سیاست جدید واشنگتن برابر ایران
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا روز گذشته در موسسه واشنگتن اعلام کرد که اولویت واشنگتن برای حل مساله هسته‌ای ایران، دیپلماسی است؛ با این حال این کشور از هیچ اقدامی برای جلوگیری از هسته‌ای شدن ایران فروگذار نخواهد کرد. او در این اندیشکده و با این سخنان از سیاست جدید آمریکا در قبال ایران که دیپلماسی را به پشتوانه بازدارندگی به پیش می‌برد، رونمایی کرد.
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا در سخنرانی روز جمعه اش در اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک در بخش کوتاهی به مساله هسته ای ایران پرداخت و پس از چند ماه ابهام در رابطه با سیاست آمریکا در قبال ایران، از برخی مسائل ابهام زدایی کرد، اما در مقابل بر ابهام در خصوص بعضی موضوعات افزود. صحبت های سالیوان رونمایی از سیاست جدید واشنگتن در قبال برنامه هسته ای تهران مبنی بر «دیپلماسی بر مبنای بازدارندگی» است.
بر اساس صحبت های اخیر سالیوان، سیاست آمریکا از دو بخش دیپلماسی و بازدارندگی تشکیل شده است که هم مشاور امنیت ملی آمریکا و هم سیاست های ایالات متحده بخش دوم یعنی بازدارندگی را به صورت ملموس به تصویر می کشند. درواقع منظور از بازدارندگی اقداماتی است که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم و رسمی یا غیررسمی از سوی آمریکا انجام می‌شود تا این پیام به طرف مقابل مخابره شود که عبور از خطوط قرمز چه پیامدهایی دارد. اقدامات یا پیام هایی که از واشنگتن به تهران مخابره می شوند، ادعای پیام های قوی با پیامدهای گسترده را دارند؛ یعنی هزینه را افزایش می‌دهند تا بازدارندگی امکان‌پذیر شود.
حوزه های بازدارندگی آمریکا
آمریکا با چند اقدامی که اخیرا انجام داده نشان داد که بازدارندگی اش در قبال ایران بر چه حوزه هایی متمرکز است؛ اول می‌توان به توییت روز شنبه 6 اردیبهشت -29 آوریل علی واعظ، مدیر میز ایران در گروه بین‌المللی بحران اشاره کرد که نوشته بود: «هفته گذشته سه کشور اروپایی با دعوت از 10 عضو منتخب شورای امنیت سازمان ملل آنها را در جریان رایزنی ها در مورد استفاده از مکانیزم ماشه قطعنامه 2231 برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل در صورت عبور ایران از خطوط قرمز هسته ای قرار دادند.» اشاره واعظ به مساله غنی سازی 60 درصدی ایران است که حساسیت مجدد غرب به پرونده هسته ای ایران را برانگیخته است.
علاوه بر علی واعظ، روز گذشته رویترز به نقل از سه مقام اروپایی گزارش داد که انگلیس، فرانسه و آلمان به ایران هشدار داده اند که اگر تهران اورانیوم را بیش از 60درصد غنی سازی کند، تحریم های سازمان ملل علیه ایران را بازمی گردانند. بر اساس این گزارش، این پیام سال گذشته توسط وزرای خارجه سه کشور اروپایی به ایران ارسال شده بود. دومین اقدام بازدارنده غرب و آمریکا را می‌توان در انتشار خبری از سوی آمریکا مبنی بر تجهیز جنگنده هایش در منطقه خاورمیانه به بمب های سنگرشکن مشاهده کرد. ایالات متحده با این اقدام می خواهد به ایران این پیام را بدهد که برای ممانعت از غنی‌سازی 60 درصدی آمادگی پرداخت هزینه های بالایی را دارد. اما نکته سوم و جدید از سیاست بازدارندگی واشنگتن در صحبت های سالیوان رونمایی شد؛ این قسمت از سیاست بازدارندگی آمریکا به دادن آزادی عمل به رژیم اسرائیل در مقابل ایران مربوط می‌شود.
جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا که در اندیشکده واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک صحبت می کرد، گفت: «در بحث برنامه اتمی، ما همچنین با ایران به صورت دیپلماتیک تعامل می کنیم؛ ما برای ایران روشن کرده ایم که هرگز اجازه دستیابی سلاح هسته ای را پیدا نمی‌کند.» به گزارش پایگاه خبری انتخاب، سالیوان تاکید کرد: «آمریکا اقدامات لازم برای متعهد ماندن بر این اظهارات را انجام خواهد داد از جمله به رسمیت شناختن آزادی عمل اسرائیل.» این اقدامات و اظهارات آمریکا بیانگر آن است که فعلا خط قرمز آمریکا عبور ایران از غنی سازی 60درصد است و برای این هدف حاضر است هزینه های لازم را پرداخت کند. همچنین صحبت های سالیوان تایید‌کننده ادعاهای اخیر وزیر جنگ اسرائیل است که در سفر به یونان گفته است ایران برای 5 بمب، اورانیوم غنی شده دارد. بنابراین اکنون در مرحله ای هستیم که برای غرب دیگر بحث تحریم و افزایش دامنه آن مطرح نیست، بلکه فراتر از آن آمریکا به اقداماتی چون توسل به مکانیزم ماشه یا باز گذاشتن دست اسرائیل در مقابل ایران روی آورده است و در این راستا و برای ایجاد بازدارندگی، پیام هایی هم در حوزه عمومی و هم در پشت پرده ارسال می‌کند.
دیپلماسی؛ پشتوانه بازدارندگی
اما سالیوان در بخشی از صحبت هایش نیز بر دیپلماسی در مقابل ایران تاکید کرده و می گوید: «بهترین راه برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای، توافق موثری است که ایران را از دستیابی به سلاح هسته ای بازدارد.» وی با انتقاد از خروج ترامپ از برجام گفت: «ما به موقعیتی بازگشته ایم که قبلا در آن قرار داشتیم.» همچنین سالیوان با اشاره به فعالیت های ایران در خاورمیانه گفت: «ما همچنان به ارسال پیام روشن درباره هزینه ها و پیامدهای زیاده روی های ایران ادامه می دهیم و همزمان از طریق دیپلماتیک به دنبال نتیجه هستیم.» وی گفت که ایالات متحده به دنبال توافق دیپلماتیک «درازمدت» با ایران است. دیپلماسی ای که سالیوان بر آن تاکید دارد، دیپلماسی به پشتوانه بازدارندگی است تا این تلاش ها به ادعای واشنگتن، تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
اما مساله اینجاست که سالیوان به دیپلماسی اشاره کرده اما به مسیر رسیدن به دیپلماسی اشاره ای نکرده که همین موضوع بر ابهامات در خصوص سیاست آمریکا در قبال مساله هسته ای ایران افزوده است. وی در هیچ کجای صحبت هایش تصریح نکرده که برجام از دستورکار خارج شده است. سالیوان در آخر نیز گفته با ایران به دنبال توافق بلندمدت هستیم که این اظهارنظر نیز بر ابهامات افزوده است؛ زیرا اگر آمریکا برجام را می خواهد با توجه به تاریخ انقضاهای برجام آیا این امر امکان‌پذیر است؟
سناریوهای برجامی آمریکا
در این باره می‌توان چند سناریو را مطرح کرد. نخست آنکه آمریکا برای دو سه ماه فقط به توافق برجام برگردد و سپس به دنبال دستیابی به قرارداد بلندمدت یا توافق هسته ای جدید با ایران باشد. سناریوی دوم این است که واشنگتن از ابزارهایی که در حوزه تحریم در برجام دارد مانند اوفک (دفتر کنترل وزارت خزانه داری آمریکا) استفاده کند. یعنی در حالی که برجام دوباره احیا می‌شود؛ به سنگ اندازی در حوزه تحریم ها روی می‌آورد تا با استفاده از این اهرم در گام بعدی به دنبال توافق بلندمدت برود. اوفک، محل تفسیر چگونگی لغو یا تعلیق تحریم هاست و دستورالعملی به موسسات تجاری، بانک‌ها، شرکت‌ها و... در مورد چگونگی فعالیت با ایران می‌دهد. اما مساله سوم به کوتاه بودن بخش ایران در صحبت های سالیوان در موسسه واشنگتن بازمی گردد.
در خصوص چرایی آن می‌توان گفت که امروز دیگر ایران اولویت سیاست خارجی آمریکا نیست و مسائلی چون اوکراین و چین برای واشنگتن بسیار مهم‌تر است. اگر این سناریو صحیح باشد، دور از تصور نیست که واشنگتن روی بازی اسرائیل حساب باز کند. اما باید سناریوی دومی هم وجود داشته باشد که این سناریو می‌تواند همان مذاکرات محرمانه و ردوبدل بین تهران و واشنگتن و به طور کل تهران و غرب باشد تا از تنش ها کاسته و به راه‌حلی دست پیدا کنند. سالیوان در صحبت هایش مسائل مربوط به بحث دیپلماسی را خیلی شفاف توضیح نداده و محتمل است که در پشت پرده برخی مسائل را با تهران در میان گذاشته باشند. همچنین با در نظر گرفتن این سناریو، می‌توان گفت مشاور امنیت ملی آمریکا می داند که در فضای مذاکراتی اگر برای ایران در ملأ عام خط و نشان بکشد این روند دیپلماتیک به مشکل می خورد.
--> اخبار مرتبط