علاقه رئیس مؤسسه فرهنگی اکو به زندگینامه امام خمینی (ره) و تاریخ ایران / سرانجام پارکِ اکو به کجا رسید؟

خبرگزاری تسنیم- مجتبی برزگر: دکتر سعد خان دیپلمات پاکستانی رئیس موسسه فرهنگی اکو، دارای سوابق پژوهشی در زمینه‌های روابط بین‌الملل، تاریخ اسلام و حقوق بین‌الملل است و با نهادهایی چون سازمان ملل، نشریه امور بین‌الملل کمبریج، مدرسه معتبر ملی سیاست عمومی در پاکستان و.. همکاری داشته است. سعدخان در لا به لای گفت‌وگویش با خبرنگار تسنیم به علاقه‌مندی‌هایش اشاره می‌کند که تاریخ ایران، انقلاب اسلامی و زندگینامه امام خمینی (ره) است و همین‌طور کتاب که در زندگی او نقش مهمی دارد. او به عنوان اولین آسیایی و مسلمان که به مقام ریاست انجمن بین‌المللی موسیقی نظامی رسیده، دارای تجربیات کم‌نظیری است.

یکی از سوابق معتبر دکتر سعدخان، تألیف هشت کتاب در زمینه‌های تاریخ و سیاست از جمله «احراز اسلام بین‌المللی» (انتشارات دانشگاه آکسفورد؛ 2000)، «دوستان واقعی: بررسی و ارجاع روابط پاکستان و سازمان همکاری اسلامی» (کمیسیون ملی تحقیقات تاریخی و فرهنگی؛ 2004)، «وقتی ارتش، صلح به ارمغان می‌آورد: گروه‌های نظامی در دیپلماسی، جنگ و کشورداری» (نشر پنتاگون؛ 2019) و.. می‌باشد. او همچنین یکی از نویسندگان مجموعه چندجلدی «دایرهالمعارف آکسفورد؛ اسلام و سیاست» و همچنین مشارکت‌کننده در اثر معتبر «کتاب‌شناسی آنلاین آکسفورد» است.

او همچنین دستیار سابق رئیس بنیاد بین‌المللی روتاری بوده و با آژانس‌های سازمان ملل متحد به عنوان مشاور همکاری داشته است. مشغله‌های دیپلماتیک وی حتی قبل از پیوستن به خدمات مدنی آغاز شد؛ زمانی که او به عنوان عضوی از هیئت پاکستانی در ابتکار دیپلماسی «مسیر دو (دیپلماسی بک‌چنل)» به نام "گفتگوی نیمرانا" بین هند و پاکستان در سن 23 سالگی و در سال 1990 انتخاب شد.

در بخش اولِ گفت‌وگو به فعالیت‌های مؤسسه، اهمیت دیپلماسی فرهنگی و بازارهای فیلم و سریال کشورهای عضو اکو پرداختیم و در بخش دوم از سرانه مصرف فرهنگی کشورهای عضو اکو به علاقه‌مندی‌های رئیس مؤسسه فرهنگی اکو رسیدیم.

مشروح قسمت دوم این گفت‌وگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد:

معضلاتی که کشورهای عضو اکو با آن مواجه‌اند

* همان‌طور که می‌دانید و در لا به لای صحبت‌هایتان هم اشاره کردید جمعیت کشورهای عضو اکو حدود 500 میلیون نفر است. این بازار برای محصولات فرهنگی اعضاء چقدر امتیاز به حساب می‌آید؟

متأسفانه هیچ‌کدام از این 10 کشوری که عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو هستند کشورهای ثروتمندی نیستند. بعضی از این کشورها مثل قرقیزستان و افغانستان تولید ناخالص ملی‌شان برابر با 10 میلیارد دلار است که در واقع 30 برابر کمتر از تولید ناخالص ملی فقط شهر نیویورک؛ توجه بفرمایید تاکید می‌کنم شهر نیویورک نه ایالات متحده آمریکا است!

