سرنوشت ستون پنجم معاویه در سپاه امام حسن (ع) و غارتگر خیمه‌های امام حسین (ع)
حضور شمر بن ذی‌الجوشن در سپاه امام حسن (ع) به قصد ایجاد تشتت در لشکر آن حضرت و ایجاد زمینه شهادت ایشان و سپس شهادت امام حسین (ع) بود. بنابراین جای تعجب ندارد که شخصیت فرصت‌طلب و رذلی چون او قاتل حضرت سیدالشهدا (ع) باشد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شمر بن ذی‌الجوشن یکی از چهره‌های مشهور در صحنه کربلای سال 61 هجری است که در شهادت امام حسین (ع) نقش مهمی داشت. او کسی است که وقیحانه در برابر امام حسین (ع) ایستاد و با تحریک مداوم ابن‌زیاد و عمر سعد، زمینه‌های شهادت آن حضرت و اسارت اهل بیت پیامبر صلی‌الله علیه و آله را فراهم کرد. هرچند در تاریخ از شمر به عنوان یکی از مبارزان و مجروحان جنگ صفین در لشکر حضرت امیرالمؤمنین امام علی (ع) نام برده شده و در برهه‌ای دیگر از زندگی او شاهد حضور در میان سپاه امام حسن مجتبی (ع) هستیم، اما تغییر مسیرها و وقاحت و رذالت‌هایی که در زندگی از خود نشان داد تائید می‌کند که شمر اساساً شخصیتی فرصت‌طلب داشته و نه‌تنها به اسلام اعتقادی نداشت، بلکه نماز خواندن و حفظ ظاهر را صرفاً برای کسب منافع دنیایی به‌جا می‌آورد. چنانکه در همان دوران امامت امام علی (ع) از آن حضرت جدا شد و در منصب یکی از فرماندهان معاویه درآمد. سپس حضورش در سپاه امام حسن (ع) به منظور ایجاد تشتت در لشکر آن حضرت و ایجاد زمینه شهادت ایشان و سپس شهادت امام حسین (ع) بود. بنابراین جای تعجب ندارد که شخصیت فرصت‌طلب و رذلی چون او قاتل حضرت اباعبدالله الحسین (ع) باشد.
خبرگزاری تسنیم در گفتگو با دکتر ملیحه سادات موسوی، استاد حوزه و کارشناس مسائل اسلامی به بررسی زندگی و شخصیت شمر بن ذی الجوشن پرداخته است. بخش دوم و پایانی این گفتگو را می‌خوانید.
ستون پنجم معاویه در سپاه امام حسن (ع)
تسنیم: وقتی به دوران امام حسن علیه السلام می‌رسیم، شاهد تغییر رویه در زندگی شمر هستیم. او این بار از معاویه جدا شده و به لشکر امام حسن علیه السلام می‌پیوندد. دلیل این تغییر مشی شمر چه بود؟ آیا واقعاً متوجه انحراف خودش شده بود و یا یکی از نیروهای نفوذی و ستون پنجمی معاویه در بین یاران امام حسن علیه السلام بود؟
درست است. بعد از شهادت امام علی علیه السلام باز هم مشاهده می‌کنیم که شمر تغییر رویه داده، از معاویه جدا شده و در کنار امام حسن علیه السلام قرار گرفته است.
بیشترین احتمال در این باره آن است که شمر به دلیل روحیه فرصت‌طلبی که داشت، نفع خودش را در این دید که با امام حسن علیه السلام بیعت کند. اما در هر حال به احتمال قوی او یکی از نیروهای نفوذی معاویه در لشکر امام حسن علیه السلام بود تا در سپاه آن حضرت توطئه کرده و لشکر ایشان را از هم بپاشد. حتی علناً هم شاهد کارشکنی‌های مداوم شمر در لشکر امام حسن علیه السلام هستیم.
زمینه‌های قیام عاشورا و شهادت امام حسین علیه السلام را در همین ماجرای توطئه در لشکر امام حسن علیه السلام می‌توان پیدا کرد. چون بسیاری از کسانی که مقابل امام حسین علیه السلام قد علم کرده و آن حضرت را به شهادت رساندند، قبلاً در لشکر امام حسن علیه السلام توطئه کرده بودند. یکی از این افراد شمر بود که زمینه‌های شهادت امام حسین علیه السلام را از همان دوران فراهم می‌کرد.
تقویت بعد رسانه‌ای عاشورا با حضور خانواده امام حسین (ع) در کربلامأمور ابن‌زیاد در کوفه
تسنیم: شمر در جریان شهادت حضرت مسلم بن عقیل هم نقش جدی و مهمی داشت؟
بله. وقتی جناب مسلم بن عقیل از طرف امام حسین علیه السلام مأمور شد تا از مردم کوفه برای آن حضرت بیعت بگیرد، شمر از طرف عبیدالله بن زیاد که آن زمان حاکم کوفه بود، مأمور شد که مردم را از اطراف جناب مسلم دور کند و آنها را علیه آن حضرت تحریک کند.
حتی شمر میان مردم می‌رفت و جناب مسلم را فتنه‌گر معرفی می‌کرد و کردم کوفه از لشکر شام می‌ترساند. به این ترتیب او زمینه شهادت جناب مسلم بن عقیل را فراهم کرد.
