سیاست دولت رئیسی در قبال چین چیست؟/ تلاش برای تقویت اعتماد سیاسی

روسای جمهور ایران و چین در راستای ارتقای سطح روابط دو کشور در طول دولت سیزدهم دیدار و گفتگوهایی داشته و بارها مواضع و انتظارات خود از تعامل با یکدیگر را مورد بحث و بررسی قرار داده اند.

خبرگزاری مهر، گروه سیاست - طیبه بیات: حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی عصر امروز (دوشنبه) به دعوت رسمی «شیء جین پینگ» رئیس جمهور چین عازم پکن می شود. به موجب این سفر که گفته می‌شود 3 روز به طول خواهد انجامید؛ مرور و بازخوانی اهم گفته‌ها، رویکردها و واکنش‌های رئیس جمهور به تعامل با چین در طول آغاز به کار دولت سیزدهم خالی از لطف نیست.

ایران و چین از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم و آغاز به فعالیت رسمی ابراهیم رئیسی، علی رغم مناسبات سیاسی طرفین و تبریک‌های تقویمی و مناسبتی به یکدیگر، مواضع رسمی‌تری نیز در گفتگوهای تلفنی یا دیدارهای رسمی و غیر رسمی خود دنبال کرده اند.

اولین تعامل دو کشور به 25 مرداد 1400 باز می‌گردد که رئیس جمهور چین در پیامی، سکانداری رئیسی به عنوان رئیس جمهور ایران را به وی تبرک گفت و در متن پیام خود تاکید کرد: «در نیمه قرن گذشته بعد از برقراری روابط سیاسی، ضمن بسط و توسعه مداوم روابط دو کشور، دوستی دیرینه دو ملت تعمیق یافته است. پس از برقراری مناسبات مشارکت راهبردی جامع، اعتماد سیاسی طرفین بیش از پیش تقویت گردیده و همکاری عملی در زمینه‌های مختلف به پیشرفت پایداری دست یافته است. در دوران بعد از شیوع کووید -19، چین و ایران همچون سرنشینان یک کشتی از یکدیگر حمایت و پشتیبانی کردند، که داستانی زبانزد همکاری مبارزه با کووید -19 روایت شده است.»

شیء جین پینگ: برای بسط و توسعه روابط چین و ایران اهمیت بسزایی قائل هستم وی در ادامه تاکید کرد: «برای بسط و توسعه روابط چین و ایران اهمیت بسزایی قائل هستم. آمادگی دارم با تشریک مساعی شما، و با گرامیداشت پنجاهمین سالگرد روابط سیاسی، ضمن تعمیق دوستی دیرینه، همکاری دو کشور در زمینه‌های مختلف را تحکیم دهیم، مفهوم روابط مشارکت راهبردی جامع را غنی ساخته و رفاه و سعادت را برای دو کشور و دو ملت به ارمغان بیاوریم.»

پس از ارسال پیام تبریک فوق، شیء جین پینگ با رئیسی گفتگویی تلفنی با محوریت تأمین واکسن کرونا داشت و رئیسی در این گفتگوی تلفنی تصریح کرد: «تصمیم جمهوری اسلامی ایران بر توسعه و تحکیم روابط راهبردی با چین است و ارتقای سطح همکاری‌ها و گسترش روابط با چین، اولویت دولت ایران در عرصه سیاست خارجی است.»

رئیس جمهور کشورمان در ادامه بیان کرد: «طرح‌های راهبردی چین مانند طرح بزرگ «یک کمربند - یک راه» را منطبق بر منافع ایران است و اجرای کامل برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین باید در دستور کار همه دستگاه‌های دو کشور باشد.»

وی با قدردانی از مواضع راهبردی چین در قبال یکجانبه گرایی، از همراهی چین در عرصه‌های مختلف بین المللی با کشورمان از جمله حمایت از حقوق هسته‌ای، عضویت ایران در پیمان شانگهای و مخالفت با تحریم‌های علیه ایران تشکر کرد و گفت: «از همکاری دولت چین برای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا و فروش واکسن به ایران قدردانی کرده و امیدواریم در تأمین میلیون‌ها دوز واکسن‌های خریداری شده تسریع شود.»