بنابراین در کشور‌های عضو اکو هر فرد وقتی قرار است هزینه‌ای انجام دهد، نمی‌آیند آن هزینه را صرف خرید یک تابلوی نقاشی کنند یا کتاب شعر بخرد. بیشتر آنها به این فکر هستند شکمِ خودشان را سیر کنند یا به این نکته می‌اندیشند بلیتی خریداری کنند به سینما و این نوع تفریحات بروند. این جزو معضلاتی است که در بین این کشورهای عضو اکو با آن مواجه هستیم.

* اصلاً آماری از سرانه مصرف فرهنگی مردم کشورهای عضو اکو دارید به طور مثال تولید مشترک محصولات فرهنگی در این زمینه چه امتیازی است؟

متأسفانه آماری در دست ندارم. من با دو تن از سران دولت کشورهای عضو اکو اخیراً به طور مستقیم تماس داشتم و اطلاعاتی که آنها در زمینه تولید ناخالص ملی‌شان و درآمدی دارند بیشتر در زمینه کشاورزی و خودروسازی است و در زمینه فرهنگی بسیار ضعیف است. اطلاعاتی در این زمینه یا وجود ندارد و یا خیلی کم است و نتوانستم آماری در این زمینه بدست بیاورم.

سه فستیوال کوچک را در سال‌های پیش‌رو برگزار می‌کنیم

* نظرتان درباره اهمیت تعریف جشنواره‌های هنری مشترک میان کشورهای اعضای اکو چیست؟ اولین جشنواره تئاتر اعضای اکو سال 1382 (2004) برگزار شده از آن دوره به بعد آیا این جشنواره تکرار شده است؟

تا آنجا که من اطلاع دارم بعد از سال 2004 طی 20 سال گذشته هیچ‌گونه فستیوالی در بین کشورهای عضو اکو، برگزار نشده اما جزو برنامه‌های ما این هست سه فستیوال کوچک را در سال‌های پیش‌رو (جاری) برگزار کنیم. یکی فستیوال آلات موسیقی هست که گروه ترنج ایرانی قرار است آن را برگزار کند. سال پیش این گروه در برج میلاد برگزار کردند. خانه‌های فرهنگی به زبان ترکی؛ ترکیه یکسری خانه فرهنگ در کشورهایی که سفارتخانه‌ها کشورهای عضو ISO دارد که قرار است ما با همکاری این خانه‌های فرهنگی ترکیه فستیوال غذا را برگزار کنیم. و سومین فستیوال هم هنوز تأیید نشده که باید از وزارت دفاع ترکیه اجازه آن را بگیریم برگزاری فستیوال موسیقی نظامی است که البته هنوز تأیید نشده و باید وزارت دفاع ترکیه با آن موافقت کند.

زمینه‌ای برای همکاری تلویزیونی بین کشورهای عضو اکو فراهم نشده است

* نکته بعدی درباره همکاری‌های تلویزیونی است؛ آیا زمینه‌ای میان کشورهای عضو اکو برای این همکاری‌ها ایجاد شده است؟

خیر. تا الان هیچ گونه زمینه‌ای برای همکاری تلویزیونی بین کشورهای عضو اکو فراهم نشده است. همان طور که می‌دانید مؤسسه ما یک مؤسسه بسیار کوچک با 500 هزار دلار درآمد در سال که بیشتر ما باید حقوق افرادی که اینجا کار می‌کنیم را بدهیم که تعداد محدودی دارند ما براساس بودجه‌ای که داریم کارکنان‌مان را برمی گزینیم. ما در این مؤسسه 29 هدف را داریم که باید آنها را پوشش بدهیم و اکنون در شروع کار هستیم به همین دلیل هیچ‌گونه زمینه همکاری برای همکاری‌های تلویزیونی در سال جاری نداریم؛ اما ممکن است در سال آینده این اتفاق را در میان هدف‌هایمان دنبال کنیم.

اهداف موسسه فرهنگی اکو

* این هدف‌ها را می‌توانید برشمرید؟

ابتدا یک چند تا از این هدف‌ها را اشاره می‌کنم. ارتقاء زبان مشترک در بین کشورهای عضو اکو؛ آموزش زبان اردو، فارسی و ترکی به سایر کشورهای عضو اکو؛ مسئله دوم در واقع توسعه تاریخ و آثار باستان‌شناسی بین کشورهای عضو اکو است هدف‌مان این است این مسئله را ارتقاء ببخشیم.