بزرگترین رذالت و وقاحت شمر
تسنیم: می‌دانیم که ننگین‌ترین و مهم‌ترین اقدام در زندگی شمر، ارتکاب او به شهادت امام حسین علیه السلام است. همین منش و سبک زندگی خائنانه، او را به قعر رذالت رساند؟
درست است. روز نهم محرم سال 61 هجری بود که شمر با چهار هزار سرباز تازه‌نفس وارد سرزمین کربلا شد؛ جایی که امام حسین علیه السلام و خانواده و یاران آن حضرت در آنجا حضور داشتند. شمر نامه تهدیدآمیزی از طرف ابن زیاد برای عمر سعد آورده بود تا هر طور شده او را به کشتن امام حسین علیه السلام تحریک کند.
شمر حتی از طرف ابن زیاد حکم داشت که اگر عمر سعد به جنگ با امام حسین علیه السلام نرفت، خودش فرماندهی لشکر را به عهده بگیرد و به این جنایت بزرگ اقدام کند. اما عمر سعد که وسوسه حکومت بر ری را داشت، دستور ابن زیاد را اطاعت کرد و به این ترتیب، شمر سردار لشکر و فرمانده جناح چپ شد و به جنگ با امام حسین علیه السلام رفت.
حضور در جنگ صفین تا افشای شخصیت حقیقی شمر در آزمون عاشوراتسنیم: در روز عاشورا قبل از شهادت امام حسین علیه السلام، شمر چه جنایت‌هایی انجام داد؟
یکی از اقدامات شمر در روز عاشورا شهادت نافع بن هلال است. نافع که یکی از یاران امام حسین علیه السلام در کربلا بود، در میدان به قدری مبارزه کرد که هر دو دستش از بازو قطع شد. او درنهایت به دست شمر به شهادت رسید.
همچنین زمانی که عبدالله بن عمیر به شهادت رسید، همسر او در کنار پیکرش نشسته بود. شمر به غلامش که رستم نام داشت، دستور داد با نیزه همسر عبدالله را به شهادت برساند.
شمر به اندازه‌ای خبیث و رذل بود که در عصر عاشورا و قبل از شهادت امام حسین علیه السلام می‌خواست به خیمه آن حضرت حمله کند. اما امام مانع او شدند و شمر از این اقدام برگشت.
جنایت شمر در شهادت امام حسین (ع) و غارت خیمه‌ها
وقتی نوبت به مبارزه امام حسین علیه السلام شد، شمر به تیراندازان خود دستور داد که همگی به یک‌باره به سوی آن حضرت تیراندازی کنند. بعد از آنکه تیرهایی بر پیکر امام مظلوم و بر حق ما نشست، به همه دستور داد تا با نیزه‌ها به سوی آن حضرت حمله‌ور شوند.
طبق نقل‌های تاریخی ضربه نهایی را سنان بن انس و زرعه بن شریک بر امام حسین علیه السلام وارد کردند. در بعضی از روایت‌ها هم نوشته شده که شمر بر روی سینه مبارک نشست و سر ایشان را از قفا جدا کرد.
وقاحت و بی‌شرمی شمر به حدی بود که بعد از آتش زدن خیمه‌ها، قصد داشت امام سجاد علیه السلام را هم به شهادت برساند اما عده‌ای از جمله حضرت زینب سلام‌الله علیها مانع او شدند.
مسیر دقیق حرکت کاروان اسیران کربلا بعد از واقعه عاشوراسرنوشت شمر
تسنیم: بعد از این جنایت هولناکی که شمر مرتکب شد، چگونه زندگی کرد و چه سرانجامی داشت؟
بعد از اینکه اسرای کربلا و اهل بیت امام حسین علیه السلام به مدینه برگشتند، شمر هم به کوفه برگشت. در بعضی منابع نوشته شده شمر بعد از ارتکاب این عمل شوم مورد سؤال مردم قرار می‌گرفت و در توجیه عمل وحشیانه‌اش می‌گفت که از امیران خود اطاعت کرده است!
بدنی که خوراک سگ‌های بیابان شد
تسنیم: گفته شده که شمر در نهایت توسط مختار ثقفی به درک واصل شد. درست است؟
بله. مختار در سال 66 هجری، یعنی پنج سال بعد از واقعه عاشورا، جنگی با شمر و تعداد دیگری از امیران بنی‌امیه داشت. در این جنگ شمر و همراهانش شکست خوردند و شمر از کوفه فرار کرد. در اینجا بود که مختار غلام خود را که زربی نام داشت با تعدادی دیگر به سوی شمر فرستاد. اما شمر، غلام مختار را کشت و به روستایی فرار کرد. او از همان‌جا نامه‌ای برای مصعب بن زبیر نوشت چون می‌دانست که مصعب قصد جنگ با مختار را دارد.
در این میان نیروهای مختار، شمر را پیدا کردند و او را به درک واصل کردند. درنهایت سر شمر برای مختار فرستاده شد و بدنش هم پیش سگ‌ها انداخته شد و غذای سگ‌ها و درندگان وحشی شد. مختار هم سر شمر ملعون را برای محمد بن حنیفه فرستاد تا شاهد انتقام گرفتن او از شمر باشند.