عضویت در بریکس برای ایران به چه معناست؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، خبرگزاری «آناتولی» ترکیه در تحلیلی با عنوان «اقتصاد و سیاست: عضویت در بریکس برای ایران به چه معناست»، به بررسی منافع اقتصادی و سیاسی این تحول برای ایران پرداخته است.

در مقدمه این گزارش آمده است: یک سال بعد از درخواست، ایران رسماً برای عضویت در بلوک تاثیرگذار بریکس دعوت شده است. در اجلاس اخیر بریکس در ژوهانسبورگ، «ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران، حضور این کشور در بلوک ژئوپولیتیکی اقتصاد‌های نوظهور را «فصل جدید» خواند. رئیس‌جمهور ایران همچنین تاکید کرد این کشور از حرکت این بلوک به سمت دلارزدایی و استفاده از ارز‌های ملی حمایت می‌کند.

او در بازگشت به تهران هم افزایش قدرت سیاسی و اقتصادی را از مزایای عضویت در بریکس خواند و گفت باعث همگرایی و چندجانبه‌گرایی می‌شود. «حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران هم گفت عضویت ایران در گروه بریکس چندجانبه‌گرایی را تقویت و زمینه را برای دنبال کردن اهداف دیپلماسی پویا ایجاد می‌کند.

به نوشته این گزارش، برای ایرانِ تحت تحریم که در ژوئیه 2022 به عضویت کامل سازمان همکاری شانگ‌های درآمد، پیوستن به بریکس از دید کارشناسان نقطه عطف جدید و مهمی تلقی می‌شود. یک کارشناس در همین خصوص به خبرگزاری آناتولی گفت: بریکس در سال‌های اخیر در مقابل بلوک‌های تحت هدایت آمریکا مثل گروه هفت به عنوان یک وزنه تعادل موفق ظاهر شد و برای کشوری مثل ایران که تحت تحریم‌های غرب است، این اعلام (عضویت در بریکس) مثل هوای تازه است. علاوه بر دستاورد‌های اقتصادی که در اینجا تمرکز اصلی است، پیامی سیاسی هم به همراه دارد.

بریکس رسماً از ایران، عربستان سعودی، مصر، آرژانتین، امارات و اتیوپی دعوت کرده تا به عضویت کامل این گروه درآیند که در نتیجه، اعضای این گروه از پنج کشور به 11 کشور افزایش می‌یابد. انتظار می‌رود مجموع تولید ناخالص داخلی پنج عضو فعلی این بلوک شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در سال جاری، 27.6 تریلیون دلار شود که 26.3 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهد. با احتساب شش عضو جدید، این رقم به 30.8 تریلیون دلار یا 29.3 درصد تولید ناخالص جهانی می‌رسد.

به نوشته آناتولی، یک تحلیلگر سیاسی معتقد است بلوک بریکس که اکنون بال‌های خود را برای دربرگرفتن اقتصاد‌های نوظهور دیگر باز کرده، یک «جنبش در مقیاس بزرگ» است. به باور وی، آنچه این کشور‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌کند، اقتصاد به عنوان اصلی‌ترین دلیل نیست بلکه تغییر مسیر سیاسی در جهان است که همکاری می‌طلبد.

منافع اقتصادی

به نوشته این خبرگزاری ترکیه‌ای، اوایل این ماه، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس بریکس در تهران، ایران را شریکی قابل اعتماد و اثرگذار برای این بلوک توصیف کرد. او موقعیت جغرافیایی استراتژیک، ذخایر بزرگ نفتی و گازی، حمل و نقل و ترانزیت مقرون به صرفه، نیروی انسانی ماهر و فناوری مدرن را به عنوان مزیت‌های اقتصادی اصلی این کشور برشمرد.

جمعه «مهدی صفری» معاون اقتصادی وزیر خارجه ایران گفت الحاق به بریکس می‌تواند راه را برای بهبود روابط تجاری با کشور‌های عضو هموار کند. او همچنین گفت «دیلما روسف» رئیس بانک توسعه نوین (بانک بریکس) در آینده نزدیک برای گفتگو درباره پیشنهاد پیوستن ایران به بانک توسعه چندجانبه که در سال 2015 توسط اعضای بریکس تاسیس شد، به ایران سفر می‌کند.

