سقف قیمتی خوراک و سوخت صنایع، اعطای یارانه پنهان به صنعت / قیمت بر اساس فرمول شناور و در بورس تعیین شود

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی در سال 2021، در ایران بیش از دو برابر متوسط جهانی برای کالا و خدمات انرژی مصرف می‌شود. مصرف سالانه‌ی انرژی در کشور ما بر خلاف تجربه‌ی سایر کشور‌های دنیا که کاهشی است، روند صعودی دارد. مهم‌ترین دلیل افزایش مصرف انرژی در کشور ما پایین بودن نرخ انرژی سوخت است. با توجه به قیمت پایین خوراک و سوخت، شاهد استفاده‌ی غیربهینه و خارج از استاندارد صنایع در بخش انرژی و یوتیلیتی کشور هستیم. به استناد گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، قیمت پایین انرژی اولین دلیل بالا بودن شاخص شدت مصرف انرژی در کشور است. ارائه‌ی رانت و سوخت ارزان به صنایع و شکل گیری صنایع سنگین انرژی بر با فناوری فرسوده یا قدیمی و روش‌های تولید منسوخ نیز در همین ارتباط قابل بحث هستند. این شرایط به وضعیت نابسامان کشور در زمینه‌ی شدت بالای مصرف انرژی در صنایع منجر شده است.

در زمینه‌ی فرمول خوراک پتروشیمی ها، بعد از کش و قوس‌های فراوان در سال 1394، وزارت نفت فرمول نرخ خوراک واحد‌های پتروشیمی را بر اساس متوسط قیمت فروش داخلی گاز و همچنین چهار هاب گازی دنیا تعیین کرد و برای شفافیت هر چه بیشتر و امکان سرمایه گذاری در این صنعت، اعتبار این فرمول ده ساله تعیین شد. در اقدامی کم سابقه دولت بر اثر لابی سنگین شرکت‌های پتروشیمی و ترس از تعطیلی صنایع به اعمال سقف 5 هزار تومانی برای خوراک پتروشیمی‌ها در قانون بودجه‌ی 1401 مبادرت کرد. از آنجائیکه قیمت سوخت صنایع ضریبی از قیمت خوراک است، سوخت صنایع نیز با قیمت بسیار پایینی در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. این قیمت‌های دستوری به کاهش درآمد‌های پایدار دولت به میزان 75 هزار میلیارد تومان در سال منجر شده است که اثرات تورمی آن گریبان گیر مردم خواهد شد. نظرات مهراد عباد؛ عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران را در خصوص این موضوع در ادامه می‌خوانید.

عباد در خصوص بالا بودن شدت مصرف انرژی در بخش صنعت در کشورمان تصریح کرد: متاسفانه به طور کلی ما ایرانیان در تمامی زمینه‌ها هدررفت انرژی زیادی داریم و به صورت غیربهینه از این نعمت‌های خدادادی استفاده می‌کنیم. در بخش صنعت از انرژی به دو منظور استفاده می‌شود. بخشی از انرژی برای خوراک در صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد و بخش دیگری از آن نیز به عنوان سوخت مصرف می‌شود. به نظر من، بخشی از انرژی که به صورت خوراک در اختیار صنایع و پتروشیمی‌ها قرار می‌گیرد، طی سالیان گذشته با رانت بسیار بزرگی عرضه شده است. صنایع به قیمت بسیار ارزان گاز را در اختیار می‌گیرند و به فروش محصولاتشان که عموماً صادراتی هستند، می‌پردازند. شکی در این موضوع نیست که پتروشیمی‌ها نقش اساسی‌ای در اقتصاد کشور دارند، اما واقعیت این است که ظرفیت این صنعت بسیار بیشتر از این هاست و می‌تواند سودآوری بیشتری برای کشور داشته باشد.

وی ادامه داد: گفته می‌شود ما نفت را خام فروشی می‌کنیم و می‌توانیم بگوییم در زمینه‌ی گاز نیز خام سوزی داریم. از گاز می‌توانیم مشتقات فراوانی بگیریم و آن‌ها را بفروشیم، اما در ایران این امکان وجود ندارد و گاز را به صورت خام مصرف می‌کنیم. با توجه به رانت عظیمی که در زمینه‌ی انرژی پرداخت می‌کنیم، شاهد شدت مصرف انرژی بیش از دو برابری نسبت به استاندارد جهانی در حوزه‌ی کالا و خدمات تولیدی هستیم. این میزان مصرف نسبت به میانگین جهانی است. اما مثلاً ما نسبت به کشور ژاپن 15 برابر مصرف انرژی بالاتری داریم، همچنین در مقایسه با کشور‌های توسعه یافته نیز چندین برابر بیشتر انرژی مصرف می‌کنیم. برای بهبود این شرایط لازم است در بحث فرهنگ سازی با جدیت کار کنیم و مدیریت مصرف را در دستور کار قرار دهیم. واقعی سازی قیمت‌ها نیز باید مورد توجه جدی باشد. الان قیمت انواع انرژی در ایران بسیار پایین است و همین امر مشکلات فراوانی برایمان به وجود آورده است. باید با یک برنامه ریزی دقیق و مناسب به سمت واقعی سازی قیمت‌ها حرکت کنیم. درآمد حاصله باید در راستای نوسازی صنایع انرژی کشور صرف شود.

عباد در ادامه گفت: قیمت گذاری در هیچ جا جوابگو نبوده است و اعمال سقف قیمتی برای خوراک گازی و سوخت پتروشیمی‌ها نیز مشکلاتی را به وجود می‌آورد. واقعیت این است که قیمت انرژی در دنیا به صورت روزانه تعیین می‌شود و اینکه ما برای این ماده‌ی ارزشمند یک سقف قیمتی ثابت مشخص کنیم، اقدام درستی نیست. هر قیمت ریالی ثابت برای خوراک و سوخت مورد نیاز صنایع و پتروشیمی‌ها به معنی اعطای یارانه پنهان به صنعت و برنده بودن خریدار است.

زیرا این قیمت در ابتدای سال مصوب می‌شود و از تورم سالیانه مصون می‌ماند. ارزش قیمتی که برای خوراک گازی و سوخت پتروشیمی‌ها در ابتدای سال مصوب می‌شود، تا آخر سال نصف می‌شود و همین امر به معنی یک رانت بسیار بزرگ پنهان است. راهکار این است که فضای رقابتی ایجاد کنیم و گاز را در بورس یا به شکل یک فرمول شفاف و شناور به فروش برسانیم و پتروشیمی‌ها خوراک و سوخت موردنیاز خود را از این بستر تهیه کنند. به این ترتیب، دولت می‌تواند درآمد بیشتری از محل فروش منابع انرژی داشته باشد و از این درآمد نیز برای توسعه صنعت انرژی کشور بهره خواهد برد.

این عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در خصوص پیشنهاد مرکز پژوهش‌های مجلس مبنی بر اینکه تا سه سال 20 درصد بر قیمت سوخت صنایع اضافه کنیم تا در نهایت قیمت سوخت و خوراک برابر شود، تصریح کرد: هر گاه بخواهیم قیمت‌های دستوری را واقعی سازی کنیم، بهتر است این کار را به صورت پلکانی انجام دهیم و یکدفعه اقدام به افزایش قیمت‌ها نکنیم. در این واقعی سازی باید به وضعیت صنایع توجه داشته باشیم. شرایط پتروشیمی‌ها به خاطر تولید محصولات با ارزش افزوده‌ی بالا که مشتریان خاص خودش را دارد، بهتر است، اما برخی صنایع نیاز به حمایت دارند تا بتوانند به حیات شان ادامه دهند.