سوخوها به ایران می‌رسند؟

وی افزود: «برای خرید هواپیمای جدید باید از کشور سازنده آموزش ببینیم و بعد استاد خلبان ها، نسل های بعدی را آموزش می‌دهند.» اواسط فروردین ماه سال‌جاری نیز یک رسانه بلغارستانی مدعی شد تا چند روز آینده اولین اسکادران سوخو 35 از روسیه وارد ایران می‌شود. سایت Bulgarian military به نقل از منابع نظامی ترکیه نوشت: «ایران انتظار دارد ظرف چند روز آینده اولین مجموعه از جنگنده های سوخو را تحویل بگیرد. این اطلاعات به طور رسمی تایید نشده است اما در حال حاضر تنها شایعات این ادعا را تقویت می‌کنند که طی چند روز آینده تهران Su-35 را تحویل خواهد گرفت.»

بویکو نیکولوف نویسنده گزارش در ادامه این مطلب نوشته بود: «ایران 24 جنگنده سوخو 35 فلانکر -‌ای را خریداری کرده است. بر اساس گزارش های مختلف، سوخوهای 35 که برای سفارش مصر تولید شده بودند، به ایران تحویل داده می شوند.» اما در هفته گذشته خبری منتشر شد که گمانه زنی ها درباره دریافت سوخو در آینده نزدیک را با ابهام مواجه کرد؛ وب‌سایت العربی الجدید به نقل از شبکه 12 اسرائیل ادعا کرد، تل آویو با مسکو به تفاهمی رسیده اند که بر اساس آن مسکو از ارسال سلاح به تهران خودداری می‌کند. بر اساس این گزارش، اسرائیل نگران این است که روسیه در ازای دریافت [ادعایی] پهپادهای ایرانی، جت های جنگنده و سامانه های دفاع هوایی به ایران بدهد. اکنون مساله اینجاست که آیا روسیه درگیر در جنگ اوکراین که به ایران نیز وابستگی نظامی پیدا کرده است، به همین سادگی و به پشتوانه یک تفاهم با اسرائیل، از ارسال سوخو 35 به ایران منصرف خواهد شد؟

لذا یکی از سناریوها در خصوص دلیل تعلل و تاخیر روسیه در تحویل سوخوها به تفاهم این کشور با اسرائیل بازمی‌گردد که در ادامه به تفصیل به آن خواهیم پرداخت. اما یک سناریوی دیگر به مذاکرات دو، سه ماه اخیر تهران و غرب مربوط می‌شود؛ یعنی شاید ایران نمی خواهد در شرایطی که بعد از مدت ها تا حدودی شرایط تفاهم یا توافقی با غرب به‌ویژه آمریکا با هدف کاهش فشار تحریم ها فراهم شده است، با دریافت این سوخوها به مذاکرات شوک منفی وارد شود.

سناریوی سوم نیز به آمادگی لجستیکی ایران مربوط می‌شود؛ به این مفهوم که ممکن است ایران هنوز از این جنبه آماده نباشد یا خلبان ها آموزش لازم را ندیده اند و از این رو تحویل سوخو را به تعویق انداخته است. البته این سناریو خیلی محتمل نیست. زیرا در اواخر سال گذشته عکس های ماهواره ای، ماکتی از Su-35 را در ورودی پایگاه زیرزمینی نیروی هوایی ایران Eagle 44 نشان داد. طول بال های Su-35 تهران را موظف می‌کند تا دریابد که آیا این پایگاه خاص می‌تواند به خانه جنگنده روسی تبدیل شود یا خیر. درواقع مهندسان، پایگاه زیرزمینی را بر اساس اندازه و ظرفیت سوخو -35 ساخته اند.

در ادامه این موضوع بررسی می‌شود که در واکاوی دلایل عدم‌تحویل سوخو 35 به ایران چقدر می‌توان به گزارش العربی الجدید و تفاهم مسکو و تل آویو در این راستا اطمینان کرد؟

برخی تحلیلگران معتقدند مناسبات اسرائیل و روسیه متاثر از روابط شخصی نتانیاهو و پوتین است یعنی مانند روابط ترکیه و روسیه که از روابط نزدیک پوتین و اردوغان تاثیر پذیرفته است. به گفته وی ممکن است پوتین تصمیم داشته که زودتر سوخوها را تحویل ایران بدهد اما شاید روابط تل آویو و مسکو این تصمیم را به تاخیر انداخته است. همچنین با توجه به اینکه روسیه اکنون در شرایط جنگی است و کم‌وبیش نیز از سوخو 35 در عملیات نظامی استفاده می‌کند، این سناریو مطرح می‌شود که یا خودش به این جنگنده ها نیاز دارد یا چون ارتش روسیه به طور جدی بعد از تحریم ها در تامین برخی قطعات خاص برای تسلیحات نظامی اش به مشکل خورده، ممکن است بعضی از قطعات سوخو 35‌های در دست تولید را نیز در اختیار نداشته باشند و بنابراین در تکمیل آنها با چالش مواجه شده باشند. در روابط نزدیک بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه شکی نیست اما آیا این مناسبات در این برهه می‌تواند در تجدیدنظر کرملین در خصوص قراردادهای نظامی اش با ایران اثرگذار باشد؟