شیء جین پینگ نیز در این گفتگو با ابراز خرسندی از اینکه روابط دو کشور در 50 سال گذشته فارغ از تغییر شرایط بین المللی رو به گسترش بوده است، گفت: «روابط دو کشور بخصوص پس از توافق برنامه همکاری‌های جامع ایران و چین، نتایج و دستاوردهای چشمگیری داشته است.»

اعلام آمادگی پکن برای تقویت همکاری با تهران در زمینه ابتکار «یک کمربند - یک راه» از سوی رئیس جمهور چین وی حمایت کشورش از عضویت رسمی ایران در پیمان شانگهای را در راستای منافع دراز مدت این سازمان عنوان کرد و از آمادگی پکن برای تقویت همکاری با تهران در زمینه ابتکار «یک کمربند - یک راه» خبر داد.

فرارسیدن هفتاد و دومین سالگرد تأسیس جمهوری خلق چین، مناسبت بعدی برای صدور پیام رئیسی به شیء جین پینگ بود و در این پیام نیز رئیس جمهور کشورمان نسبت به ارتقا و گسترش همکاری‌های دو کشور در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ابراز امیدواری کرد و گفت: «ایران و چین به عنوان دو تمدن بزرگ صلح‌طلب و شرکای جامع راهبردی می‌توانند با همراهی راهبردی و همکاری‌های برد - برد، زمینه تحقق چندجانبه گرایی حقیقی را فراهم آورند. قطعاً اعتماد پایدار بین دو کشور می‌تواند بستر همکاری‌ها را در قالب ابتکار جاده - کمربند و همچنین برنامه جامع همکاری، گسترش دهد و همکاری‌های بین منطقه‌ای را به توسعه، ثبات و صلح تبدیل کند.»

رئیسی 12 بهمن 1400 نیز در پیامی به مناسبت تبریک سال نو به رئیس جمهور چین نسبت به توسعه همکاری ایران و چین در تمامی زمینه‌ها ابراز امیدواری کرد و افزود: «روابط دو ملت وارد دومین پنجاه سال روابط دیپلماتیک و اعلام اجرایی شدن برنامه همکاری جامع 25 ساله شده است. امیدوارم در پرتو اعتماد متقابل سیاسی ایجاد شده و تشریک مساعی با جناب‌عالی، شاهد توسعه و تعمیق همکاری‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی در تمامی زمینه‌ها بخصوص منافع مشترک کشورهای در حال توسعه باشیم.»

7 اردیبهشت 1401 رئیسی با ژنرال «ویو فنگ» وزیر دفاع جمهوری خلق چین دیدار داشت و در این دیدار موضوعاتی را مورد تاکید قرار داد مبنی بر اینکه «تحولات منطقه‌ای و جهانی، ارزش همکاری‌های راهبردی ایران و چین را بیش از گذشته نشان می‌دهد. یکجانبه‌گرایی و سلطه‌طلبی با هدف کنترل کشورها و ممانعت از رشد اقتصادی پایدار جهان شکل می‌گیرد و مقابله با یکجانبه‌گرایی و ایجاد ثبات و نظم صرفاً از طریق همکاری قدرت‌های مستقل و هم‌اندیش میسر است.»

رئیس جمهور کشورمان در این دیدار خاطرنشان کرد: «ظرفیت‌های بی‌نظیر ایران در حوزه حمل و نقل بین منطقه‌ای، ظرفیت‌های ایران در امنیت انواع انرژی و همچنین همکاری‌های زیرساختی منطقه‌ای، بسترهای جدی برای همکاری و سرمایه‌گذاری هستند.»

ایران و چین می‌توانند در همه مسائل جهانی با یکدیگر همکاری داشته باشند وزیر دفاع جمهوری خلق چین نیز در این دیدار گفت: تقویت روابط بین ایران و چین همواره و بخصوص در شرایط بحرانی و ناآرام کنونی جهان برای منطقه و جهان امنیت‌آفرین است. ایران و چین می‌توانند در همه مسائل جهانی با یکدیگر همکاری داشته و به توسعه صلح و آرامش در جهان کمک کنند و یکجانبه‌گرایی مانع رشد اقتصادی پایدار جهان است.»