صفری در حاشیه اجلاس بریکس در آفریقای جنوبی، گفتگو‌های گسترده‌ای با روسف از جمله درباره پیوستن ایران به این بانک که روند آن از سال 2017 در جریان بوده، داشت.

یک تحلیلگر مسائل اقتصادی در این خصوص به آناتولی گفت: این بانک سنگ بنای همگرایی اقتصادی بین اعضای قدیمی و جدید است و فرصت‌های زیادی برای ایران ایجاد می‌کند.

به باور کارشناسان، به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت و گاز و قطب ترانزیت کشور‌های منطقه، عضویت ایران در بریکس می‌تواند امری «برد - برد» باشد.

در ادامه این گزارش آمده است: به لحاظ ذخایر نفتی، ایران در کنار عربستان سعودی و ونزوئلا در بین اعضای بریکس در صدر قرار دارد و انتظار می‌رود نیاز‌های فزاینده انرژی کشور‌های عضو این بلوک را تامین کند. مهمتر از آن، بر اساس گزارش گمرک ایران، تجارت غیرنفتی بین ایران و پنج عضو بریکس به 38.43 میلیارد دلار در 2023-2022 افزایش یافت که نسبت به سال قبل آن 14 درصد بیشتر بود.

بر اساس داده‌های رسمی، چین با 30.32 میلیارد دلار شریک تجاری اصلی ایران در بین پنج کشور بوده و پس از آن هند با 4.99 میلیارد دلار، روسیه با 2.32 میلیارد دلار، برزیل با 466.55 میلیون دلار و آفریقای جنوبی با 322.04 میلیون دلار در مراتب بعدی قرار دارند.

منافع سیاسی

در حالی که تمرکز بریکس و سازمان همکاری شانگ‌های اقتصاد و تجارت است، کارشناسان معتقدند پیوستن ایران به این دو اتحاد غیر غربی، دستاورد سیاسی برای این کشور است.

به نوشته این گزارش، لحظاتی بعد از اعلام اعضای جدید بریکس، «محمد جمشیدی» معاون رئیس دفتر و دستیار نزدیک رئیسی از آن با عنوان «پیروزی استراتژیک برای سیاست خارجی ایران» یاد کرد. به تحلیل آناتولی، پیام او مضمون سیاسی و به سیاست «نگاه به شرق» دولت رئیسی اشاره داشت؛ سیاستی که به دنبال فرار از اثرات تحریم‌های آمریکا و بررسی اتحاد‌های سیاسی جدید در همسایگی است.

رئیسی در حاشیه اجلاس بریکس با همتای چینی خود دیدار و تاکید کرد عضویت ایران، برنامه بریکس برای مقابله با یکجانبه‌گرایی آمریکا را تقویت خواهد کرد.

به باور یک خبرنگار و پژوهشگر، «ورود ایران به بریکس هم جنبه اقتصادی و هم سیاسی دارد». وی توضیح داد: در صورتی که سایر اعضا اراده خود برای تعامل عملی با ایران را نشان دهند، از نظر اقتصادی سود خواهد برد؛ و از نظر سیاسی، ایران می‌خواهد نشان دهد تحریم‌ها نمی‌تواند آن را منزوی کند.

«ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه بعد از آن که رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی در نشست سران بریکس اعلام کرد شش کشور از جمله ایران از اول ژانویه 2024 (دی 1402) به‌عنوان اعضای جدید به این گروه می‌پیوندند، برای همکاری با اعضای جدید و علاقه‌مندان به تعامل با بریکس اعلام آمادگی کرد. «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین هم گفت این کشور آماده تقویت همکاری با ایران در قالب بریکس و سایر پلتفرم‌های چندجانبه در راستای تلاش برای توسعه مفید و محکم چندجانبه‌گرایی است.