روابط خاص

برای بررسی مناسبات روسیه و اسرائیل باید نگاهی به روابط تل آویو و واشنگتن داشته باشیم. نتانیاهو پیش از حضور نظامی روسیه در سوریه این تز را مطرح کرده بود که روابط آمریکا و اسرائیل به قدری مستحکم است که اگر با روسیه هم ارتباط برقرار کنند خدشه ای به این روابط وارد نمی‌شود. همان زمان که نخست‌وزیر اسرائیل این تز را مطرح کرد، جریان اپوزیسیون اسرائیل یعنی جریان سکولار چپ معتقد بودند روابط تل‌آویو - واشنگتن تضمین شده نیست و نزدیک شدن اسرائیل به روسیه باعث می‌شود که روابط‌شان با آمریکا آسیب ببیند. اما با گذشت زمان مشخص شد که تز نتانیاهو درست بوده و بر پایه این تز اسرائیلی ها دست به چند اقدام در مناسباتشان با مسکو زدند. نخست آنکه در اولین دهه قرن 21 همکاری گسترده‌ای بین اسرائیل و روسیه برای مبارزه با اسلام گرایان چچن شکل گرفت.

در واقع بازوی اطلاعاتی اسرائیل، در پیروزی پوتین بر جدایی طلبان چچن ایفای نقش کرد. اقدام دوم به زمانی مربوط می‌شود که روس ها در سال 2014 کریمه را از اوکراین جدا کردند. در آن مقطع مجمع عمومی قطعنامه ای علیه روسیه صادر کرد اما یکی از بازیگرانی که به این قطعنامه بلوک غرب رای مثبت نداد، اسرائیل بود. درواقع روابط اسرائیل و روسیه به قدری در هم تنیده شد که در متون روابط بین‌الملل از آن تحت عنوان روابط ویژه یا خاص نام برده می شد. البته وضعیت همکاری و رقابت محدود میان قدرت‌های بزرگ قبل از جنگ اوکراین به اسرائیل قدرت مانور بیشتری می‌داد و می‌توانست با چند قدرت از جمله آمریکا و روسیه روابط نزدیک داشته باشد. با شروع جنگ اوکراین، با وجودی که نتانیاهو آن زمان در قدرت نبود، اسرائیل باز تلاش کرد این تز را دنبال کند.

این رژیم تلاش کرد در جنگ روسیه علیه اوکراین، مانند هند و عربستان سعودی رویکرد بی طرفانه اتخاذ کند. زیرا تل آویو به برخی همکاری ها با مسکو نیاز جدی دارد. روسیه در سال‌های اخیر در سوریه که محل ارتباط ایران با مهم‌ترین رکن مقاومت یعنی حزب الله است، حضور دارد و تل‌آویو هم تلاش می‌کند در این نقطه کلیدی ایفای نقش کند. از این رو آنها رویکردی تقریبا بی طرفانه در جنگ روسیه علیه اوکراین در پیش گرفتند. اما هر چه فضای جنگ دو‌قطبی تر می‌شود تداوم رویکرد بی طرفی برای تل آویو دشوارتر می‌شود. زیرا اسرائیل وابستگی به بلوک غرب دارد؛ از مراودات نظامی گرفته تا دریافت کمک های سالانه. امروز با دو‌قطبی تر شدن جنگ، اسرائیل تحت فشار قرار گرفته تا بین آمریکا و روسیه یک طرف را انتخاب کند. در چنین شرایطی تل آویو مجبور شد تغییراتی در الگوهای رفتاری خود ایجاد کند. این تغییرات به دلیل اعمال فشارهای آمریکا اغلب تغییرات تاکتیکی بود و تل آویو از حالت بی‌طرفی وارد یک موضع گیری تاکتیکی به سود اوکراینی‌ها شد.

تغییرات تاکتیکی

فشارهای آمریکا بر اسرائیل در 4 دوره باعث تغییر سیاست خارجی اسرائیل در جنگ اوکراین شده است. یکی در آوریل 2022 که اسرائیل مجبور می‌شود یکسری تجهیزات حفاظتی به اوکراین بدهد. دوم، اکتبر 2022 است که به نوشته نیویورک‌تایمز، اسرائیل به طور غیرمستقیم اطلاعاتی در مورد پهپادها به اوکراین می‌دهد. سوم، در مارس 2023 است که اسرائیل موافقت می‌کند به اوکراین سیستم هشدار برای حملات موشکی و پهپادی بدهد. چهارم هم در دوم ماه مه است که اسرائیل مجبور می‌شود کمک هایی در خصوص بحث مین زدایی در مناطق جنگ زده اوکراین داشته باشد.