دومین گفتگوی رؤسای جمهور ایران و چین در دولت سیزدهم، بار دیگر 7 مرداد 1401 به صورت گفتگویی تلفنی که یک ساعت به طول انجامید رقم خورد و طرفین، تحولات عمده بین‌المللی و منطقه‌ای را مورد بررسی قرار داده و بر تقویت هر چه بیشتر همکاری‌های دوجانبه تاکید کردند.

رئیسی در این مکالمه، «احترام به حاکمیت ملی و حفظ تمامیت ارضی کشورها را از اصول بنیادین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و در این چارچوب حمایت از سیاست چین واحد را سیاست قطعی و اصولی جمهوری اسلامی ایران دانست و ضمن تاکید بر عزم کشورمان برای توسعه همه جانبه روابط با چین فارغ از تحولات بین المللی، همکاری مستقلانه و مبتنی بر منافع ملی کشورهای دارای حاکمیت را الگوی صحیح حکمرانی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی برشمرد.»

وی همچنین ضمن تاکید بر لزوم غلبه عدالت و انصاف در نظم نوظهور بین المللی، هرگونه تلاش آمریکا برای تکرار الگوی جنگ سرد در جهان را نشانه ضعف و افول آن قلمداد کرد و در واکنش به تحسین سیاست توسعه روابط و همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران با همسایگان و دستاوردهای آن توسط رئیس جمهور چین، تاکید کرد: «این رویکرد جمهوری اسلامی ایران بسترهای لازم برای امنیت و توسعه جمعی در غرب آسیا را فراهم آورده است و می‌تواند الگویی برای تقویت اعتماد سیاسی و توسعه اقتصادی منطقه باشد.»

رئیسی و شیء جین پینگ در این گفتگو همچنین با طرح ابتکارهای توسعه همکاری‌ها و ابراز خرسندی از روند توسعه روابط و جهش در مبادلات تجاری دو کشور در یک سال گذشته، درباره راهکارهای توسعه و تسریع در روند اجرایی شدن برنامه همکاری جامع 25 ساله توافق کردند.

چین مخالف سیاست فشار و یکجانبه گرایی است و اجرایی شدن سند جامع همکاری‌های 25 ساله دو کشور گامی بزرگ در این راستا است و چین از عضویت ایران در سازمان بریکس حمایت می‌کند شیء جین پینگ نیز ضمن اشاره به اهمیت حفظ ثبات منطقه و نقش سازنده جمهوری اسلامی ایران در این راستا، تاکید کرد که چین مخالف سیاست فشار و یکجانبه گرایی است و با تاکید بر اهمیت استراتژیک روابط چین و ایران اظهار داشت: «اجرایی شدن سند جامع همکاری‌های 25 ساله دو کشور گامی بزرگ در این راستا است و بر همین مبنا دستورات لازم برای توسعه روابط همه جانبه استراتژیک با ایران از جمله در عرصه اقتصادی را صادر می‌کنم.»

روابط ایران و چین به صدور پیام تبریک یا گفتگوی تلفنی محدود نشد و در نهایت رؤسای جمهور دو کشور 25 شهریور 1401 در نخستین دیدار خود در حاشیه اجلاس سازمان همکاری شانگهای در شهر سمرقند ازبکستان درباره مهمترین مسائل مربوط به مناسبات دوجانبه برای ارتقای همکاری‌های اقتصادی گفتگو و تصمیم‌گیری کردند.

رئیسی در این دیدار برنامه همکاری‌های جامع راهبردی ایران و چین را نشانه و نماد اراده دو کشور برای توسعه همه جانبه روابط دانست و اظهار داشت: «ظرفیت‌های گسترده موجود در زمینه‌های نفت و انرژی، ترانزیت، کشاورزی، تجارت و سرمایه‌گذاری بستر بسیار مناسبی برای تعمیق و توسعه روابط اقتصادی بین دو کشور است.»

