره واقعه کربلا و وقایع پس از آن است که مطالب کتاب از ولادت امام حسین (ع) آغاز و سپس مناقب امام سوم شیعیان را ذکر کرده و آن‌گاه تمام وقایع مربوط به واقعه کربلا را شرح می‌دهد.
وی با بیان اینکه، آیت‌الله شعرانی، مترجم این کتاب با فقه، تاریخ، کلام، فلسفه و هنر آشنا بود و بر زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه تسلط داشت، افزود: مهمتر از این مهارت‌ها و دانش‌ها، شعرانی با زبان و ادبیات فارسی آشنایی کاملی داشت ولی اثر وی برای استفاده مخاطبان امروز دشوار است و سبک تاریخ طبری را دارد.
حجازی با تاکید بر اینکه بازنویسی ترجمه شعرانی به قصد آشنایی و استفاده مخاطب از مطالب اصلی موجود در متن انجام شده، تصریح کرد: متون کلاسیک زیبارویان بلندقدی هستند که قد آنها بلندتر از معمول است. نگارش کتاب «آه» را نه به دلیل احساس نیاز جامعه بلکه به دلیل نیاز شخصی انجام دادم و قصد داشتم خود دریابم که واقعه عاشورا چگونه اتفاق افتاد و حسین بن علی (ع) چگونه کشته شد؟ این پرسشی بود که رهایم نمی‌کرد و برای یافتن پاسخ انیس کتاب‌ها شدم و به سمت متونی رفتم که متعلق به دوران درخشان نثر فارسی هستند و در نهایت «آه» آفریده شد. روزی وقتی از پله‌های متروی دروازه دولت بالا آمدم در بساط یک کتاب‌فروش کتابی پالتویی دیدم که موضوع آن دستور زبان انگلیسی بود و برخی واژه‌ها در آن با رنگ قرمز علامت‌گذاری شده بود. آن کتاب در ذهن من یک کتاب در قطع پالتویی شد که باید خود آن را پر می‌کردم. اگر امروز «آه» مورد پسند قرار گرفته به دلیل دانش بالاتی نویسنده حدیث‌شناس و مترجم زبان‌دان آن است.
وی در توضیح چگونگی نگارش «آه» افزود: در تالیف «آه» متن شعرانی را منقح نکردم و هیچ واژه‌ای را تغییر ندادم. تنها دنبال پاسخ خود بودم که امام حسین (ع) چگونه کشته شد و حتی تعمدی از واژه شهید استفاده نکردم تا مطالب را به صورت خطی ارایه دهم. از متن شعرانی توضیح‌ها و تحشیه‌ها را برداشتم و تنها مطالب اصلی را باقی گذاشتم. ایماژها و دیالوگ‌ها را جدا کردم و حتی نامه‌ها و خطبه‌ها را که دارای عناصر دراماتیک هستند برداشتم و تنها یک قطعه دراماتیک از هر مطلب را باقی گذاشتم تا یک خط را پیش روی مخاطب بگذارم تا در مسیر آن حرکت کند و خود راهش را بیابد.
وی همچنین به کتاب دیگر خود به نام «قاف» اشاره کرد و درباره این اثر گفت: این اثر به بازخوانی زندگی رسول مکرم اسلام از سه متن کهن به نام های تفسیر سورآبادی، سیرت رسول الله و شرف النبی پرداخته که از تولد تا رحلت آخرین فرستاده الهی را برای خواننده روایت می‌کنند و تلاش کرده‌ام تصویری روایی و بر اساس مستندات تاریخی را برای خواننده به صورت خطی ارایه کنم. اعتقاد من این است که متون دارای عناصر سازنده یکسانی هستند و داستان ما را سوار بر قایق می‌کند و وسط دریا آزاد می‌گذارد. اولین صفحه کتاب قاف به سالیان دور قبل از میلاد پیامبر اسلام (ص) بازمی‌گردد که پسران یعقوب قصد دارند به نزد یوسف ناشناس در مصر و صفحه آخر نیز به چندین سال پس از رحلت پیامبر اشاره دارد.
حجازی با بیان اینکه در کتاب‌های آسمانی از داستان و قصه برای هدایت بشر استفاده شده، عنوان کرد: مجموعه آثار ادبیات کهن که در تفسیر قرآن باقی‌مانده‌اند و یادگار قرن چهارم تا هفتم هجری هستند می‌توانند منابع خوبی برای بازنویسی و بهره‌گیری نسل امروز باشند. اگر خوانش کتاب‌هایی چون تاریخ بیهقی دشوار می‌نماید به قلم نویسنده ارتباط ندارد بلکه به این دلیل است که کتاب دغدغه نسل امروز نیست و تاریخ بیهقی تنها به عنوان یک منبع درسی برای رشته‌های دانشگاهی استفاده می‌شود.
توجه به دیالوگ و تدوین در نگارش کتاب «قصه کربلا»
همچنین در این نشست، مهدی قزلی، پژوهشگر و نویسنده کتاب «قصه کربلا» در سخنانی عنوان کرد: در «قصه کربلا» با گزینش وقایع تاثیرگذار از عاشورا به روایت گوشه‌هایی از آن واقعه پرداخته شده است. جملات امام حسین (ع) بی‌نظیر است و به تحلیل زیادی نیاز ندارد و تنها لازم است پیرایشی انجام شود.
وی با تاکید بر اینکه در این اثر به جای تخیل از توجه به دیالوگ و تدوین استفاده شده، گفت: داستان مبتنی بر تخیل است ولی در «قصه کربلا» از تخیل استفاده نکردم. درام دارای نظم درونی و شروع و پایان است و عاشورا نیز به دلیل داشتن ظرفیت بالای تراژیک در طول تاریخ ادامه می‌یابد.
قزلی با بیان اینکه سادگی روایت، رمان‌های عاشورایی را پرمخاطب می‌کند، ادامه داد: در این اثر بدون وارد کردن تخیل شخصیت‌پردازی و دیالوگ را به کار بردم و روایت پیوسته را حفظ کردم. مخاطب اصلی من نوجوانان نیستند ولی با برخی قسمت‌های آن نوجوانان نیز می‌توانند ارتباط برقرار کنند.
وی به تدوین 14 کتاب درباره معصومان (ع) نیز اشاره کرد و گفت: در این 14 کتاب سعی کردم که حجم تمام آثار برابر باشد و از عنصر پیرایش متون استفاده کردم. در این اثر قصد داشتم نوجوانان و جوانانی را که ظرفیت استفاده از منابع و متون اصلی را ندارند با نگارش کتابی بر اساس آن منابع اصیل با شیوه زندگی معصومان (ع) آشنا کنم.