این تغییرات به طور مقطعی فشارهای آمریکا را از روی اسرائیل کم کرد اما به‌طور کلی نمی‌تواند فشارها را به‌صورت بنیادین تغییر دهد. در آخرین اتفاق، یوآو گالانت وزیر جنگ اسرائیل با فشار لوید آستین وزیر دفاع آمریکا مجبور شد با همتای اوکراینی خود الکسی رزنیکوف تلفنی صحبت کند. قبل از فشار آستین، گالانت حاضر به این گفت‌وگو نبود. در این تماس، وزیر جنگ رژیم اسرائیل پیشنهاد کمک های بشر‌دوستانه به اوکراین می‌دهد اما اوکراینی ها کمک بشردوستانه نمی خواهند و به دنبال دریافت یکسری تسلیحات خاص نظامی از اسرائیل هستند. یکی از این تجهیزات، سیستم دفاع ضدهوایی است که اوکراین با استفاده از آن می‌تواند پهپادها را سرنگون کند. در این بین آمریکا نیز فشارهایش را بر اسرائیل افزایش داده ولی تل آویو می داند که با در اختیار گذاشتن این تجهیزات به اوکراین، روابطش با روسیه تخریب می‌شود. اگر این سناریو پیگیری شود، ممکن است در مقابل اسرائیل نیز از آمریکا خواسته باشد که هر زمان برنامه هسته ای ایران به نقطه خاصی رسید، دست تل آویو برای ماجراجویی باز باشد.

پوتین در دوراهی تل آویو - تهران

امروز هم نتانیاهو و هم پوتین در شرایط سختی قرار دارند؛ هیچ‌کدام از این دو سیاستمدار در شرایط سال 2015 قرار ندارند که بتوانند بر سر همه تفاهمات باقی بمانند و وضعیت بین‌المللی نیز شباهتی به آن زمان ندارد. در واقع وضعیت همکاری مسکو - تل آویو بسیار شکننده شده است و با شرایط فعلی نمی‌تواند در سطوح مهم ادامه پیدا کند. در چنین شرایطی، بعید به نظر می‌رسد که روسیه به دلیل تفاهماتش با اسرائیل از دادن تجهیزات پیشرفته به ایران خودداری کند. زیرا روس ها برخلاف تصور عموم، چون در جنگ اوکراین گرفتار شده اند وابستگی‌شان به ایران بیشتر شده است. بنابراین با سبک و سنگین کردن داستان درمی یابیم که برای روس ها تهیه مهمات و تجهیزات نظامی در جنگ که همکاری های نظامی با ایران را شامل می‌شود؛ یک امر حیاتی است و نمی‌توانند این گزینه را از دست بدهند.

البته روس ها در این میان تلاش دارند در عین حال موازنه را حفظ کنند اما در چنین شرایطی امکان حفظ موازنه بین تل آویو و تهران خیلی دشوار است. زیرا روسیه از یک طرف تحت فشار اسرائیل است و از طرف دیگر تحت فشار ایران. همزمان نیز به کمک های نظامی ایران نیاز دارد. بنابراین روسیه ناچار است جایی نرمش نشان دهد و به سمت یکی از طرفین تمایل بیشتری پیدا کند. درست است که امروز ارسال تجهیزات دفاع ضدهوایی توسط اسرائیل به اوکراین برای روسیه یک کابوس است اما مسکو به دلیل وابستگی نظامی اش به تهران نمی‌تواند در این میانه خیلی طرف دوست قدیمی خود اسرائیل باقی بماند. زیرا حمایت های ایران را از دست خواهد داد. اما در این هیاهوی جنگ و تنش، سرنوشت تحویل سوخو 35 به ایران چه می‌شود؟ به نظر می‌رسد با در نظر گرفتن نیاز روسیه به ایران، شاید تحویل این جنگنده ها به ایران زمان‌برباشد اما سرانجام سوخوها به ایران می رسند؛ به اصطلاح تحویل سوخو 35‌ها دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد.

• روایت بنیان‌گذار «سرآوا» از شکل‌گیری جریان استارت‌آپی در ایران
• حمایت روسیه از ایران!
• سوخوهای روسی در راه تهران
• رسانه چینی خبر داد: امیرعبداللهیان به مسکو سفر می‌کند
• سفیر ایران: همکاری نظامی با روسیه بخشی از روابط دو کشور است