شیء جین پینگ هم در این دیدار از مواضع مستقل جمهوری اسلامی ایران در موضوعات بین‌المللی تقدیر کرد و گفت: «روابط ایران و چین روابطی راهبردی است و فارغ از هر تحول بین‌المللی توسعه خواهد یافت.»

وی با اشاره به نقش مهم ایران در امور منطقه‌ای و بین‌المللی گفت: «چین از عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان بریکس حمایت می‌کند.»

در این دیدار بود که شیء جین پینگ به صورت رسمی از رئیسی برای سفر به چین دعوت کرد.

اظهار نظر پیرامون چین و روابط ایران با آن در این زمان به این موارد محدود نشد و رئیس جمهور کشورمان 13 مهر 1401 در حاشیه شرکت در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک گفتگویی با شبکه ملی تلویزیون چین (CCTV) و شبکه جهانی تلویزیون چین (CGTN) داشت و در این گفتگو در رابطه با اهمیت عضویت ایران در سازمان شانگهای بیان کرد: «عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای فرصت متقابلی برای جمهوری اسلامی ایران و سازمان شانگهای است. با وجود عضویت کشورهایی همچون چین، روسیه، هند و کشورهای آسیای مرکزی می‌توان گفت امروز بخش قابل توجهی از اقتصاد و ثروت جهان مربوط به کشورهای عضو شانگهای است. به نظرم حضور در سازمان همکاری شانگهای زمینه خوبی برای ارتباط میان ایران و سایر کشورهای عضو است و حتماً از این ظرفیت در جهت تقویت و رشد اقتصادی ایران و سازمان شانگهای استفاده خواهد شد. من از همه کشورهای عضو به ویژه چین که زمینه عضویت دائمی ایران را فراهم کردند، تشکر می‌کنم.»

وی در بخش دیگری تاکید کرد: «ما فکر می‌کنیم عصر جدید، عصر چندجانبه‌گرایی و تشکیل مجموعه‌های مولد قدرت جدید است. همکاری ایران و چین می‌تواند قدرت جدیدی را رقم بزند، به نظر من این همکاری می‌تواند در جهت نفی یکجانبه‌گرایی در دنیا باشد.»

رئیسی اضافه کرد: «روابط ایران با کشورهای منطقه از جمله چین می‌تواند بسیاری از تهدیدها و تحریم‌ها را خنثی کند. تا دیروز آمریکایی‌ها تحمیل مقاصد خود به دیگر کشورها را از طریق لشکرکشی نظامی دنبال می‌کردند اما امروز تحریم حربه‌ای برای تهدید کشورها و دولت‌ها است. امروز همان لشکرکشی نظامی به تحریم تبدیل شده است. در واقع تحریم جنگی علیه ملت‌ها است، اما ارتباط کشورهای تحریم شده می‌تواند تحریم‌های آمریکایی را خنثی کند. ارتباط ایران، چین و روسیه و کشورهای دیگر که در حال تحریم از سوی آمریکا هستند، می‌تواند باعث خنثی‌سازی تحریم‌ها شود. ما یقین داریم که با اراده استوار و تعامل با دوستانمان در منطقه مانند چین و کشورهای آسیای مرکزی این تحریم‌ها را کاملاً خنثی کنیم.»

رئیسی: در دوران شیء جین پینگ در روابط ایران و چین یک نقطه عطفی ایجاد شده است رئیس جمهور کشورمان در این گفتگو در رابطه با دیدارش با شی‌جین پینگ در سمرقند و چندین بار گفتگوی تلفنی شأن و نظر خود در رابطه با رئیس جمهور چین گفت: «فکر می‌کنم کشور دوست ما چین در دوران مدیریت آقای شیء جین پینگ گام‌های بلندی در جهت رشد اقتصادی برداشته است و همچنین تدابیر ایشان در روابط بین کشورهای منطقه زمینه خوبی ایجاد کرده است. در زمینه ارتقای روابط ایران و چین نیز در دوره مدیریت ایشان و با ملاقاتی که با رئیس جمهور چین داشتیم زمینه همکاری‌های بهتری فراهم و یک نقطه عطفی ایجاد شده است.»