مسئله سوم همکاری بین آژانس‌های تلویزیونی و رادیویی ملی کشورهای عضو اکو؛ همه را نمی‌توانم اشاره کنم. ارتقاء اهداف گردشگری، ورزش، همکاری در زمینه فیلم و همچنین همکاری در زمینه کتابخانه‌های ملی بین کشورهای عضو اکو، تبادل هنرپیشه، تبادل هنرمند، ارتقاء اشعار، فستیوال هایی در زمینه شعر و هنر و سایر فستیوال‌ها برگزار می‌شود.

امیدواریم مشابه «فجر» ایران فستیوال‌هایی را در کشورهای عضو اکو شاهد باشیم

* نظرتان درباره برگزاری فستیوال‌های فرهنگی و هنری همچون جشنواره فیلم، تئاتر و موسیقی فجر در جمهوری اسلامی ایران چیست؟

من فکر می‌کنم ابتکار خوبی بوده از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران اتخاذ شده که چنین کارهای فرهنگی در قد و قواره فستیوال اتفاق می‌افتد و امیدوارم در دیگر کشورهای عضو اکو هم چنین ابتکارها و فستیوال‌هایی مشابه در عرصه فرهنگ و هنر را شاهد باشیم.

* با توجه به گسترش دین اسلام در میان کشورهای عضو اکو؛ نظر شما درباره دیپلماسی قرآنی میان کشورها چیست؟

همان طور که می‌دانید کشورهای عضو اکو مسلمان هستند و از تمدن اسلامی بهره می‌برند. در واقع خیلی از فستیوال‌ها و جشن‌های آنها مشابه هستند؛ جشن‌هایی که در اعیاد فطر، مبعث، میلاد حضرت رسول‌اکرم (ص) و... که همه ریشه در تمدن اسلامی دارند.

همچنین پوشش‌ها، گفتارها و خیلی از موارد زندگی اجتماعی و بخش‌های دیگر زیست ما به هم شباهت دارند. در واقع می‌توانم بگویم تمدن کشورهای آسیای میانه یک تمدن کهنی است که کشورهای منطقه از این تمدن مفتخر هستند. در میان کشورهای عضو اکو، سه کشور ایران، افغانستان و پاکستان، جمهوری اسلامی هستند؛ یعنی قانون اساسی و قوانین‌شان بر اساس دین اسلام تدوین و پیاده شده اما سایر کشورهای ای سی یو مثل ترکیه و آذربایجان کشورهای اسلامی هستند اما قانون اساسی‌شان سکولار است.

بنابراین ما نمی‌خواهیم تبلیغی برای اسلام و غیره انجام دهیم اما همین اشاعه فرهنگ و اشعار و تمدن می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد.

ناراحتم که نسل جدید به کتاب مراجعه نمی‌کنند

* با توجه به علاقه‌مندی شما به نویسندگی بفرمایید کتاب در گسترش دیپلماسی فرهنگی چه جایگاهی دارد و چطور می‌تواند به تقویت زبان منجر شود؟ همچنین نقش کودکان در گسترش دیپلماسی فرهنگی و توسعه میان کشورهای عضو اکو را چطور برآورد می‌کنید؟

دو سؤالی که مطرح کردید با هم یک نزدیکی و قرابتی دارند؛ کتاب و کودکان. من 50 ساله هستم و در طول این 50 سال با کتاب بزرگ شدیم. برای هر اطلاعاتی که می‌خواستیم بدست بیاوریم به کتاب مراجعه می‌کردیم. اما نسل جدید این‌طور نیستند و به اینترنت، فیس‌بوک و اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی و تلویزیون مراجعه می‌کنند و اطلاعات‌شان را از این طریق بدست می‌آورند.