وی ادامه داد: «امروز با به حاشیه رانده شدن ویروس کرونا و رفع محدودیتی که ایجاد شده بود، زمینه سفر به چین به منظور تحکیم روابط دو کشور آماده شده است. من هم از ایشان برای سفر به تهران دعوت کردم که قرار شد پس از سفر بنده به پکن، سفر ایشان به تهران هم انجام شود. توافق کردیم که سطح روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور ارتقا پیدا کند.»

رئیسی در رابطه با انتظارش از رابطه چین و ایران پس از برگزاری بیستمین کنگره ملی حزب کمونیست چین گفت: «در دیدار با آقای شیء جین پینگ گفتم امیدوارم که در این نشست مهم تصمیماتی در جهت ارتقای چین و نیز توسعه روابط تهران - پکن گرفته شود. امروز ارتباطات ما با کشور چین یک ارتباطات معمولی مثل سایر کشورها نیست. ارتباط ما با این کشور ارتباطی بسیار قدیمی و راهبردی است. ما برنامه همکاری جامع 25 ساله را با چین امضا کردیم. ممکن است برخی از این برنامه ناراحت شوند، اما اشکالی ندارد، چرا که ما مصمم هستیم برنامه جامع همکاری بین ایران و چین با جدیت اجرایی شود. در دیداری که در حاشیه نشست شانگهای در سمرقند با یکدیگر داشتیم نیز تاکید کردیم که این برنامه باید به سرعت اجرایی شود.»

9 مهر ماه 1401 و به بهانه فرارسیدن روز ملی جمهوری خلق چین بار دیگر رئیسی با صدور پیامی به رئیس جمهور چین خاطرنشان کرد: «ایران و چین به عنوان دو کشور مخالف یکجانبه‌گرایی، زمینه‌های فراوانی برای گسترش همه جانبه مناسبات دارند و بی‌تردید اراده جدی دو طرف برای اجرای مشارکت جامع راهبردی، چشم‌انداز روشنی برای تحقق منافع مشترک دو کشور ترسیم می‌کند. جهان کنونی با چالش‌هایی روبروست که برای فائق آمدن بر آنها ضرورت دارد همکاری‌های کشورهای مستقل افزایش یابد و راهکارهایی جهان‌شمول برای تأمین منافع مشترک بشری اندیشیده شود.»

بی‌تردید اراده جدی ایران و چین برای اجرای مشارکت جامع راهبردی، چشم‌انداز روشنی برای تحکیم پیوندها و تحقق اهداف و منافع مشترک دو کشور ترسیم می‌کند وی در ادامه تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران از ابتکارات «توسعه جهانی» و «امنیت جهانی» رئیس جمهور چین پشتیبانی کرده و از آنها به عنوان ایده‌هایی که مبتنی بر منافع جمعی ملت‌ها و معطوف به بهبود رفاه و تقویت صلح و ثبات جهانی استقبال می‌کند. بی‌تردید اراده جدی دو طرف برای اجرای مشارکت جامع راهبردی، چشم‌انداز روشنی برای تحکیم پیوندها و تحقق اهداف و منافع مشترک دو کشور ترسیم می‌کند.»

پس از آغاز دوره جدید شیء جین پینگ به عنوان ریاست جمهوری چین، رئیسی در پیام تبریکی، تصریح کرد: «تحقق اهداف مشارکت جامع راهبردی ایران و چین، الگویی از گسترش همه‌جانبه روابط بر مبنای منافع و احترام متقابل ارائه می‌کند و همکاری در چارچوب نهادها و سازمان‌های چندجانبه، علاوه بر تأمین منافع دو کشور، به صیانت از ثبات و صلح بین‌المللی کمک می‌نماید.»

اهم تأکیدات رئیسی در تعامل با چین:

1- توسعه و تحکیم روابط راهبردی و ارتقای سطح همکاری‌ها و گسترش روابط ایران با چین

2- فراهم آوردن زمینه‌های تحقق چندجانبه گرایی حقیقی از طریق همراهی و همکاری‌های برد - برد ایران و چین

3- ملاقاتی با رئیس جمهور چین داشتیم، در دوره مدیریت ایشان در زمینه ارتقای روابط ایران و چین یک نقطه عطفی ایجاد شده است

4- امنیت آفرینی برای منطقه در راستای تقویت روابط ایران و چین در شرایط بحرانی کنونی جهان

5- سیاست چین واحد، سیاست قطعی و اصولی جمهوری اسلامی ایران است

6- رویکرد جمهوری اسلامی ایران می‌تواند الگویی برای تقویت اعتماد سیاسی و توسعه اقتصادی منطقه باشد

7- توافق بر راهکارهای توسعه و تسریع در روند اجرایی شدن برنامه همکاری جامع 25 ساله

8- ارتباط ایران، چین و روسیه و کشورهای دیگر که در حال تحریم از سوی آمریکا هستند، می‌تواند باعث خنثی‌سازی تحریم‌ها شود

9- همکاری ایران و چین می‌تواند قدرت جدیدی را رقم بزند

10- روابط ایران با کشورهای منطقه از جمله چین می‌تواند بسیاری از تهدیدها و تحریم‌ها را خنثی کند

11- ارتباطات ایران با چین یک ارتباطات معمولی مثل سایر کشورها نیست

12- مصمم هستیم برنامه جامع همکاری بین ایران و چین با جدیت اجرایی شود

13- پشتیبانی ایران از ابتکارات «توسعه جهانی» و «امنیت جهانی» رئیس جمهور چین

14- تحقق اهداف مشارکت جامع راهبردی ایران و چین به صیانت از ثبات و صلح بین‌المللی کمک می‌کند

15- گلایه از برخی مواضع شیء جین پینگ در سفر به عربستان سعودی و مطالبه جدی برای جبران مواضع بیان شده

آذر ماه 1401 حاشیه‌ای قابل توجه در راستای سفر شیء جین پینگ به عربستان سعودی علیه ایران رقم خورد که گلایه‌ها و انتقادات بسیاری را به همراه داشت.

در بیانیه مذکور دو طرف چینی و سعودی از ایران خواستند با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کند و به معاهده منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای پایبند باشد. آنها در بخش دیگری از بیانیه خود بر اهمیت احترام ایران به اصول حسن همجواری و عدم دخالت این کشور در امور داخلی کشورها تاکید کردند.

22 آذر ماه اولین موضع گیری رسمی رئیسی از همتای چینی خود در دیدار با نخست وزیر این کشور در 22 آذر 1401 مطرح شد. رئیس جمهور در این دیدار با بیان اینکه روابط جمهوری اسلامی ایران و چین از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره در حال گسترش بوده است، گفت: «برخی مواضع مطرح شده در سفر اخیر رئیس جمهور چین به منطقه موجب ناخرسندی و گلایه‌مندی ملت و دولت ایران شده و مطالبه جدی ایران جبران مواضع بیان شده است.»

«هو چون هوا» معاون نخست وزیر چین نیز در این دیدار ضمن ابلاغ سلام رئیس جمهور چین، بر اراده چین برای توسعه روابط با ایران قوی، به عنوان راهبرد دائمی این کشور و تغییر ناپذیری این اراده تاکید کرد و گفت: «عزم چین برای تقویت و تعمیق روابط با جمهوری اسلامی ایران فارغ از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی تداوم خواهد داشت و چین همواره به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام گذاشته و از تلاش ایران برای تأمین منافع اساسی خود حمایت می‌کند.»

حالا با گذشت قریب به 2 ماه از گلایه مندی پیش آمده، سفری به دعوت رسمی از سوی شیء جین پینگ برنامه ریزی شده و رئیسی امروز با همراهی هیئت همراه خود تهران را به مقصد چین ترک خواهد کرد تا گام دیگری برای ارتقای روابط میان ایران و چین برداشته شود و تعامل این دو کشور یک مرحله دیگر به فاز عملیاتی شدن اقدامات و تصمیمات مشترک نزدیک شود.