خودم نویسنده هستم به همین دلیل به کتاب داشتن و کتاب خواندن علاقه‌مندم و به آن اهمیت می‌دهم. اما اگر به آنکارا، اسلام آباد و تهران نگاه کنید می‌بینید کتابفروش‌ها در مقایسه با 30 سال گذشته تقریباً به یک دهم رسیده‌اند. ناشرانی که در زمانی 5 هزار کتاب منتشر می‌کردند و نشر کتاب‌هایشان امروز به 400، 500 تا رسیده است.

یک مشکلی که اکنون به خصوص برای نسل جدید داریم این است نسل جدید به کتاب مراجعه نمی‌کند مشغول شبکه‌های اجتماعی هستند ودر واقع هیچ‌گونه ارتباطی با کتاب ندارند و این خیلی بد است.

من اولین بار که به تهران آمدم به من گفتند شبِ یلداست و اطلاعاتی در این زمینه نداشتم. به اینترنت مراجعه کردم و جستجویی داشته باشم شبِ یلدا چیست.

اکنون اطلاعاتی که به دست می‌آید مثلاً به زبان اردو نمی‌توانند بگویند جشن سده است؛ جشن یلدا و نوروز است و هیچ‌گونه اطلاعاتی در زمینه این جشن‌ها به زبان اردو وجود ندارد. در واقع آگاهی عمومی و اطلاعات فراگیر از این رویدادها، فستیوال‌ها و جشن‌ها وجود ندارد.

پارک اکو راه افتاده اما هنوز برنامه‌ای در آن اجرا نشده است

* قرار بود پارک اکو در اراضی عباس‌آباد ایران راه‌اندازی شود این کار به سرانجام رسید؟

بله. پارک اکو در اراضی عباس آباد افتتاح شده اما هنوز هیچ‌گونه برنامه‌ریزی آنجا انجام نشده است. الان مؤسسه فرهنگی اکو برنامه‌ریزی‌هایی برای آینده دارد که اگر فستیوال‌هایی قرار است برگزار شود در آنجا برپا کنند. مشکلی که الان داریم کمبود بودجه و نیروی انسانی است. شاید برای سال‌های آینده این مشکلات را بتوانیم برطرف کنیم یکسری از فستیوال‌هایمان را در آنجا برگزار کنیم. چون در واقع این کار عمده همین مؤسسه است و سایر مؤسسات اکو نمی‌توانند در این خصوص پیش‌قدم باشند.

پارک اکو در تاریخ نوامبر 2013 در حاشیه بیست و یکمین اجلاس شورای وزرای اکو در تهران به طور رسمی افتتاح شد. این پارک جزء مرکز فرهنگی واقع در اراضی تپه‌های عباس آباد است که در محله بزرگ شمال مرکزی تهران واقع شده؛ پیشنهاد احداث پارک اکو در طی سومین اجلاس هیئت امناء (BOT) که در سافل 2007 در اسلام آباد پاکستان برگزار شد به تصویب رسید.

پارک اکو توسط "شرکت نوسازی عباس آباد "که وابسته به شهرداری تهران است احداث شده؛ در این خصوص یاداشت تفاهمی در تاریخ 9 ژوئن 2021 به منظور برگزاری برنامه‌های کشورهای عضو اکو در این پارک، بین موسسه فرهنگی اکو و مقامات مسئول پارک اکو منعقد شده است.

* در پایان اگر دوست دارند درباره علاقه‌مندی‌هایشان در حوزه فیلم و سریال و آثار فرهنگی و هنری اشاره‌ای داشته باشند. 

این 29 هدفی که در مؤسسه فرهنگی اکو اشاره کردم به طور جدی به تحقق آنها می‌اندیشم و روی فصل به فصل آن برنامه‌ها متمرکزیم. خودم به تاریخ ایران، انقلاب اسلامی، تاریخ تمدن و زندگینامه امام خمینی (ره) و همچنین موسیقی نظامی ایران علاقه‌مندم و این موارد در مؤسسه پیگیری می‌کنیم. در عین حال علاقه به سیاست، تاریخ، معماری و تاریخ ایران دارم اما از آنجایی که رئیس مؤسسه فرهنگی اکو هستم باید در همه زمینه‌های فرهنگی و هنری دستی بر آتش داشته باشم سعی می‌کنم در زمینه فیلم و سریال‌های تلویزیون هم تفکری داشته باشم.